Antoni Kenar

Antoni Kenar
Data i miejsce urodzenia	23 października 1906 ; Iwonicz
Data i miejsce śmierci	19 lutego 1959 ; Zakopane
Zawód, zajęcie	rzeźbiarz
Dzieci	Urszula Kenar
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pomnik Antoniego Kenara przy „Strugu” w Zakopanem

Nagrobek Antoniego Kenara na cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku

Antoni Kenar (ur. 23 października 1906 w Iwoniczu, zm. 19 lutego 1959 w Zakopanem) – polski rzeźbiarz, pedagog, dyrektor Państwowego Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem, taternik^[1].

Życiorys

Urodził się 23 października 1906 w Iwoniczu, w rodzinie Szymona i Franciszki z Jarocińskich^[2]. Ukończył szkołę ludową w Iwoniczu. W 1925 został absolwentem Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, jako rzeźbiarz ornamentalny. Jego nauczycielem i mistrzem był Karol Stryjeński. Ukończył studia na wydziale rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie studiował w pracowni prof. Tadeusza Breyera^[3]. W 1938 r. wrócił do Zakopanego.

Okupację spędził w Warszawie. Jesień 1941 i wiosnę 1942 r. spędził we wsi Balice, w woj. kieleckim, gdzie wykonał drewniane rzeźby ołtarza miejscowego kościoła i figurę pomnika Jezusa Chrystusa z kamienia pińczowskiego stojącą przed świątynią^[4]. Po powstaniu warszawskim wywieziony przez Niemców do obozu pracy przymusowej w Oberhausen i Essen.

W 1947 r. wrócił do Zakopanego i podjął pracę w Państwowej Szkole Przemysłu Drzewnego. Od 1954 r. został dyrektorem szkoły, która po reorganizacji w 1948 r. nosiła nazwę Państwowe Liceum Technik Plastycznych. Kilka miesięcy po śmierci Kenara Liceum oficjalnie nazwano jego imieniem.

Zasługą Kenara było dokonanie głębokiej reformy systemu nauczania łączącego swobodę twórczą, szacunek dla tradycji sztuki ludowej, biegłą znajomość warsztatu, jak również orientację w tendencjach sztuki współczesnej. „Szkołę Kenara” ukończyło wielu twórców, m.in. rzeźbiarze: Władysław Hasior, Stanisław Kulon, Antoni Rząsa, Bronisław „Buni” Tusk.

W twórczości własnej łączył elementy podhalańskie z wpływami kubizmu i art déco. Prace zachowane m.in.: Aniołek (1937), Narciarka (1948), Dyskobolka (1956), Niedźwiedź (1955), Madonna (1941), projekt Pomnika Ofiar Oświęcimia (1952), ponadto rzeźby na statkach MS Batory i MS Piłsudski. Dziełem artysty jest także krzyż na grobie Karola Stryjeńskiego (1933).

Zmarł 19 lutego 1959 r. Spoczywa na Starym Cmentarzu w Zakopanem (kwatera L-II-9)^[5].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1958)
Złoty Krzyż Zasługi (22 lipca 1952)^[6]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (28 lutego 1955)^[7]

Nagrody

wyróżnienie w kategorii rzeźby w olimpijskim konkursie sztuki Igrzysk Olimpijskich w Los Angeles (1932)^[8]
wyróżnienie Podkomitetu Literatury i Sztuki Nagrody Państwowej za twórczość rzeźbiarską oraz stworzenie wybitnego kierunku artystycznego w dziedzinie rzeźby na terenie Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem (1955)^[9]

Upamiętnienie

Od 1959 r. Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Zakopanem nosi imię Antoniego Kenara.

Jego imieniem nazwano ulice w krakowskiej Dzielnicy X Swoszowice^[10] oraz w Iwoniczu-Zdroju.

Przypisy

↑ Wielka encyklopedia tatrzańska Zofii i Witolda Paryskich, wersja internetowa – www.z-ne.pl, hasło „Antoni Kenar”. [dostęp 2017-10-21].
↑ Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: 1939, s. 136. [dostęp 2021-07-30].
↑ Maria Anna Rudzka: Zadanie: forma. Pracownia profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939. Wyd. 2. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2023, s. 256. ISBN 978-83-66835-50-4.
↑ Stanisław Wcisło: Balice, 800 lat historii. Kielce: Gens, 2010, s. 56–57. ISBN 978-83-89005-97-7.
↑ śp. Antoni Kenar
↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 103, poz. 1410 - Uchwała Rady Państwa z dnia 28 lutego 1955 r. nr 0/350 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
↑ Bogdan Tuszyński, Henryk Kurzyński Od Chamonix i Paryża do Vancouver. Leksykon olimpijczyków polskich 1924-2010 wyd. Fundacja Dobrej Książki, b.d i m. w., s. 1087, ISBN 978-83-86320-01-1.
↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-07-03].
↑ ALFABETYCZNY WYKAZ ULIC MIASTA KRAKOWA. Izba Administracji Skarbowej w Krakowie. [dostęp 2022-07-13]. (pol.).

Bibliografia

Witold H. Paryski: Antoni Kenar jako taternik. „Taternik” nr 3–4/1960, s. 22–24 (z wykazem przejść s. 23–24); Wspomnienia 3 innych osób o Kenarze, Tamże, s. 18–21; Wersja internetowa: Taternik 3-4/1960 (pdf) [dostęp 2017-10-21].
Janusz Zdebski: Stary Cmentarz w Zakopanem, Przewodnik biograficzny, Warszawa-Kraków 1986.
Halina Micińska-Kenarowa, Długi wdzięczności, Warszawa, Biblioteka „Więzi”.
Antoni Kenar 1906–1959, UrszulaU. Kenar (oprac.), KatarzynaK. Szczepańska-Kowalczuk (tłum.), EmiE. Slater (tłum.), Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2006, ISBN 978-83-7009-616-8, OCLC 830883301 .

Linki zewnętrzne

Galeria Kenara w Zakopanem

[WET-1] Wielka encyklopedia tatrzańska Zofii i Witolda Paryskich, wersja internetowa – www.z-ne.pl, hasło „Antoni Kenar”. [dostęp 2017-10-21].

[2] Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: 1939, s. 136. [dostęp 2021-07-30].

[3] Maria Anna Rudzka: Zadanie: forma. Pracownia profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939. Wyd. 2. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2023, s. 256. ISBN 978-83-66835-50-4.

[4] Stanisław Wcisło: Balice, 800 lat historii. Kielce: Gens, 2010, s. 56–57. ISBN 978-83-89005-97-7.

[5] śp. Antoni Kenar

[6] M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[7] M.P. z 1955 r. nr 103, poz. 1410 - Uchwała Rady Państwa z dnia 28 lutego 1955 r. nr 0/350 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

[8] Bogdan Tuszyński, Henryk Kurzyński Od Chamonix i Paryża do Vancouver. Leksykon olimpijczyków polskich 1924-2010 wyd. Fundacja Dobrej Książki, b.d i m. w., s. 1087, ISBN 978-83-86320-01-1.

[9] Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-07-03].

[10] ALFABETYCZNY WYKAZ ULIC MIASTA KRAKOWA. Izba Administracji Skarbowej w Krakowie. [dostęp 2022-07-13]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]