Zygmunt Kamiński (malarz)

Zygmunt Kamiński
Data i miejsce urodzenia	22 listopada 1888 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	12 października 1969 ; Warszawa
Narodowość	polska
Alma Mater	Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie
Dziedzina sztuki	malarstwo, grafika
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zygmunt Kamiński (ur. 22 listopada 1888 w Warszawie, zm. 12 października 1969 tamże) – polski grafik, malarz, pedagog, profesor na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Twórca obowiązującego wzoru godła Rzeczypospolitej Polskiej.

Życiorys

Syn adwokata i pisarza Rajmunda Stanisława Kamińskiego^[1].

Nauka

Edukację rozpoczął w 1899 w V Gimnazjum Rządowym. Po strajku szkolnym w 1905 przeniósł się do Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego w Warszawie, które ukończył^[2]. Jeszcze jako uczeń V Gimnazjum Rządowego zapisał się na wieczorne kursy rysunkowe w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, a następnie w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych kształcił się pod kierunkiem Konrada Krzyżanowskiego i Ferdynanda Ruszczyca.

Studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem prof. Józefa Mehoffera kończy ze srebrnym medalem. Wykształcenie uzupełnia w Paryżu w tzw. akademiach prywatnych: (Académie Ranson i Grande Chaumière). Paryskie studia przypadają na czas wielkiego przełomu w sztuce francuskiej. Rozgłos zyskują Henri Matisse i Pablo Picasso. Filippo Tommaso Marinetti publikuje Manifest futuryzmu, a salony „Niezależnych” pokazują kubistów. Zygmunt Kamiński przygląda się i poznaje paryskie trendy, lecz ostatecznie pozostaje wierny sztuce tradycyjnej.

W sierpniu 1920 wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej^[2].

Twórczość

Skala twórczych zainteresowań Zygmunta Kamińskiego była rozległa. Od znaczków pocztowych i banknotów, poprzez monety, medale i pieczęcie po monumentalne dekoracje ścienne o treściach symbolicznych i historycznych. Należą do nich ilustracje do powieści: Stefana Żeromskiego (Powieść o Walgierzu Udałym i Wisła), Władysława Reymonta (Chłopi), cykle rodzajowych kompozycji z eksterminacji warszawskiego getta, Syn Marnotrawny, realistyczne studia portretowe. Z własnoręcznie wykonanej przez artystę w 1922 dekoracji plafonu w Teatrze Narodowym pozostały tylko szkice kompozycyjne. Podobnie dekoracje sgraffitowe gmachu Sejmu zachowały się jedynie na starych fotografiach. Zygmunt Kamiński był autorem wzoru godła Polski z 1927^[3] oraz wzoru z okresu PRL. Zaprojektował również dwa banknoty Banku Polskiego: 20-złotowy (wyemitowany z datami 1 marca 1926 r. oraz 1 września 1929 r.) i 50-złotowy (wyemitowany z datami 28 sierpnia 1925 r. oraz 1 września 1929 r.)^[4].

Znacznie lepiej przetrwały kompozycje sakralne. Spośród 150 projektów dekoracji świątyń w Polsce, najważniejsze to: prezbiterium kościoła w Jabłonnie, 40 postaci świętych polskich do ołtarza 1000-lecia Polski w kościele św. Kazimierza w Pruszkowie, obraz olejny św. Jacka w ołtarzu głównym w kaplicy dominikanów na warszawskim Służewie, projekt tablicy ślubowań Jana Kazimierza oraz projekt pomnika kardynała Augusta Hlonda.

Powstały także liczne dzieła we współpracy z żoną artysty, Zofią Trzcińską-Kamińską – rzeźbiarką. Do tej grupy należą: pomnik Tadeusza Kościuszki w Poznaniu, konny pomnik Stefana Czarnieckiego w Czarncy, pomnik bł. Wincentego Kadłubka w Jędrzejowie, płaskorzeźba „Matki Bożej Królowej Polski” na Jasnej Górze. Pokazane na Światowej Wystawie w Paryżu w 1937 – posąg Bolesława Chrobrego oraz złota moneta z głową Chrobrego – zostały wyróżnione złotymi medalami. Wyróżnienia nie otrzymał natomiast plakat Kamińskiego Polacy na IX Olimpiadę 1928, który przedstawiono w Olimpijskim Konkursie Sztuki i Literatury na igrzyskach olimpijskich w Amsterdamie (1928)^[5].

Działalność dydaktyczna

Drugim nurtem zainteresowań Zygmunta Kamińskiego stała się działalność dydaktyczna, której z czasem wyłącznie się poświęcił. Nabycie sprawnej umiejętności rysowania uważał za konieczny warunek pracy każdego architekta. Był współzałożycielem Wydziału Architektury PW i jego dziekanem w latach 1930–1931, 1937–1939 oraz 1945–1946, a w latach 1915–1960 kierownikiem katedry – Zakładu Rysunku Odręcznego. Podczas okupacji współorganizował tajne nauczanie i prowadził zajęcia na kursach Wydziału Architektury. Po upadku powstania znalazł się w Częstochowie, gdzie zorganizował kursy architektoniczne w ramach działających tam Kursów Akademickich^[2]. W latach 1950–1952 był profesorem ASP w Warszawie.

Prace jego studentów były wystawiane na wystawach Wydziału Architektury PW, warszawskiej Zachęty a także w Rzymie, Florencji, Wenecji, Neapolu i Mediolanie. Był twórcą szkoły rysunku architektonicznego i wykształcił kilka pokoleń architektów.

Śmierć

Profesor Zygmunt Kamiński zmarł w Warszawie. Spoczywa obok żony Zofii na cmentarzu Powązkowskim (Aleja Zasłużonych-1-79)^[6].

Kontrowersje

W 2017 r. heraldyk Jerzy Michta opublikował książkę^[7] z wynikami swoich badań, które wskazują, że przyjęta w 1927 r. forma godła Polski autorstwa Kamińskiego jest w rzeczywistości kopią wizerunku polskiego orła z plakietki ku czci Ignacego Paderewskiego, zaprojektowanej w 1924 r. przez Élisę Beetz-Charpentier^[8].

W październiku 2018 r. Andrzej-Ludwik Włoszczyński, powołując się na publikację Jerzego Michty oraz przeprowadzone przez siebie badania stwierdził, że inspiracją Kamińskiego mogła być wyłącznie plakieta Elise Beetz-Charpentier z 1924 r.^[9]

W grudniu 2018 r. Aleksander Bąk opublikował kopię umowy z dnia 15 maja 1934 r., zawartej pomiędzy Mennicą Paryską a medalierką Élisą Beetz-Charpentier^[10]. Jego zdaniem stanowi to dowód, że plakieta nie została wyemitowana w 1924 r., lecz dopiero w 1934 r., a teza Jerzego Michty i wnioski sformułowane przez Andrzeja-Ludwika Włoszczyńskiego są niezgodne z prawdą^[11]. Włoszczyński skrytykował rozumowanie Bąka^[12].

Wystawy

1908 Wystawa Polskiej Sztuki Stosowanej
1914 „Młoda Sztuka”, Zachęta
1918 Grupa „Pięciu”, Zachęta
1925 Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa, Paryż

Wystawa Polskich Książek i Drzeworytów, Lipsk

1927 I Międzynarodowa Wystawa Zdobnictwa Książki, Lipsk
1929 Powszechna Wystawa Krajowa, Dział Sztuki, Poznań
1934 Wystawa Polskiej Grafiki Użytkowej Muzeum Artystyczno-Przemysłowe, Praga
1936 Salon Bloku Polskich Artystów Plastyków, Warszawa
1937 Międzynarodowa Wystawa Sztuki i Techniki, Paryż
1938 Wystawa KAGR, Zachęta
1947 Wystawa Prac Polskich Artystów Niezależnych, PW

„1000 lat sztuki polskiej”

1969 Paryż
1970 Londyn

Publikacje

Dzieje życia w pogoni za sztuką, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 1975 (przedmowa: J. Zachwatowicz).

Stowarzyszenia

1922–1932 Współzałożyciel i członek dwóch stowarzyszeń plastyków warszawskich: „Młoda Sztuka” i „Rytm”
1926–1939 Stowarzyszenie Polskich Artystów Grafików „Ryt”
1935–1939 KAGR
1935–1939 Blok Zawodowych Artystów Plastyków

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (dwukrotnie: 10 listopada 1938^[13], 1965)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 września 1954)^[14]
Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1935, 11 lipca 1955^[15])
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[16]
Kawaler I stopnia Orderu Danebroga (Dania, 1937)^[2]

Nagrody

I nagroda za projekt banknotu 50-złotowego i 20-złotowego, konkurs NBP (1925)
II nagroda za projekt banknotu 100-złotowego, konkurs NBP
Medal Złoty na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu (1926)
I nagroda na konkursie Ministerstwa Poczty i Telegrafu za projekt znaczków 5, 10 i 25 groszowych (1926)
Wielki Medal Srebrny na Wystawie Sztuki PWK w Poznaniu (1929)
Medal Złoty na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu (1937)
III nagroda konkursu na projekt godła państwowego (1948)

Zobacz też

Przypisy

↑ Rajmund Stanisław Kamiński h. Łuk (Łuk Napięty). sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-04-25].
↑ ^a ^b ^c ^d Aurelia Jermakowicz: Sylwetki Profesorów Politechniki Warszawskiej: Zygmunt Kamiński (1888–1969). bcpw.bg.pw.edu.pl. [dostęp 2023-10-23].
↑ Godło Polski jest plagiatem? [online], www.rp.pl [dostęp 2020-08-05] (pol.).
↑ CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 224, 230–232, ISBN 978-83-963057-0-1 .
↑ Zbigniew Porada, Olimpijczycy z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, Kraków 2014, s. 66–68.
↑ Cmentarz Stare Powązki: ZYGMUNT KAMIŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07] .
↑ Jerzy Michta: Średniowieczny i współczesny Orzeł Biały - godło państwa polskiego w państwowej i terytorialnej heraldyce. Kielce: Wydawnictwo „Herb”, 2017, s. 28–31. ISBN 978-83-937741-1-1. Cytat: Ta dwustronna plakietka ku czci Ignacego Jana Paderewskiego z 1924 r., znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie, przekazana jako dar Muzeum Narodowego w 1986 r.
↑ Wiktor Ferfecki: Godło Polski jest plagiatem?. Rzeczpospolita, 2018-10-29. [dostęp 2018-10-29].
↑ Andrzej-LudwikA.L. Włoszczyński Andrzej-LudwikA.L., Dwa w jednym [online], Orli Dom, 17 października 2018 [dostęp 2018-10-17], Cytat: Raczej trudno, patrząc na oba artefakty, mówić o zbieżności myślenia i przypadkowości, ze względu na zbyt dużą szczegółowość formy orła i jej nietypowość. Inspiracja wydaje się być, w tym układzie, daleko posunięta i o ile forma wykazuje bardzo duże podobieństwo, to już idea stojąca za nią jest w 100% identyczna. Jeżeli dodamy do tego dość ogólnikowe wypowiedzi Kamińskiego na temat inspiracji, bez wskazywania detalicznego tychże, mamy domniemanie graniczącą z pewnością, że tąże inspiracją była wyłącznie plakieta Elise Beetz-Charpentier z roku 1924. .
↑ AleksanderA. Bąk AleksanderA., Dowód prawdy [online], Jaki Znak Twoj, 5 grudnia 2018 [dostęp 2018-12-05] .
↑ AleksanderA. Bąk AleksanderA., Co ja paczę… – i nie wierzę [online], Wiem-Jak, 4 grudnia 2018 [dostęp 2018-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-06] .
↑ Andrzej-LudwikA.L. Włoszczyński Andrzej-LudwikA.L., Dowód prawdy na co? [online], orlidom.pl, 12 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-11] .
↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za zasługi na polu pracy naukowej i sztuki”.
↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1589 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.

[1] Rajmund Stanisław Kamiński h. Łuk (Łuk Napięty). sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-04-25].

[:0-2] Aurelia Jermakowicz: Sylwetki Profesorów Politechniki Warszawskiej: Zygmunt Kamiński (1888–1969). bcpw.bg.pw.edu.pl. [dostęp 2023-10-23].

[3] Godło Polski jest plagiatem? [online], www.rp.pl [dostęp 2020-08-05] (pol.).

[4] CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 224, 230–232, ISBN 978-83-963057-0-1 .

[5] Zbigniew Porada, Olimpijczycy z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, Kraków 2014, s. 66–68.

[6] Cmentarz Stare Powązki: ZYGMUNT KAMIŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07] .

[Michta2017-7] Jerzy Michta: Średniowieczny i współczesny Orzeł Biały - godło państwa polskiego w państwowej i terytorialnej heraldyce. Kielce: Wydawnictwo „Herb”, 2017, s. 28–31. ISBN 978-83-937741-1-1. Cytat: Ta dwustronna plakietka ku czci Ignacego Jana Paderewskiego z 1924 r., znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie, przekazana jako dar Muzeum Narodowego w 1986 r.

[RP-8] Wiktor Ferfecki: Godło Polski jest plagiatem?. Rzeczpospolita, 2018-10-29. [dostęp 2018-10-29].

[9] Andrzej-LudwikA.L. Włoszczyński Andrzej-LudwikA.L., Dwa w jednym [online], Orli Dom, 17 października 2018 [dostęp 2018-10-17], Cytat: Raczej trudno, patrząc na oba artefakty, mówić o zbieżności myślenia i przypadkowości, ze względu na zbyt dużą szczegółowość formy orła i jej nietypowość. Inspiracja wydaje się być, w tym układzie, daleko posunięta i o ile forma wykazuje bardzo duże podobieństwo, to już idea stojąca za nią jest w 100% identyczna. Jeżeli dodamy do tego dość ogólnikowe wypowiedzi Kamińskiego na temat inspiracji, bez wskazywania detalicznego tychże, mamy domniemanie graniczącą z pewnością, że tąże inspiracją była wyłącznie plakieta Elise Beetz-Charpentier z roku 1924. .

[10] AleksanderA. Bąk AleksanderA., Dowód prawdy [online], Jaki Znak Twoj, 5 grudnia 2018 [dostęp 2018-12-05] .

[11] AleksanderA. Bąk AleksanderA., Co ja paczę… – i nie wierzę [online], Wiem-Jak, 4 grudnia 2018 [dostęp 2018-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-06] .

[12] Andrzej-LudwikA.L. Włoszczyński Andrzej-LudwikA.L., Dowód prawdy na co? [online], orlidom.pl, 12 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-11] .

[13] M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za zasługi na polu pracy naukowej i sztuki”.

[14] M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1589 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej”.

[15] M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[16] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]