Ernst Mach

Ernst Mach

Ernst Mach, zdjęcie z 1900 r.
Data i miejsce urodzenia	18 lutego 1838 Tuřany koło Brna
Data i miejsce śmierci	19 lutego 1916 Haar (Bawaria)
Zawód, zajęcie	fizyk, filozof, historyk

Ernst Mach (ur. 18 lutego 1838 w Chrlicach koło Brna, dziś Brno-Chrlice, zm. 19 lutego 1916 w Haar koło Monachium) – austriacki uczony: fizyk, filozof i historyk nauki; profesor Uniwersytetu Wiedeńskiego, a wcześniej Uniwersytetu Karola w Pradze i Uniwersytetu w Grazu.

Mach przedstawiał empiryzm poznawczy oraz pozytywizm. Krytykował używane przez Newtona pojęcia bezwzględnej przestrzeni i czasu jako nienaukowe. To zaprowadziło Macha do pewnej hipotezy na temat bezwładności; stała się ona jedną z inspiracji dla Einsteina do stworzenia ogólnej teorii względności i została przez niego nazwana zasadą Macha.

Życiorys

Studia wyższe ukończył w Wiedniu. W latach 1864–1867 wykładał fizykę na uniwersytecie w Grazu, następnie był wykładowcą w Pradze. W latach 1895–1901 prowadził katedrę filozofii na uniwersytecie w Wiedniu.

Został pochowany na Cmentarzu Północnym w Monachium.

Dorobek naukowy

Fizyka

W swych pracach zajmował się zjawiskami z zakresu mechaniki (zasada Macha), aerodynamiki, optyki i termodynamiki. Od jego nazwiska nazwano:

• liczbę Macha (skrót Ma),
• złudzenie optyczne – pasmo Macha.

Filozofia nauki

Mach jako filozof jest zaliczany do empiriokrytycyzmu, zwanego też „drugim pozytywizmem”. Domagał się usunięcia z nauki pojęć „metafizycznych”, takich jak „atom”, „siła” i „przyczyna”, a także pojęć religijnych. Jego zdaniem prawa nauki są jedynie ekonomicznym opisem faktów. Podstawową regułą nauki powinna być „zasada ekonomii myślenia”: najbardziej skrótowy opis zjawisk pozwala zaoszczędzić wysiłek wkładany w przedstawianie faktów. Opis winien ograniczać się do odpowiadających wrażeniom „elementów” i ich trwalszych zespołów – „ciał”. Ten punkt widzenia kwestionował tradycyjne wymaganie stawiane nauce, aby dostarczała absolutnej wiedzy, i wpłynął istotnie na rozwój logicznego pozytywizmu.

Krytyka

Niels Bohr uważał, że Mach przez swą krytykę atomistyki prowadzoną z pobudek metafizycznych wyrządził szkodę nauce.

Niektóre prace

• 1883: Die Mechanik in ihrer Entwicklung historisch-kritisch dargestellt,
  • 1888: II wydanie niemieckojęzyczne,
  • 1893: The Science of Mechanics, tłum. Thomas J. McCormack, autoryzowane,
  • 1897: III wydanie niemieckojęzyczne,
  • 1901: IV wydanie niemieckojęzyczne,
  • 1902: II wydanie anglojęzyczne, podtytuł A critical and historical account of its development,
  • 1919: III wydanie anglojęzyczne.
• 1886: Die Analyse der Empfindungen,
• 1906: Erkenntnis und Irrtum (Percepcja i błąd),
• 1921: Die Prinzipien der physikalischen Optik,
  • 1926: The Principles of Physical Optics.

Zobacz też

• Peter Salcher – fotograf współpracujący z uczonym, który m.in. wykonał pierwszą na świecie fotografię pocisku w locie.

Literatura

• Tadeusz Malinowski: Lotnicy świata. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985. ISBN 83-206-0495-8. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Ernst Mach – dzieła w bibliotece Polona
• Charakter ekonomiczny badań przyrodniczych. sady.umcs.lublin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-17)]. (1882), Ernst Mach
• PaulP. Pojman PaulP., Ernst Mach, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 28 kwietnia 2009, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-30]  (ang.).
• Mach, Ernst (1838–1916) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-08].
• Online-Suche Fotobestand im Nachlass Mach. deutsches-museum.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-07-15)]. – biografia uczonego (niem.)
• W. Gerhard Pohl: „Peter Salcher und Ernst Mach Schlierenfotografie von Überschall-Projektilen”. pluslucis.univie.ac.at. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-23)]. – praca opisująca współpracę Ernesta Macha i Petera Salchera (niem.)