Ion Inculeț
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Prezydent Mołdawskiej Republiki Demokratycznej | |
| Okres |
od 24 stycznia 1918 |
Ion Inculeț (ur. 5 kwietnia 1884 w Răzeni, zm. 18 listopada 1940 w Jassach) – rosyjski[a], mołdawski i rumuński polityk, z pochodzenia Mołdawianin, działacz Partii Socjalistów-Rewolucjonistów, przewodniczący Rady Kraju, w 1918 jedyny prezydent Mołdawskiej Republiki Demokratycznej.
Życiorys
Ukończył szkołę duchowną, a następnie seminarium duchowne w Kiszyniowie. Wstąpił potem na wydział fizyczno-matematyczny Uniwersytetu w Dorpacie, zaś po roku przeniósł się na Uniwersytet Cesarski w Petersburgu i tam zakończył studia[1]. Po powrocie do Besarabii działał w kole młodych orędowników odrodzenia narodowego rumuńskojęzycznej ludności guberni besarabskiej, które w latach 1906–1907 wydawało pismo Besarabia[2]. Pracował jako nauczyciel w prywatnych szkołach w różnych miastach Rosji[1]. W 1917, po rewolucji lutowej i abdykacji Mikołaja II, wstąpił do Partii Socjalistów-Rewolucjonistów[1]. Został wybrany do Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich w Petersburgu. Kiedy szefem rosyjskiego Rządu Tymczasowego został Aleksandr Kiereński, Inculeț znalazł się w grupie 40 intelektualistów pochodzenia besarabskiego, których władze skierowały do Kiszyniowa[1] i został oficjalnym przedstawicielem Rządu Tymczasowego w Besarabii[3].
Był zwolennikiem pozostania Besarabii w granicach Rosji[1], przeprowadzenia reformy rolnej i demokratyzacji kraju[4]. Wobec przejęcia władzy przez bolszewików[1] opowiedział się jednak za ogłoszeniem autonomii przez Mołdawię. W listopadzie 1917 został wybrany na przewodniczącego besarabskiego parlamentu – Rady Kraju[4]. Nawiązał bliższą współpracę z mołdawskimi działaczami narodowymi, w tym zwolennikami przyłączenia Besarabii do Rumunii, wobec dążeń działaczy ukraińskich do przyłączenia Besarabii do państwa ukraińskiego, a także z powodu wzrostu znaczenia bolszewików w Besarabii, powstawania niezależnych od Rady Kraju rad robotniczych, żołnierskich i chłopskich oraz samorzutnego przejmowania ziemi przez chłopów[5]. Był sceptycznie nastawiony do perspektywy przyłączenia Mołdawii do Rumunii, twierdząc, że rządząca tym krajem oligarchia nie będzie dla mieszkańców Besarabii lepsza niż rząd carski[3].
24 stycznia 1918 Rada Kraju ogłosiła niepodległość Mołdawskiej Republiki Demokratycznej, a Ion Inculeț został jej prezydentem[1]. Trwała już wtedy interwencja rumuńska w Besarabii, której efektem było wyparcie oddziałów bolszewickich za Dniestr do końca stycznia 1918[6]. W marcu tego samego roku Rada Kraju zgodziła się na przyłączenie Mołdawii do Rumunii, chociaż zdania deputowanych w tej kwestii były do końca podzielone[7]. Unia Rumunii i Mołdawii została faktycznie ogłoszona w czerwcu tego samego roku[5].
W Rumunii Inculeț wstąpił do Partii Narodowo-Liberalnej i stał się jednym z bliskich współpracowników Ionela Bratianu. Wchodził do kolejnych gabinetów jako minister ds. Besarabii, zdrowia, spraw wewnętrznych i komunikacji[1]. Bezskutecznie starał się o dokończenie, już w granicach Rumunii, reform społecznych zainicjowanych w Mołdawii przez Radę Kraju, w tym reformy rolnej. Był zdania, że przemiany takie mogłyby stać się następnie wzorem dla całej Rumunii[3]. Był wicepremierem Rumunii w rządzie Iona Gheorghe’a Duki w 1933[1]. Zmarł siedem lat później w Jassach[1] i został pochowany w cerkwi św. Jana Chrzciciela w Bârnovej.
Uwagi
- ↑ W Rosji jako Ion (Iwan) Konstantinowicz Inkulec, Ион (Иван) Константинович Инкулец.
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j Preşedintele care a unit Basarabia cu România. Ion Inculeţ, un mare vizionar, „adevarul.ro”, 1333 [dostęp 2017-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-10] (rum.).
- ↑ King 2000 ↓, s. 29, 32.
- ↑ a b c King 2000 ↓, s. 48.
- ↑ a b King 2000 ↓, s. 32.
- ↑ a b J. Demel, Historia Rumunii, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa 1988, s. 356.
- ↑ King 2000 ↓, s. 33.
- ↑ King 2000 ↓, s. 33, 35.
Bibliografia
- Ch. King: The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture. Stanford: Hoover Institution Press, Stanford University Press, 2000. ISBN 978-0-8179-9792-2.