Sanguszkowie herbu własnego

Sanguszkowie znani również jako Sanguszkowicze, Sankguszkowie, Sankguszkowicze^[1] – magnacki ród książęcy (kniaziowski) herbu Pogoń Litewska, będący gałęzią litewskiej dynastii Giedyminowiczów.

Pochodzenie

Genealogicznie wywodzili się od przyrodniego brata króla Władysława II Jagiełły – księcia Fiodora, syna wielkiego księcia litewskiego Olgierda, a wnuka wielkiego księcia litewskiego Giedymina. Nazwisko rodu pochodzi od imienia syna Fiodora – księcia Sanguszki.

Wcześniejsza literatura na podstawie błędnych przekazów latopisarskich uznawała ich za potomków księcia Lubarta Giedyminowicza. Sami zainteresowani także nie byli chyba pewni swojego pochodzenia, albowiem na podstawie mylnego przekonania o pochodzeniu od wspomnianego Lubarta swego czasu używali nazwiska Lubartowicz Sanguszko. Twórca potęgi rodu, książę Paweł Karol Sanguszko (ur. 1680, zm. 1750), za królewskim przyzwoleniem przemianował nawet znajdujący się w jego posiadaniu Lewartów na Lubartów. Obecnie historycy, powołując się na historyczne źródła dokumentowe, raczej nie mają wątpliwości co do pochodzenia tego rodu od Olgierda Giedyminowicza. Jan Tęgowski wyraził zdanie, iż właśnie w książęcym domu Sanguszków najdłużej przetrwał ród Olgierdowiczów.

Pierwotnie dobra Sanguszków znajdowały się na Wołyniu (Ratno, Kamień Koszyrski, Kowel, Sławuta). Z czasem rodzina nabyła nowe na Podolu (Satanów) i w Małopolsce (Lubartów, Tarnów). Na przełomie XV i XVI wieku ród podzielił się na dwie główne linie:

linia koszyrsko-niesuchoiżska – zapoczątkowana przez Aleksandra, dzieląca się na dwie gałęzie:
- gałąź koszyrska ("Sanguszkowie-Koszyrscy") – zapoczątkowana przez Michała, wymarła w 1653 r.
- gałąź niesuchoiżska ("Sanguszkowie-Niesuchoiżscy") – zapoczątkowana przez Andrzeja, wymarła w 1591 r.;
linia kowelska ("Sanguszkowie-Kowelscy") – zapoczątkowana przez Michała, istnieje po dziś dzień.

Wybrani członkowie rodu

Pokolenie 0

Sanguszko Fiodorowic (zm. po 1454) protoplasta książąt Sanguszków

Pokolenie 1

Aleksander Sanguszkowic (zm. po 1491) – protoplasta linii koszyrskiej i nisuchoiżskiej
Michał Sanguszkowic (zm. po 1511) – założyciel linii kowelskiej
Iwan Sanguszkowic – protoplasta Sadowskich

Pokolenie 2

Michał Sanguszko^[2] (zm. po 1501)
Andrzej Aleksandrowicz Sanguszko (zm. 1534/5) – starosta włodzimierski
Wasyl Sanguszko (zm. 1557?) – dworzanin królewski

Pokolenie 3

Andrzej Michałowicz Sanguszko^[3] (zm. 1560) – marszałek hospodarski
Fiodor Sanguszko (zm. 1547/8) – starosta włodzimierski, bracławski i winnicki
Hrihory Sanguszko (1530-1555)

Pokolenie 4

Aleksander Sanguszko^[4] (ok. 1508-1565) marszałek hospodarski
Dymitr Sanguszko
Roman Sanguszko (ok. 1537-1571) – wojewoda bracławski, hetman polny litewski
Andrzej Sanguszko (1553-1591)

Pokolenie 5

Lew Sanguszko^[5] (ok. 1536-1571) – rotmistrz jazdy litewskiej
Fiodor (Roman) Sanguszko (zm. 1591) – ostatni z linii niesuchoiżyskiej
Samuel Szymon Sanguszko (zm. 1638) – wojewoda witebski, pisarz, przeszedł na katolicyzm

Pokolenie 6

Hrehory Sanguszko^[6] (zm. 1602) kasztelan lubaczowski, bracławski
Hieronim Władysław Sanguszko (1611–1657) – biskup smoleński
Jan Władysław Sanguszko (zm. 1652)

Pokolenie 7

Adam Aleksander Sanguszko^[7] (ok. 1590-1653) – wojewoda wołyński, ostatni z linii koszyrskiej
Hieronim Sanguszko (1651-1684)

Pokolenie 8

Kazimierz Antoni Sanguszko (1677-1706) – marszałek nadworny litewski
Anna Katarzyna Radziwiłłowa (1676-1746)
Paweł Karol Sanguszko (1680-1750) – marszałek nadworny litewski, marszałek wielki litewski
Barbara Urszula Sanguszkowa (1718-1791) – poetka, tłumaczka, filantropka, żona Pawła Karola

Pokolenie 9

Janusz Aleksander Sanguszko (1712-1775) – miecznik litewski, marszałek nadworny litewski
Józef Paulin Sanguszko (1740-1781) – marszałek wielki litewski
Hieronim Janusz Sanguszko (1743-1812) – generał, wojewoda wołyński
Janusz Modest Sanguszko (1749-1806) – starosta krzemieniecki

Pokolenie 10

Eustachy Erazm Sanguszko (1768-1844) – generał, poseł, hodowca koni
Klementyna Sanguszko (1786-1841) – jego siostra stryjeczna, 1° voto Ostrowska, 2° voto Małachowska
Klementyna Maria Sanguszkowa (1780-1852) – żona Eustachego Erazma, filantropka

Pokolenie 11

Roman Stanisław Sanguszko (1800-1881) – powstaniec 1830, zesłaniec
Władysław Hieronim Sanguszko (1803-1870) – polityk konserwatywny
Dorota Sanguszko (1799-1821)

Pokolenie 12

Jadwiga Sanguszko (1830-1918) – żona Adama Stanisława Sapiehy, matka krakowskiego kardynała Adama Stefana Sapiehy
Roman Damian Sanguszko (1832-1917) – ordynat zasławski, kolekcjoner
Paweł Roman Sanguszko (1834-1876) – ziemianin
Eustachy Stanisław Sanguszko (1842-1903) – marszałek krajowy, namiestnik Galicji
Helena Sanguszkówna (1836-1891) – słynna z urody

Pokolenie 13

Roman Władysław Sanguszko (1901-1984) – ziemianin, hodowca koni, przemysłowiec, filantrop

Pokolenie 14

Piotr Antoni Samuel Sanguszko (1937-1989)

Pokolenie 15

Paweł Franciszek Roman Sanguszko (ur. 1973)

Zamki i pałace

Pałac w Zasławiu
Pałac w Sławucie (nie istnieje)
Pałac w Lubartowie
Ruiny zamku w Tarnowie
Pałac Sanguszków w Gumniskach (Tarnowie)
Zamek Koniecpolskich, Sobieskich, Rzewuskich i Sanguszków w Podhorcach
Zamek w Ostrogu (fragment)
Pałacyk Hieronima Sanguszki w Warszawie na Nowym Świecie
Pałac Romana Sanguszki w Krakowie
Pałac Lubomirskich w Lublinie
Zamek w Smolanach

Inne pałace Sanguszków:

Pałac w Kijanach
Pałac we wsi Michla (nie istnieje?)
Pałac w Grodnie (nie istnieje)

Przypisy

↑ Wolff 1895 ↓, s. 422.
↑ Michał Sanguszko. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].
↑ Andrzej Sanguszkowicz Koszyrski. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].
↑ Aleksander Sanguszko Koszyrski. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].
↑ Lew Sanguszko. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].
↑ Hrihory Sanguszko. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].
↑ Adam Aleksander Sanguszko. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].

Bibliografia

Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T.1 1366-1506, Lwów 1887
J. Tęgowski Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań-Wrocław 1999, ISBN 83-913563-1-0
SaturninS. Sobol SaturninS., Polskie rody arystokratyczne, Poznań: Podsiedlik-Raniowski i Spółka, 2001, ISBN 83-7212-323-3, OCLC 297750896 .
Józef Wolff: Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 698.

Linki zewnętrzne

O Sanguszkach. muzeum.tarnow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-04-26)]. na stronie Muzeum Okręgowego w Tarnowie
O Sanguszkach. sanguszko.fm.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-31)]. na stronie Krystyny Kupnickiej
Genealogia książąt Sanguszków w serwisie Genealogy.eu
Genealogia książąt Sanguszków (potomkowie Pawła Karola Sanguszki) w serwisie An Online Gotha
Jakub Rogulski: Genealogia rodu Sanguszków księcia Symeona Samuela Sanguszki. Studia Źródłoznawcze
Jakub Rogulski: Nowożytny ród szlachecki jako „wspólnota pamięci” . Przypadek książąt Sanguszków (XV–XVIII w.)
Mapa dóbr Sanguszków — Lwów, 1906
Monografia książąt Sanguszków (1909) w bibliotece Polona

[CITEREFWolff1895422-1] Wolff 1895 ↓, s. 422.

[genealogia-2] Michał Sanguszko. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].

[genealogia1-3] Andrzej Sanguszkowicz Koszyrski. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].

[genealogia2-4] Aleksander Sanguszko Koszyrski. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].

[genealogia3-5] Lew Sanguszko. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].

[genealogia4-6] Hrihory Sanguszko. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].

[genealogia5-7] Adam Aleksander Sanguszko. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-05-18].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]