Barbie
Barbie – lalka produkowana przez przedsiębiorstwo Mattel, jedna z najlepiej sprzedających się zabawek i jednocześnie najbardziej znanych ikon kultury masowej. Barbie to najpopularniejsza lalka na świecie[1]. Barbie została stworzona przez Ruth Handler w 1958 na podstawie przeznaczonej dla dorosłych niemieckiej lalki Lilli. Barbie zadebiutowała 9 marca 1959 na nowojorskich targach zabawek, po wykupieniu praw do Lilli przez założone przez Ruth i Elliotta Handlerów przedsiębiorstwo Mattel.
Nazwa Barbie jest zdrobnieniem od imienia córki Ruth Handler, Barbary, dla której Ruth kupiła egzemplarz Lilli podczas pobytu w Szwajcarii. Pełne nazwisko lalki to Barbara Millicent Roberts. Stanowi ono tylko część wymyślonej biografii, w której występują między innymi chłopak Barbie – Ken[2] i jej przyjaciółki – Midge i Teresa. Barbie ma również trzy młodsze siostry o imionach Skipper, Stacie i Chelsea.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Ruth Handler[3], obserwując swoją córkę Barbarę bawiącą się papierowymi lalkami, zauważyła, że często dawała im role dorosłych. W tamtych czasach większość lalek-zabawek dla dzieci przedstawiało niemowlęta. Zdając sobie sprawę, że może to być luką na rynku, Ruth zaproponowała ideę lalki o dojrzałej figurze swojemu mężowi Elliotowi, współzałożycielowi firmy zabawkarskiej Mattel. Jego reakcja na pomysł, podobnie jak dyrektorów firmy, była pozbawiona entuzjazmu.
Podczas podróży do Europy w 1956 roku ze swoimi dziećmi, Barbarą i Kenneth, Ruth Handler natknęła się na niemiecką lalkę o nazwaną Bild Lilli.[4] Lilli o figurze dorosłej kobiety była dokładnym odzwierciedleniem wizji o lalce Handler, więc kupiła trzy sztuki. Jedną dała córce Barbarze, a resztę zabrała z powrotem do firmy Mattel. Lalka Lilli powstała w oparciu o popularną postać występującą w komiksach rysowanych przez Reinharda Beuthina dla gazety Die Bild-Zeitung. Lalka Lilli została po raz pierwszy sprzedana w Niemczech w 1955 roku, i mimo że sprzedawana była dorosłym, stała się popularna również wśród dzieci, którym podobało się przebieranie jej w różne stroje sprzedawane osobno[5]. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych, Handler przerobiła projekt lalki (z pomocą inżyniera Jacka Ryana), a lalka otrzymała nowe imię – Barbie, po córce Ruth – Barbarze. Lalka zadebiutowała na Amerykańskich międzynarodowych Targach Zabawek w Nowym Jorku w dniu 9 marca 1959 roku.[6] Data ta jest również stosowana jako oficjalne urodziny Barbie. Mattel nabył prawa do Bild Lilli w 1964 roku i produkcja Lilli została zatrzymana. Pierwsza lalka Barbie, ubrana w strój kąpielowy w czarno-białe paski i uczesana w kucyk, była dostępna zarówno jako blondynka i brunetka. Lalka została wprowadzona do obrotu jako „nastoletnia modelka” wraz z jej ubraniami stworzonymi przez projektantkę mody Charlotte Johnson pracującą dla Mattel.[7] Pierwsze lalki Barbie były produkowane w Japonii, a ich ubrania szyte ręcznie przez Japończyków pracujących w domach. Około 350 000 lalek Barbie zostało sprzedanych w pierwszym roku produkcji. Lalka dopiero w 2000 roku otrzymała pępek[8].
Fikcyjna postać
[edytuj | edytuj kod]Pełnym nazwiskiem Barbie jest Barbara Millicent Roberts. W serii powieści wydanej przez Random House w latach 60. XX wieku, podane zostały imiona jej rodziców i ich pochodzenie – George i Margaret Roberts z fikcyjnego miasteczka Willows w stanie Wisconsin[9].
W powieściach wydanych przez Random House, Barbie uczęszczała do liceum Willows High School, podczas gdy według książek Generation Girl wydanych przez Golden Books w 1999 roku uczęszczała do fikcyjnego liceum Manhattan International High School w Nowym Jorku (szkoły opartej na rzeczywistym Stuyvesant High School)[10].
Barbie mieszka w Malibu, w stanie Kalifornia. Ma chłopaka Kena, który po raz pierwszy pojawił się w 1961 roku. Para zerwała ze sobą w walentynki 2004 roku, ale wrócili do siebie w walentynki 2011 roku. Po zerwaniu z Kenem, Barbie przez pewien czas chodziła z Blaine’em – surferem z Kalifornii. Barbie przyjaźni się też z siostrą Blaine'a, Raquelle.
Najlepszą przyjaciółką Barbie jest Teresa, która zastąpiła jej pierwszą najlepszą przyjaciółkę, Midge. Przyjaźni się ona także z Nikki, Summer i Raquelle, jej rywalką z czasów dzieciństwa, z którą jest w dobrych relacjach. W 2013 firma Mattel wznowiła produkcję Midge, która otrzymała „odświeżony” profil. Występuje ona też w filmach Barbie.
Barbie ma również dużą rodzinę, która zmieniała się z upływem lat. Rodzicami Barbie są George i Margaret[11]. Dziewczyna ma z nimi bardzo dobre relacje. W filmie Barbie w świecie mody poznajemy jej ciotkę Millicent. Barbie ma też sześcioro młodszego rodzeństwa. Są to: Skipper, Todd, Tutti/Stacie, Chelsea, Kelly i Krissy, choć najczęściej Barbie pokazuje się ze Skipper, Stacie i Chelsea.
Barbie miała ponad 50 zwierzaków, w tym koty, psy, konie, pandę, lwiątko i zebrę. Jej zwierzakami przedstawionymi w serii Barbie: Life in the Dreamhouse są pies Taffy, kotka Blissa i klacz Tawny.
Posiadała szeroki wachlarz pojazdów, w tym różowe kabriolety, przyczepy i jeepy. Posiada także licencję pilota i, dodatkowo oprócz pracy jako stewardesa, obsługuje komercyjne linie lotnicze. Zawody Barbie mają na celu pokazanie, że kobiety mogą przyjmować różne role w życiu.[12]
Kontrowersje
[edytuj | edytuj kod]Problemy i kontrowersje związane z lalką Barbie i jej rolą w życiu społeczeństwa zostały przedstawione w książce amerykańskiej socjolog Mary F. Rogers Barbie jako ikona kultury. Ze względu na nierealne proporcje ciała stała się tematem debat dotyczących percepcji kobiecego wyglądu i cielesności. Falą krytyki została zalana przez amerykańskie feministki, które dopatrywały się w niej obiektu nadmiernej seksualizacji i skrajnej idealizacji kobiecego ciała. Utożsamianie kształtu ciała Barbie z idealnym wymiarem kobiecych proporcji zostało uznane za promowanie anoreksji. Specyficzny sposób życia lalki, prezentowany w produktach tej marki, przyczynił się również do promowania konsumpcjonizmu[13].
Na rynku pojawiła się budząca kontrowersje ciemnoskóra Barbie Oreo, która była efektem współpracy z producentem ciastek Oreo. Oskarżono ten projekt o ukryte promowanie rasizmu, gdyż nazwa „oreo” skierowana do człowieka jest uznawana w Stanach Zjednoczonych za obraźliwe określenie osób czarnoskórych[14]. Podupadający wizerunek lalki Barbie nie został podreperowany również przez lalkę Barbie na wózku inwalidzkim, która pomimo sukcesu medialnego związanego z promowaniem tolerancji szybko została wycofana ze sprzedaży, gdyż okazało się, że ze względu na rozmiar wózka Barbie ta nie jest w stanie zmieścić się w drzwiach jakiegokolwiek domku dla lalek, wyprodukowanego przez tę firmę.[15]
Barbie Shero – promocja pozytywnego obrazu kobiety
[edytuj | edytuj kod]Na przestrzeni lat pojawiały się lalki Barbie o charakterze edukacyjnym i takie, które miały promować tolerancję. Wyprodukowano lalki Barbie w hidżabie czy lalki w ciąży.
Pozytywne rozwiązania dotyczące stereotypizacji wyglądu, jak i społecznej roli Barbie pojawiły się w 2016, kiedy to na rynku pojawiły się Barbie przystające do prawdziwych proporcji kobiecego ciała i Barbie Plus Size[16].
W 2015 firma Mattel wprowadziła serię jednoegzemplarzowych lalek Barbie Shero (neologizm w języku angielskim: she + hero). W tej serii powstają lalki oparte na wizerunkach kobiet (np. artystek, sportsmenek, aktywistek), które zmieniły (np. Celia Cruz) lub zmieniają oblicze świata (np. Samantha Cristoforetti). Na osoby prototypowe dla tych lalek – wzory do naśladowania przez dziewczynki – wybierane są kobiety z różnych krajów, m.in.: w 2018 podróżniczka, dziennikarka Martyna Wojciechowska[17], w 2019 influencerka i kierowczyni Iwona Blecharczyk[18], w 2021 lekkoatletka Anita Włodarczyk[19].
Rodzina lalki Barbie
[edytuj | edytuj kod]Rodzice
[edytuj | edytuj kod]- George Roberts (ojciec)[20]
- Margaret Roberts (matka)
Rodzeństwo
[edytuj | edytuj kod]- Skipper Roberts (od 1964)
- Tutti Roberts (1965–1971)
- Stacie Roberts (od 1990)
- Todd Roberts (1965–1971, 1990) (brat bliźniak Tutti/Stacie)
- Kelly Roberts (1995–2010)
- Chelsea Roberts (od 2010)
- Krissy (1999–2001)
Wujostwo
[edytuj | edytuj kod]- Lillian Fairchild (ciocia)
- Claude Fairchild (wujek)
- Millicent Rawlins (ciocia)
Kuzyni
[edytuj | edytuj kod]- Francie Fairchild (1966–1976)
- Jazzie (1989–1996)
- P.J. (1969–1985)
- Kiran (od 1965)
- Kristin (od 2013)
- Max Roberts (od 2013)
- Marie Roberts (od 2013)
Gry z Barbie
[edytuj | edytuj kod]W tych produktach informatycznych Barbie jest główną postacią:
- Barbie Horse Adventures: Wild Horse Rescue (PlayStation 2, Xbox)
- Barbie Super Model (Sega Mega Drive, Super NES)
- Barbie: Vacation Adventure (Sega Mega Drive, Super NES)
- Barbie Salon Piękności
- Barbie Szkolna Tajemnica
- Barbie Secret Agent
- Barbie Princess Bridge
- Barbie Sleeping Beauty
- Barbie Explorer
Filmy z Barbie
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy film z udziałem lalki, stworzony przez DIC Entertainment oraz Saban Capital Group w roku 1987, nosił nazwę Barbie and the Rockers: Out of this World i był to trwający 50 minut[a] musical. Według fabuły Barbie była liderką popularnej grupy rockowej. Ona i jej przyjaciółki z zespołu wyruszyły w trasę koncertową, której finał odbył się w kosmosie! W tym samym roku zrealizowano kolejny film, stanowiący kontynuację poprzedniego. Jego tytuł to Barbie and the Sensations: Rockin’ Back to Earth. W roku 1992 stworzono animację Dance! Workout with Barbie. Po raz pierwszy wykorzystano elementy live-action. Stanowiąca nieoficjalny, trzeci film z serii produkcja zakończyła pierwszą generację filmów z udziałem lalki Barbie.
Od 2001 wytwórnia Mattel produkuje drugą generację filmów z Barbie. Zaczynając od Dziadka do Orzechów, regularnie wydaje kolejne, pełnometrażowe przygody lalki.
| Nr | Polski tytuł | Angielski tytuł | Rok wydania |
|---|---|---|---|
| 01 | Barbie w Dziadku do orzechów | Barbie in the Nutcracker | 2001 |
| 02 | Barbie jako Roszpunka | Barbie as Rapunzel | 2002 |
| 03 | Barbie z Jeziora Łabędziego | Barbie of Swan Lake | 2003 |
| 04 | Barbie jako księżniczka i żebraczka | Barbie as the Princess and the Pauper | 2004 |
| 05 | Barbie: Wróżkolandia | Barbie: Fairytopia | 2005 |
| 06 | Barbie i magia pegaza | Barbie and the Magic of Pegasus | 2005 |
| 07 | Barbie: Syrenkolandia | Barbie Fairytopia: Mermaidia | 2006 |
| 08 | Pamiętniki Barbie | The Barbie Diaries | 2006 |
| 09 | Barbie i 12 tańczących księżniczek | Barbie in the 12 Dancing Princesses | 2006 |
| 10 | Barbie i magia tęczy | Barbie Fairytopia: Magic of the Rainbow | 2007 |
| 11 | Barbie jako księżniczka wyspy | Barbie as the Island Princess | 2007 |
| 12 | Barbie Mariposa | Barbie Mariposa | 2008 |
| 13 | Barbie i diamentowy pałac | Barbie and the Diamond Castle | 2008 |
| 14 | Barbie w Wigilijnej Opowieści | Barbie in a Christmas Carol | 2008 |
| 15 | Barbie przedstawia Calineczkę | Barbie Presents Thumbelina | 2009 |
| 16 | Barbie i trzy muszkieterki | Barbie and the Three Musketeers | 2009 |
| 17 | Barbie i podwodna tajemnica | Barbie in A Mermaid Tale | 2010 |
| 18 | Barbie w świecie mody | Barbie: A Fashion Fairytale | 2010 |
| 19 | Barbie i Sekret wróżek | Barbie: A Fairy Secret | 2011 |
| 20 | Barbie i Akademia Księżniczek | Barbie: Princess Charm School | 2011 |
| 21 | Barbie: Idealne święta | Barbie: A Perfect Christmas | 2011 |
| 22 | Barbie i podwodna tajemnica 2 | Barbie in A Mermaid Tale 2 | 2012 |
| 23 | Barbie: Księżniczka i piosenkarka | Barbie: Princess and the Popstar | 2012 |
| 24 | Barbie i magiczne baletki | Barbie and the Pink Shoes | 2013 |
| 25 | Barbie: Mariposa i Baśniowa Księżniczka | Barbie: Mariposa and The Fairy Princess | 2013 |
| 26 | Barbie i siostry w krainie kucyków | Barbie & her sisters in a Pony Tale | 2013 |
| 27 | Barbie: Perłowa księżniczka | Barbie the pearl princess | 2014 |
| 28 | Barbie i Tajemnicze Drzwi | Barbie and the Secret Door | 2014 |
| 29 | Barbie: Super księżniczki | Barbie in Princess Power | 2015 |
| 30 | Barbie: Rockowa księżniczka | Barbie in Rock'n Royals | 2015 |
| 31 | Barbie i siostry: wielka przygoda z pieskami | Barbie and her Sisters in the Great Puppy Adventure | 2015 |
| 32 | Barbie: Tajne agentki | Barbie: Spy Squad | 2016 |
| 33 | Barbie: Gwiezdna przygoda | Barbie: Star Light Adventure | 2016 |
| 34 | Barbie i siostry na tropie piesków | Barbie & Her sisters in a Puppy Chase | 2016 |
| 35 | Barbie w świecie gier | Barbie: Video Game Hero | 2017 |
| 36 | Barbie: Delfiny z Magicznej Wyspy | Barbie: Dolphin Magic | 2017 |
| 37 | Barbie: Przygody Księżniczek | Barbie: Princess Adventure | 2020 |
| 38 | Barbie i Chelsea: Zagubione urodziny | Barbie & Chelsea: The Lost Birthday | 2021 |
| 39 | Barbie: Wielkie miasto, wielkie marzenia | Barbie: Big City, Big Dreams | 2021 |
| 40 | Barbie: Moc syrenek | Barbie: Mermaid Power | 2022 |
| 41 | Barbie Epic Road Trip | Barbie: Epic Road Trip | 2022 |
| 42 | Barbie: Skipper - przygody opiekunek | Barbie: Skipper and the Big Babysitting Adventure | 2023 |
W 2023 r. powstał też film aktorski Barbie.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Chodzi o obydwa musicale : pojedynczo trwają po około 25 minut.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kevin I. Norton i inni, Ken and Barbie at life size, „Sex Roles”, 34 (3), 1996, s. 287–294, DOI: 10.1007/BF01544300, ISSN 1573-2762 [dostęp 2021-07-01] (ang.).
- ↑ How hula hoop is made - manufacture, making, history, used, product, machine, History, Raw Materials, Design [online], madehow.com [dostęp 2022-02-03].
- ↑ Barbie [online], barbiemedia.com [dostęp 2016-05-24].
- ↑ Vienna. Infobase, film distributor. BBC Worldwide Learning (Firm) [dostęp 2022-02-03].
- ↑ Bild Lilli Doll History & Identification 1955-1964 German [online], dollreference.com [dostęp 2016-05-24].
- ↑ Vintage Barbie struts her stuff [online], 22 września 2006 [dostęp 2022-02-03] (ang.).
- ↑ Archives [online], Los Angeles Times [dostęp 2022-02-03] (ang.).
- ↑ BLITD, odc. Wszystko o Barbie.
- ↑ Cynthia Lawrence; Bette Lou Maybee (1962). Here’s Barbie. Random House. OCLC 15038159
- ↑ Marcia Biederman (20.09.1999). Generation Next: A newly youthful Barbie takes Manhattan. Nowy Jork.
- ↑ Margaret/Princess Adventure | Barbie Movies Wiki | Fandom [online], fandom.com [dostęp 2024-04-22] (ang.).
- ↑ Barbie is dating again, this time it's a hunky Australian - Jun. 29, 2004 [online], money.cnn.com [dostęp 2022-02-03].
- ↑ Monika Kuc, "Barbie jako ikona kultury" Mary F. Kuc [online], Wyborcza.pl, 6 października 2003 [dostęp 2020-09-22] (pol.).
- ↑ Lori Tharps, MAMP History: Oreo Barbie and Cracker Barbie are Real [online], My American Meltingpot, 7 września 2018 [dostęp 2019-01-23] (ang.).
- ↑ Untitled Document [online], web.archive.org, 12 października 2007 [dostęp 2022-02-03] [zarchiwizowane z adresu 2007-10-12].
- ↑ Barbie niska, Barbie pulchniejsza. Mają "lepiej oddać to, co dziewczynki widzą wokół" [online], TVN24.pl [dostęp 2019-01-23] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-25].
- ↑ Redakcja, Barbie Shero: oto wyjątkowe kobiety w roli lalek-bohaterek od firmy Mattel. Wśród nich Martyna Wojciechowska [online], Dziennik Bałtycki, 27 marca 2018 [dostęp 2022-01-26] (pol.).
- ↑ Od 8 lat prowadzi TIRa i została za to nagrodzona. Poznaj historię Iwony Blecharczyk! [online], Viva.pl [dostęp 2022-01-26] (pol.).
- ↑ KRO, IO w Tokio 2021. Anita Włodarczyk ze złotym medalem. Wcześniej doczekała się własnej lalki Barbie [online], money.pl [dostęp 2022-01-26] (pol.).
- ↑ M. Greenwood, J. Jackson, R. Opie, C. Spencer, Świat Mody Barbie, Warszawa 2001