Przejdź do zawartości

Wiewiórka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Sciurus)
Zobacz też: inne znaczenia.
Wiewiórka
Sciurus
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – wiewiórka szara (S. carolinensis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Nadgromada

żuchwowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

wiewiórkokształtne

Rodzina

wiewiórkowate

Podrodzina

wiewiórki

Plemię

wiewiórki

Rodzaj

wiewiórka

Typ nomenklatoryczny

Sciurus vulgaris Linnaeus, 1758

Podrodzaje i gatunki

10 podrodzajów (w tym 1 o statusie incertae sedis i 34 gatunki (w tym 6 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Wiewiórka[22] (Sciurus) – rodzaj ssaków z podrodziny wiewiórek (Sciurinae) w obrębie rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae).

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Ameryce[23][24][25].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 140–560 mm, długość ogona 119–340 mm; masa ciała 100–1400 g[24][26].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w książce swojego autorstwa o tytule Systema Naturae[1]. Linneusz wymienił kilka gatunków – Sciurus flavus Linnaeus, 1758 (nomen dubium), Sciurus volans Linnaeus, 1758, Sciurus niger Linnaeus, 1758, Sciurus cinereus Linnaeus, 1758[b], Sciurus vulgaris Linnaeus, 1758, Sciurus striatus Linnaeus, 1758 i Sciurus getulus Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) wiewiórka ruda (S. vulgaris).

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Sciurus: łac. sciurus ‘wiewiórka’, od gr. σκίουρος skiouros ‘wiewiórka’[27].
  • Guerlinguetus: nazwa Guerlinguet używana przez francuskich osadników w Gujanie i zaadaptowana przez de Buffona w 1789 roku[28]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sciurus guerlinguetus J.E. Gray, 1821 (= Sciurus aestuans Linnaeus, 1766).
  • Macroxus i Macroschus: etymologia niejasna, F. Cuvier nie wyjaśnił pochodzenia nazwy[29], być może od gr. μακρος makros ‘długi’[30]; οξυς oxus ‘ostry’[31]. Gatunek typowy: Cuvier wymienił dwa gatunki – Sciurus bivittatus Desmarest, 1822 i Æsciurius stuans F. Cuvier, 1825 (= Sciurus aestuans Linnaeus, 1766) – nie wskazując gatunku typowego; typ nomenklatoryczny (późniejsze oznaczenie) – Sciurus aestuans Linnaeus, 1766[32].
  • Echinosciurus: gr. εχινος ekhinos ‘jeż’; σκιουρος skiouros ‘wiewiórka’[33]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus hypopyrrhus Wagler, 1831 (= Sciurus aureogaster F. Cuvier, 1829).
  • Neosciurus: gr. νεος neos ‘nowy’; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[34]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus carolinensis J.F. Gmelin, 1788.
  • Parasciurus: gr. παρα para ‘blisko’; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[35]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sciurus niger Linnaeus, 1758.
  • Aphrontis: gr. αφροντις aphrontis ‘wolny od opieki’[36]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sciurus vulgaris Linnaeus, 1758.
  • Araeosciurus: gr. αραιος araios ‘smukły’; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[37]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus oculatus W. Peters, 1863.
  • Baiosciurus: gr. βαιος baios ‘mały’; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[38]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus deppei W. Peters, 1863.
  • Hesperosciurus: gr. ἑσπερος hesperos ‘zachodni’; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[39]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus griseus Ord, 1818.
  • Otosciurus: gr. ους ous, ωτος ōtos „ucho”; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[40]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus aberti Woodhouse, 1852.
  • Mamsciurus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)[41].
  • Tenes: etymologia niejasna, Thomas nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sciurus persicus O. Thomas, 1909 (= Sciurus anomalus Güldenstaedt, 1775).
  • Notosciurus: gr. νοτος notos ‘południe’[42]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[14]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Notosciurus rhoadsi J.A. Allen, 1914 (= Sciurus granatensis Humboldt, 1811).
  • Hadrosciurus: gr. ἁδρος hadros ‘gruby’[43]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus flammifer O. Thomas, 1904.
  • Histriosciurus: łac. histrio, histrionis ‘arlekin, aktor’[44]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[16]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus gerrardi J.E. Gray, 1861 (= Sciurus granatensis Humboldt, 1811).
  • Leptosciurus: gr. λεπτος leptos ‘delikatny, drobny’[45]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus rufoniger Pucheran, 1845 (= Macroxus pucheranii Fitzinger, 1867).
  • Mesosciurus: gr. μεσος mesos ‘środkowy, pośredni’[46]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus aestuans Linnaeus, 1766.
  • Simosciurus: gr. σιμος simos ‘zgięty w górę, zadarty nos’[47]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[19]. Gatunek typowy: Sciurus stramineus Eydoux & Souleyet, 1841.
  • Urosciurus: gr. ουρα oura ‘ogon’[48]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[20]. Gatunek typowy: Sciurus tricolor[c] Tschudi, 1845.
  • Oreosciurus: gr. ορος oros, ορεος oreos ‘góra’[49]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus anomalus Güldenstaedt, 1775.

Podział systematyczny

[edytuj | edytuj kod]

Sciurus jest parafiletyczny w stosunku do Microsciurus, Syntheosciurus i Rhethrosciurus[23]; zaproponowany podział południowoamerykańskich wiewiórek na rodzaje Guerlinguetus, Hadrosciurus, Notosciurus i Simosciurus opierał się tylko na cechach morfologicznych; zachodzi potrzaba dalszych badań[23]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w kilku podrodzajach[50][26][23][22]:

Opisano również gatunki wymarłe:

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Nowa nazwa dla Macroxus F. Cuvier, 1823.
  2. ↑ Podgatunek S. niger.
  3. ↑ Podgatunek S. spadiceus.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 63. (łac.).
  2. ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15 (88), s. 304, 1821. (ang.). 
  3. ↑ Des phoques, des didelphes frugivores, des rongeurs et des édentés. W: F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1823, s. 161, 162. (fr.).
  4. ↑ Avertisement et discours préliminaire. W: F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1825, s. 255. (fr.).
  5. ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 89. (niem.).
  6. ↑ a b c É.L. Trouessart. Revision du genre écureuil (Sciurus). „Le Naturaliste”. 1 (37), s. 292, 1880. (fr.). 
  7. ↑ F.E. Schultze. Fannae saxonicae mammalia. „Zeitschrift für Naturwissenschaften”. 66, s. 165, 1893. (łac.). 
  8. ↑ Nelson 1899 ↓, s. 29.
  9. ↑ Nelson 1899 ↓, s. 31.
  10. ↑ Nelson 1899 ↓, s. 27.
  11. ↑ Nelson 1899 ↓, s. 28.
  12. ↑ A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 5. (hiszp.).
  13. ↑ a b O. Thomas. The generic arrangement of the African Squirrels. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eighth Series. 3 (18), s. 468, 1909. (ang.). 
  14. ↑ a b J.A. Allen. New South American Sciuridae. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 33 (38), s. 585, 1914. (ang.). 
  15. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 265.
  16. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 236.
  17. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 199.
  18. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 212.
  19. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 280.
  20. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 267.
  21. ↑ С.И. Огнёв. „Бюллетень Научно-исследовательского института зоологии Московского государственного университета им. М. Н. Покровского”. 2, s. 42–51, 1935. (ros.). 
  22. ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 193–196. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  23. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 594–600. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  24. ↑ a b J. Koprowski, E. Goldstein, K. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 741–755. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
  25. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Sciurus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-22].
  26. ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 382–384. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  27. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 625.
  28. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 302.
  29. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 395.
  30. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 147.
  31. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 302.
  32. ↑ O. Thomas. On the mammals obtained by Mr. A. Whyte in Nyasaland, and presented to the British Museum by Sir H.H. Johnston, K.C.B.; being a fifth contribution to the mammal-fauna of Nyasaland. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1897 (4), s. 933, 1898. (ang.). 
  33. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 249.
  34. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 455.
  35. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 515.
  36. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 112.
  37. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 113.
  38. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 131.
  39. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 322.
  40. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 489.
  41. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
  42. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 167.
  43. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 115.
  44. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 119.
  45. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 139.
  46. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 154.
  47. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 239.
  48. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 276.
  49. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 176.
  50. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  51. ↑ 邱铸鼎 & 阎翠玲 / Z.-d. Qiu & C.-l. Yan. 山东山旺新发现的中新世松鼠类化石 / New sciurids from the Miocene Shanwang Formation, Linqu, Shandong. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 43 (3), s. 199, 2005. (chiń. • ang.). 
  52. ↑ L.W. van den Hoek Ostende & J.W.F. Reumer. Hylopetes magistri, new name for Hylopetes debruijni Reumer & Van den Hoek Ostende, 2003, preoccupied. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 31 (4), s. 928, 2011. DOI: 10.1080/02724634.2011.576733. (ang.). 
  53. ↑ T. Dahlmann. Die Kleinsäuger der unter-pliozänen Fundstelle Wölfersheim in der Wetterau (Mammalia: Lipotyphla, Chiroptera, Rodentia). „Courier Forschungsinstitut Senckenberg”. 227, s. 1–129, 2001. (niem.). 
  54. ↑ R.J. Emry, W.W. Korth & M.A. Bell. A tree squirrel (Rodentia, Sciuridae, Sciurini) from the Late Miocene (Clarendonian) of Nevada. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 25 (1), s. 227, 2005. DOI: 10.1671/0272-4634(2005)025[0228:ATSRSS]2.0.CO;2. (ang.). 
  55. ↑ A. Sulimski. Pliocene Lagomorpha and Rodentia from Węże 1 (Poland). „Acta Palaeontologica Polonica”. 9 (2), s. 162, 1964. (ang.). 
  56. ↑ M.A.C. Hinton. On some remains of rodents from the Red Crag of Suffolk and from the Norfolk Forest-Bed. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 13 (73), s. 193, 1914. (ang.). 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wiewiórka&oldid=75076719”