Samuel Eilenberg

Samuel Eilenberg
	; Samuel Eilenberg (1970)
Data i miejsce urodzenia	30 września 1913 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	30 stycznia 1998 ; Nowy Jork
	profesor nauk matematycznych
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1936
	Polska Akademia Nauk
Status	członek zagraniczny
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski; Uniwersytet Michigan
	Multimedia w Wikimedia Commons

Samuel Eilenberg (ur. 30 września 1913 w Warszawie, zm. 30 stycznia 1998 w Nowym Jorku) – polsko-amerykański matematyk pochodzenia żydowskiego, jeden z czołowych przedstawicieli warszawskiej szkoły matematycznej, członek zagraniczny Polskiej Akademii Nauk.

Życiorys

W roku akademickim 1930/1931 rozpoczął studia matematyczne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1936 obronił pracę doktorską O zastosowaniach topologicznych odwzorowań na okrąg koła. 12 kwietnia 1939 wypłynął z Gdyni statkiem do Wielkiej Brytanii a następnie do USA, zabierając całe swoje matematyczne archiwum. Eilenberg zrezygnował z obywatelstwa polskiego w 1948 roku i przyjął obywatelstwo USA^[1]. Topolog, współtwórca teorii kategorii, algebry homologicznej (z Henrym Cartanem)^[2] i nowoczesnej (aksjomatycznej) topologii algebraicznej (z Normanem Steenrodem)^[3]^[4]. Miał zasadniczy wpływ na rozwój i język matematyki XX wieku. Wniósł wkład do teorii automatów^[5]. Był pierwszym i przez dłuższy czas jedynym niefrancuskim uczestnikiem słynnej grupy matematyków, publikującej pod pseudonimem Nicolas Bourbaki.

Samuel Eilenberg był również znawcą i kolekcjonerem dzieł sztuki, zwłaszcza dalekowschodnich. O ile w świecie matematyków był znany jako Sammy, to w świecie sztuki był znany jako Profesor.

Razem z Saundersem Mac Lanem pracował nad przestrzeniami topologicznymi^[6]^[7], znanymi obecnie jako przestrzeniami Eilenberga-MacLane’a^[a]^[8]^[9]. Efekty innych jego prac to ścisła definicja homologii singularnej, ciągi spektralne Eilenberga-Moore'a (z Johnem Moore'em), twierdzenie o przeszkodach (metoda), aksjomatyka Eilenberga-Steenroda teorii homologicznych i kohomologicznych (z Normanem Steenrodem), wyniki z topologicznej teorii wymiaru oraz z teorii węzłów.

Laureat Nagrody Wolfa z matematyki (1986)^[10]. W 1991 r. został członkiem zagranicznym PAN^[11].

W 1996 roku doznał udaru mózgu. Po kolejnym udarze 2 lata później zmarł w Nowym Jorku.

Wybrane publikacje

SamuelS. Eilenberg SamuelS., TudorT. Ganea TudorT., On the Lusternik-Schnirelmann Category of Abstract Groups, „The Annals of Mathematics”, 65 (3), 1957, s. 517, DOI: 10.2307/1970062, JSTOR: 1970062 (ang.).
SamuelS. Eilenberg SamuelS., John C.J.C. Moore John C.J.C., Limits and spectral sequences, „Topology”, 1 (1), 1962, s. 1–23, DOI: 10.1016/0040-9383(62)90093-9 (ang.).

Uwagi

↑ Spotykana jest pisownia „Eilenberga-Mac Lane’a”

Przypisy

↑ StefanS. Jackowski StefanS., Samuel Eilenberg - wielki matematyk z Warszawy, „Wiadomości Matematyczne”, 50 (1), 2015, s. 21–43, DOI: 10.14708/wm.v50i1.651 .
↑ HenryH. Cartan HenryH., SamuelS. Eilenberg SamuelS., Homological Algebra, Princeton University Press, 1956 (Princeton Mathematical Series, vol. 19) (ang.).
↑ S.S. Eilenberg S.S., N.E.N.E. Steenrod N.E.N.E., Axiomatic Approach to Homology Theory, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 31 (4), 1945, s. 117–120, DOI: 10.1073/pnas.31.4.117, PMID: 16578143, PMCID: PMC1078770 (ang.).
↑ SamuelS. Eilenberg SamuelS., Norman E.N.E. Steenrod Norman E.N.E., Foundations of algebraic topology, Princeton University Press, 1952 (ang.).
↑ SamuelS. Eilenberg SamuelS., Automata, Languages and Machines, New York: Academic Press, 1974–1976, ISBN 0-12-234001-9, OCLC 915666 (ang.).
↑ SamuelS. Eilenberg SamuelS., SaundersS. MacLane SaundersS., Relations Between Homology and Homotopy Groups of Spaces, „The Annals of Mathematics”, 46 (3), 1945, s. 480, DOI: 10.2307/1969165, JSTOR: 1969165 (ang.).
↑ SamuelS. Eilenberg SamuelS., SaundersS. MacLane SaundersS., Relations Between Homology and Homotopy Groups of Spaces. II, „The Annals of Mathematics”, 51 (3), 1950, s. 514, DOI: 10.2307/1969365, JSTOR: 1969365 (ang.).
↑ Eilenberg-MacLane space [online], Encyclopedia of Mathematics [dostęp 2022-03-08] (ang.).
↑ Eilenberg-Mac Lane space [online], ncatlab.org [dostęp 2022-03-08] (ang.).
↑ Samuel Eilenberg. Wolf Prize Laureate in Mathematics 1986 [online], wolffund.org.il [dostęp 2020-03-26] (ang. • hebr.).
↑ Zmarli Członkowie Akademii [online], Polska Akademia Nauk [dostęp 2020-03-26] .

Linki zewnętrzne

John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Samuel Eilenberg w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
Film dokumentalny o Karolu Borsuku i Samuelu Eilenbergu.

[8] Spotykana jest pisownia „Eilenberga-Mac Lane’a”

[1] StefanS. Jackowski StefanS., Samuel Eilenberg - wielki matematyk z Warszawy, „Wiadomości Matematyczne”, 50 (1), 2015, s. 21–43, DOI: 10.14708/wm.v50i1.651 .

[EilAHom-2] HenryH. Cartan HenryH., SamuelS. Eilenberg SamuelS., Homological Algebra, Princeton University Press, 1956 (Princeton Mathematical Series, vol. 19) (ang.).

[ESaxP-3] S.S. Eilenberg S.S., N.E.N.E. Steenrod N.E.N.E., Axiomatic Approach to Homology Theory, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 31 (4), 1945, s. 117–120, DOI: 10.1073/pnas.31.4.117, PMID: 16578143, PMCID: PMC1078770 (ang.).

[ESaxM-4] SamuelS. Eilenberg SamuelS., Norman E.N.E. Steenrod Norman E.N.E., Foundations of algebraic topology, Princeton University Press, 1952 (ang.).

[EilAuto-5] SamuelS. Eilenberg SamuelS., Automata, Languages and Machines, New York: Academic Press, 1974–1976, ISBN 0-12-234001-9, OCLC 915666 (ang.).

[EMsp-6] SamuelS. Eilenberg SamuelS., SaundersS. MacLane SaundersS., Relations Between Homology and Homotopy Groups of Spaces, „The Annals of Mathematics”, 46 (3), 1945, s. 480, DOI: 10.2307/1969165, JSTOR: 1969165 (ang.).

[WMsp2-7] SamuelS. Eilenberg SamuelS., SaundersS. MacLane SaundersS., Relations Between Homology and Homotopy Groups of Spaces. II, „The Annals of Mathematics”, 51 (3), 1950, s. 514, DOI: 10.2307/1969365, JSTOR: 1969365 (ang.).

[EoM-9] Eilenberg-MacLane space [online], Encyclopedia of Mathematics [dostęp 2022-03-08] (ang.).

[10] Eilenberg-Mac Lane space [online], ncatlab.org [dostęp 2022-03-08] (ang.).

[Wolf-11] Samuel Eilenberg. Wolf Prize Laureate in Mathematics 1986 [online], wolffund.org.il [dostęp 2020-03-26] (ang. • hebr.).

[PAN-12] Zmarli Członkowie Akademii [online], Polska Akademia Nauk [dostęp 2020-03-26] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[a]

[8]

[9]

[10]

[11]