Stanisław Pstrokoński

Stanisław Pstrokoński

Biskup chełmski
Kraj działania	I Rzeczpospolita
Data urodzenia	1590
Data śmierci	17 czerwca 1657
Biskup chełmski
Okres sprawowania	19 marca 1645–1657
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	1622
Sakra biskupia	19 marca 1645

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	19 marca 1645
Konsekrator	Maciej Łubieński
Współkonsekratorzy	Olbracht Lipnicki

Stanisław Pstrokoński z Burzenina herbu Poraj (ur. ok. 1591, zm. 17 czerwca 1657 na Węgrzech) – biskup chełmski (przed 22 grudnia 1644 – 17 czerwca 1657), archidiakon kaliski, prepozyt płockiej kapituły katedralnej w latach 1644–1645, kanonik warszawski, opat komendatoryjny tyniecki, jezuita.

Życiorys

Ojcem jego prawdopodobnie był magnat Zbigniew Pstrokoński herbu Poraj, a matką Barbara Gajewska.

Był krewnym biskupa włocławskiego Macieja Pstrokońskiego (ok. 1553–1609). Studiował w Akademii Krakowskiej, a następnie w Padwie.

Lata młodzieńcze spędził na dworze króla polskiego Zygmunta III Wazy, którego później został spowiednikiem. Początkowo zamierzał poświęcić się służbie zakonnej i dlatego wstąpił 7 września 1613 r. w Rzymie do jezuitów, gdzie ukończył studia i otrzymał święcenia kapłańskie. Studiował filozofię, matematykę i astronomię w Kaliszu 1615–1617. Był księdzem jezuitą w Poznaniu w 1622 r., gdzie studiował teologię (w l. 1619–1622). Został w tym mieście profesorem matematyki (w l. 1618–1619) i uczył w Kaliszu (w l. 1623–1625). Był misjonarzem w Lublinie (w l. 1626–1837), prefektem szkół oraz spowiednikiem ksieni benedyktynek w Sandomierzu (w l. 1627–1630).

Został spowiednikiem księcia, a następnie króla Władysława IV Wazy (w l. 1630–1648),

Na prośbę króla dyspensowany 6 marca 1644 r. w Wilnie od ślubów zakonnych przez papieża, stał się księdzem świeckim. Następnie został proboszczem płockim, kanonikiem warmińskim, archidiakonem kaliskim i opatem komendatoryjnym tynieckim. Został biskupem chełmskim, konsekrowany w Warszawie 19 marca 1645 r. Na dworze królewskim przebywali w tych czasach jezuici kaznodzieje królewscy: Sebastian Łajszczewski (1629–1835), Maciej Kazimierz Sarbiewski (1636–1639) i Stanisław Tomisławski (1641–1644), oraz Andrzej Bobola. Brał udział jako kapelan królewski wyprawie moskiewskiej Władysława IV, w l. 1633–1634, a z nim księża; Jakub Marquart, Sebastian Łajszczewski i Jerzy Leyer. Podpisał pacta conventa Jana II Kazimierza Wazy w 1648 roku.

Był hojny dla kościołów i ubogich. Żył w czasach najazdów kozackich, tatarskich, szwedzkich, węgierskich. Według jego relacji z 1653 r.; 54 kościoły parafialne zostały obrabowane, a dziesięć – w tym również chełmską katedrę – zniszczono lub spalono, 36 księży zginęło, a 40 zmarło podczas zarazy. W 1648 r. w diecezji chełmskiej działały tylko 2 zbory braci polskich i 5 ewangelickich (przestały istnieć przed 1764 r.). Działalność biskupa koncentrowała się głównie na akcji charytatywnej. Troszczył się on o rozwój szpitali i przytułków, o chorych i kalek, o bezdomnych i wszystkich tych, których oczekiwali na pomoc. Wspierał w miarę posiadanych środków ubogie kościoły i parafie.

W 1647 roku poświęcił zbudowany z własnych środków barokowy kościół w Burzeninie, przy którym planował założyć klasztor oo. Bernardynów. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 31 lipca 1648 roku. Uczestniczył w pracach parlamentu jako biskup chełmski w latach 1644–1657, W 1654 Stanisław Pstrokoński wysyłał do Krasnobrodu komisję, na czele której stał sufragan bp Mikołaj Świrski i po wysłuchaniu świadków uznawał prawdziwość objawień.

Zmarł 17 czerwca 1657 r. na Węgrzech.

Bibliografia

• Polski Słownik Biograficzny. t. XXIX wyd. 1986, s. 275.
• Wizerunek bpa Stanisława Pstrokońskiego
• S. Chodyński, Chełmskie biskupstwo obrządku łacińskiego, w: Encyklopedia kościelna, wyd. M. Nowodworski, t. III, Warszawa 1874, s. 242, s. 247.
• B. Kumor, Chełmska diecezja, w: Encyklopedia katolicka, t. III, Lublin 1985, szp. 128.
• Marek Kokosiński, Chełmska diecezja łacińska 1359–1807, „Propatria”, czerwiec 2002, nr 1 (82).