Przejdź do zawartości

Włosocień

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Skalirzęs)
Włosocień
Ilustracja
Trichomanes alatum
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

rozpłochowce

Rodzina

rozpłochowate

Rodzaj

włosocień

Nazwa systematyczna
Trichomanes L.
Sp. Pl.: 1097 (1753)[2][3]
Typ nomenklatoryczny

T. crispum Linnaeus[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Trichomanes speciosum – gametofit
Trichomanes speciosum – sporofit
Trichomanes hostmannianum – fragment liścia z kupkami zarodni

Włosocień, skalirzęs, trichomanes[5] (Trichomanes L.) – rodzaj paproci z rodziny rozpłochowatych Hymenophyllaceae. W szerokim ujęciu rodzaju zaliczanych jest tu ok. 275 gatunków[3]. W wąskim ujęciu zaliczanych jest tu ok. 60 gatunków[2]. Gatunki zaliczane tu w szerokim ujęciu występują na wszystkich kontynentach w strefie międzyzwrotnikowej oraz umiarkowanej na półkuli południowej, podczas gdy na północnej tylko na obszarach pod silnym wpływem klimatu oceanicznego (wschodnia część Ameryki Północnej, Europa Zachodnia, Półwysep Koreański i Japonia na Dalekim Wschodzie)[3]. Większość rośnie na kontynentach amerykańskich[6] w strefie tropikalnej[7]. W wąskim ujęciu zaliczane są tu tylko gatunki ze strefy międzyzwrotnikowej kontynentów amerykańskich[6]. Rosnący w klimacie oceanicznym Europy włosocień delikatny T. speciosum ma najdalej na wschód wysunięte stanowisko w Polsce, przy czym rośnie tu tylko w postaci trwałego gametofitu[8] (gatunek ten w wąskim ujęciu rodzaju jest z niego wyłączany i klasyfikowany jako Vandenboschia speciosa[2]).

Są to paprocie naziemne, naskalne i epifityczne[9]. Większość gatunków rośnie w tropikalnych wilgotnych lasach nizinnych i wilgotnych lasach górskich[7]. W strefach umiarkowanych rosną w osłoniętych, stale wilgotnych miejscach[7].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne[6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Gametofit

[edytuj | edytuj kod]

Plecha nitkowata, różniąca się od podobnych plech glonów i mszaków krótkimi komórkami, z bardzo licznymi, dyskowatymi chloroplastami oraz obecnością krótkich, jednokomórkowych, brązowych chwytników[7].

Sporofit

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Paprocie o długich i płożących lub krótkich i wznoszących się kłączach[7][9], pokrytych gęstymi, ciemnobrązowymi włoskami, w tym gruczołowatymi oraz wielokomórkowymi i rozgałęziającymi się. Korzenie są nieliczne lub brak ich zupełnie na kłączach płożących, natomiast na wzniesionych są liczne[7].
Liście
Osadzone na krótkim, często przynajmniej częściowo oskrzydlonym ogonku. Blaszka całobrzega, klapowana lub złożona, zwykle o długości od 0,5 do 20 cm i szerokości od 0,2 do 5 cm[7]. Brzegi liści są gładkie lub drobno klapowane[7]. Blaszki są delikatne, cienkie, często przejrzyste[9]. Wiązki przewodzące są wolne – dochodzą do brzegu liścia[9].
Zarodnie
Powstają na brzegach liści w kupkach na wyraźnych szypułkach otoczone rurkowatą zawijką. Zawijka otacza zupełnie kupki lub wystają z rurki w stanie dojrzałym[9]. Z kupki zarodni i zawijki często wystaje ość[7].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Trichomanes venosum

Rodzaj z rodziny rozpłochowatych Hymenophyllaceae, która oddzieliła się od innych paproci ok. 243 miliony lat temu[10]. Reprezentuje podrodzinę Trichomanoideae. Jej podział na rodzaje i ujęcie systematyczne Trichomanes jest różne u różnych autorów. W najszerszym ujęciu jest to jeden z dwóch rodzajów z rodziny, siostrzany względem rodzaju rozpłoch Hymenophyllum, która oddzielił się od Trichomanoideae w jurze[10]. Podrodzina ta bywa dzielona na 6 do 30 rodzajów, przy czym wyróżniane rodzaje nadal nie mają potwierdzonego, monofiletycznego charakteru, co nie sprzyja szerszej akceptacji proponowanych podziałów[2][7].

Wykaz gatunków (w szerokim ujęciu)[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-04-17] (ang.).
  2. ↑ a b c d e The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. ↑ a b c d e Trichomanes L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-04-17].
  4. ↑ Trichomanes L., [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2023-04-17].
  5. ↑ Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 119-120. ISBN 83-09-01604-2.
  6. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 935, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d e f g h i j Donald R. Farrar, Trichomanes Linnaeus, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-04-17].
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 194, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ a b c d e P.J. Brownsey, John C. Smith-Dodsworth, New Zealand ferns and allied plants, Auckland, N.Z.: David Bateman, 1989, s. 67-68, ISBN 1-86953-003-9, OCLC 21518780.
  10. ↑ a b Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 31. ISBN 978-1842466346.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Włosocień&oldid=72987941”