Rzepicha, matka królów
 Strona tytułowa pierwszego wydania | |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
Rzepicha, matka królów, żona Piasta, między narodami sarmackimi słowiańskiego monarchy tej części ziemi, która nazywa się Polską – powieść Franciszka Salezego Jezierskiego wydana w Warszawie w 1790.
Powieść ma charakter zbeletryzowanej publicystyki. Jezierski odwołuje się do tez historycznych głoszonych ówcześnie przez Hugona Kołłątaja i środowisko Kuźnicy, a przedstawionych m.in. w Historii Ignacego Krasickiego. Koncepcja ta mówiła, jakoby naród polski powstał w wyniku podboju Sarmatów, autochtonicznych mieszkańców ziemi polskich, przez Słowian przybyłych z Panonii. Poglądy te, w przeciwieństwie do wcześniejszej odmiany sarmatyzmu, miały być uzasadnieniem dla przeprowadzenia reform społecznych, przywracających dawne porządki, a nie argumentem na rzecz zachowania aktualnego stanu.
Pierwsze trzy rozdziały książki traktują o przedhistorycznych dziejach Sarmacji. Pod koniec III rozdziału Jezierski informuje, jakoby w czasie I rozbioru odnalazł na Kujawach pamiętnik Rzepichy zatytułowany Matka królewskiego rodu. Rzekoma kopia miała być sporządzona przez Olbrachta, sekretarza mistrza krzyżackiego, który znalazł oryginalny pergamin podczas wyprawy przeciw Prusom i przetłumaczył tekst z języka starosłowiańskiego.
W powieści znalazły się motywy utopijne, idealizujące czasy legendarnych przodków, które są przedstawiane jako wzorcowy model społeczno-ustrojowy. Rzepicha, Piast, mieszkańcy wsi, rzemieślnicy przeciwstawieni są najeźdźcom zaliczającym się do szlachty i arystokracji. Postacie głównych bohaterów bliskie są założeniom sentymentalizmu. Wiodą oni cnotliwe życie w bliskości przyrody. Natomiast życie dworskie i miejskie, odpowiadające stosunkom osiemnastowiecznym, jest wartościowane negatywnie. W wizji dawnej Sarmacji Jezierski wykorzystał motywy i legendy znane z dawniejszych kronik, elementy mitologii słowiańskiej (np. postacie Lel i Polel), uzupełnione wątkami mitologii grecko-rzymskiej.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mieczysław Klimowicz: Oświecenie. Wyd. IX - 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 441-443, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13845-5.
- Teresa Kostkiewiczowa: Oświecenie. Słownik literatury polskiej. Gdańsk: słowo / obraz terytoria; Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2007, s. 67, 158, 205. ISBN 978-83-7420-092-9.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Rzepicha, matka królów w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej