Geometryczny środek Polski
Geometryczny środek Polski – punkt będący środkiem masy (centroidem) figury geometrycznej o kształcie i rozmiarach granic administracyjnych Polski. Odpowiada on intuicyjnemu rozumieniu pojęcia środka danego obszaru. Według źródeł, w tym napisu na upamiętniającym go monumencie, znajduje się w miejscowości Piątek w województwie łódzkim.
W 1966 roku działacze Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Łęczycy zwrócili się do Instytutu Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii w Warszawie z prośbą o przeprowadzenie dokładnego pomiaru i wyznaczenie rzeczywistego punktu. Ustalono wówczas, że środek ciężkości terytorium administracyjnego Polski wypada faktycznie w gminie Piątek, jednak 6,3 km na północny zachód od centrum miejscowości (we wsi Balków, przy granicy z gminą Krzyżanów)[1], na współrzędnych 52°06′51,6″N 19°25′25,2″E/52,114339 19,423672[2]. Ze względu na wprowadzone w 2018 korekty granic gmin nadmorskich, obecnie (sierpień 2018) centroid ten znajduje się o 20 metrów dalej na północ (52°06′52,2″N 19°25′24,8″E/52,114503 19,423561).
Inne metody wyznaczenia środka Polski
[edytuj | edytuj kod]Środek Polski definiowany jako punkt leżący w miejscu przecięcia się ortodrom łączących wierzchołki czworokąta opisanego na punktach ekstremalnych obszaru administracyjnego Polski, złożonego z równoleżników i południków, przechodzących przez te punkty, czyli:
- północny: punkt na wybrzeżu w Jastrzębiej Górze, punkt numer 1145 linii podstawowej – 54°50′11,1″N 18°18′01,7″E/54,836417 18,300472,
- południowy: południowo-wschodni stok Opołonka w granicznym paśmie Bieszczadów Zachodnich – 49°00′07,4″N 22°51′34,8″E/49,002042 22,859669,
- wschodni: zakole Bugu koło Zosina – 50°52′06,8″N 24°08′45,2″E/50,868556 24,145903,
- zachodni: zakole Odry koło Cedyni – 52°50′15,5″N 14°07′22,6″E/52,837653 14,122939.
Tak definiowany punkt centralny – przy zastosowaniu elipsoidy GRS80, stosowanej w polskiej geodezji jako powierzchnia odniesienia – wypada na współrzędnych 52°12′57,4″N 19°08′03,9″E/52,215933 19,134422, we wsi Jankowice (gmina Krośniewice, powiat kutnowski, województwo łódzkie).
Punkt wypadający w połowie kątowej wartości rozciągłości południkowej i równoleżnikowej Polski
- punkt o współrzędnych pośrednich między wartościami skrajnymi; geometryczny środek obszaru administracyjnego Polski - 51°55′09,2″N 19°08′03,9″E/51,919231 19,134422 – wieś Janów (gmina Dalików, powiat poddębicki, województwo łódzkie).
Punkt najbardziej oddalony od jakiejkolwiek granicy Polski („punkt najbardziej wewnętrzny”)
- środek okręgu wpisanego w kontur Polski - 52°10′06″N 19°36′03″E/52,168333 19,600833 (dokładność wyznaczenia ok. 1') - okolice miejscowości Stradzew (gmina Bedlno, powiat kutnowski, województwo łódzkie); 244 km od najbliższej granicy; najbliższe granice Polski: u ujścia Wisły, na Opolszczyźnie k. Racławic Śl., w zakolu Bugu pod Janowem Podlaskim[potrzebny przypis].
Punkt, wokół którego można zatoczyć najmniejsze koło zawierające cały obszar lądowy Polski
- środek okręgu opisanego na konturze Polski - 51°41′08″N 18°59′06″E/51,685556 18,985000 (dokładność wyznaczenia ok. 1’) - Szadek, (gmina Szadek, powiat zduńskowolski, województwo łódzkie); promień koła 406 km; najdalsze granice Polski: z Niemcami na wyspie Uznam, z Ukrainą w Bieszczadach, z Litwą na wschód od Trakiszek[potrzebny przypis].
Powyższe dane dotyczą obszaru administracyjnego Polski, czyli obszaru objętego podziałem na jednostki samorządu terytorialnego oraz działki ewidencyjne. Całość terytorium Polski obejmuje bowiem oprócz terytorium lądowego także całość morskich wód wewnętrznych (obszar administracyjny obejmuje – oprócz terytorium lądowego – tylko część morskich wód wewnętrznych; Zalew Szczeciński, Zalew Wiślany, ujścia Świny i Dziwnej, Jezioro (Zatoka) Nowowarpieńskie, część wód przybrzeżnych) oraz całość morskich wód terytorialnych.
Geodezyjny środek całości terytorium państwa
- centroid, czyli środek ciężkości całego terytorium Rzeczypospolitej polskiej wypada na współrzędnych 52°11′28,0″N 19°21′19,5″E/52,191097 19,355406, we wsi Nowa Wieś w gminie Kutno, powiat kutnowski, województwo łódzkie. 13 października 2018 punkt ten został oznaczony granitowym słupkiem pamiątkowym z okazji obchodów 100-lecia Polski Niepodległej oraz Roku Polskiej Geografii, z inicjatywy geodezyjnej akcji „Honorowy Południk Krakowski”[3][4][5][6][7][8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stanisław Cisak, Piątek: z dziejów miasta i okolic, Agencja Wydawnictw i Reklamy MAROW w Płocku, 2001, ISBN 83-88779-02-8, ISBN 978-83-88779-02-2.
- ↑ Wyznaczamy środek Polski. Portal popularnonaukowy miesięcznika Delta. [dostęp 2020-04-16].
- ↑ Geograficzna rewolucja! Centrum Polski jednak nie w Piątku, a pod Kutnem [online], kutno.net.pl [dostęp 2018-09-06] (pol.).
- ↑ Nowa Wieś koło Kutna nowym środkiem Polski. onet.pl, 2018-10-13. [dostęp 2018-10-14]. (pol.).
- ↑ Oznaczono nowy geodezyjny środek Polski. interia.pl, 2018-10-13. [dostęp 2018-10-14]. (pol.).
- ↑ Łódzkie. Nowa Wieś zamiast Piątku. Naukowcy wyznaczyli nowy środek Polski. radiozet.pl, 2018-09-07. [dostęp 2018-10-14]. (pol.).
- ↑ Wyznaczono nowy środek Polski. Mieszkańcy Piątku protestują. niezalezna.pl, 2018-10-13. [dostęp 2018-10-14]. (pol.).
- ↑ Naukowcy znaleźli inny geometryczny środek Polski, w Nowej Wsi [online], www.fakt.pl [dostęp 2018-09-15] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]
Piotr Różański, „Wyznaczamy środek Polski”, Delta, nr 1 (524)/2018, s. 14–16.- Mariusz Meus, "Opis wyznaczania geodezyjnego środka Polski", 2019.
