Wanda Kossecka
 Wanda Kossecka lata 20. XX w. | |
| Data i miejsce urodzenia |
26 kwietnia 1887 lub 1893 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Dziedzina sztuki |
projektowanie tkanin |
Wanda Kossecka (ur. 26 kwietnia 1887 lub 1893 w Korytnej, zm. 13 grudnia 1955 w Czorsztynie) – polska projektantka tkanin, w szczególności kilimów.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się 26 kwietnia 1887[1][2] lub 1893[3] w Korytnej[1][3], w rodzinie Antoniego Kosseckiego i Stanisławy z domu Zaremba[3]. Jej matka utworzyła w domu rodzinnym kolekcję ludowego tkactwa, która cieszyła się zainteresowaniem specjalistów z Kijowa. Sama także tkała[3].
Wanda Kossecka malowała od dzieciństwa, tworząc udane prace w wieku trzynastu lat[3]. Pobierała nauki malarstwa na Wyższych Kursach dla Kobiet, a w latach 1912–1913 na paryskiej Académie de la Grande Chaumière[1]. Z powodu dziedzicznej[3] choroby oczu, musiała jednak przerwać karierę malarską[1][3]. Po śmierci ojca, w 1917 roku przeniosła się z matką do Warszawy, gdzie razem zaczęły utrzymywać się z tkactwa[3].
W 1922 roku, wraz z Janem Tarnowskim[1] i Kosińskim[3] założyła w Zakopanem warsztat tkactwa „Tarkos”[1][3]. Należała do zakopiańskich kręgów artystycznych. W jej salonie bywali m.in. August Zamoyski, Karol Szymanowski i Zofia Stryjeńska[4], a w jej pracowni Stanisław Ignacy Witkiewicz poznał swoją przyszłą żonę Jadwigę Unrug[5].
Jej specjalnością stały się kilimy; w projektach czerpała z tradycji ludowych i staropolskich kobierców[1][6]. Jako jedna z pierwszych w kraju[3][a] wprowadziła do tkania kilimów wełnę krajową, ręcznie przędzoną i barwioną przez góralki[3][7], która nadała kilimom żywą fakturę[3] i wibrację w kolorze[8]. Ten sam element wprowadziła także do tkactwa gobelinowego[3]. W odróżnieniu od współczesnych jej tendencji do geometryzacji wzorów, w swoich pracach Kossecka rozwijała tradycyjne wzory, takie jak roślinne ornamenty, jednocześnie unikając naturalizmu[9]. Tkaniny według jej projektu zaprezentowano na Wystawach Światowych w Paryżu, za co w 1925[10] otrzymała dyplom honorowy[11], a w 1937 roku została wyróżniona srebrnym medalem[12]. Podczas wystawy w 1925 roku pracownia „Tarkos” zdobyła z kolei złoty medal[13][14].
Na krótko przeniosła pracownię do Warszawy, po czym wyjechała do Czorsztyna. Na miejscu wybudowała dom i w 1932 roku założyła w nim pracownię „Warsztaty Spiskie”, w której uczyła lokalne tkaczki tkania kilimów i gobelinów[3], tym samym wprowadzając tkanie kilimów na Podhale[9]. Praca w warsztacie stała się istotnym źródłem przychodu dla ubogiej, wiejskiej społeczności regionu[3][9]. W okresie II wojny światowej zakłady zostały zarekwirowane i dołączone do „Weissen Stube” (prace tworzono na eksport do III Rzeszy). W rezultacie praca w zakładach dawała ochronę przed deportacją na roboty przymusowe. Jednocześnie w domu znajdowały się tymczasowe kryjówki dla dziewcząt, które ukrywano przed Gestapo. Po wojnie zakłady zostały przejęte najpierw przez spółdzielnię tkacką z Nowego Targu[3], po czym stały się częścią eksportowej produkcji Cepelii, a Kossecka została znów kierowniczką warsztatów[9][15].
Zmarła 13 grudnia 1955 w Czorsztynie[1][3].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Takie działania podjęły tuż przed wojną Warsztaty Krakowskie[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h PWN ↓.
- ↑ Depta 2016 ↓, s. 168.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Gentil-Tippenhauer 1957 ↓, s. 191.
- ↑ Małgorzata Czyńska, Zgrabne nogi i demonicznie rude włosy [online], Przegląd, 15 września 2014 [dostęp 2020-08-30] (pol.).
- ↑ Bartłomiej Kuraś, Wystawa o zakochanej parze. Witkacy na fotografiach jako mąż i nie mąż [online], wyborcza.pl, 18 maja 2016 [dostęp 2020-08-30].
- ↑ Gentil-Tippenhauer 1957 ↓, s. 191–192.
- ↑ a b Kintopf 1938 ↓, s. 56.
- ↑ Kintopf 1938 ↓, s. 61.
- ↑ a b c d Gentil-Tippenhauer 1957 ↓, s. 192.
- ↑ Drexlerowa i Olszewski 2005 ↓, s. 203, 204.
- ↑ Drexlerowa i Olszewski 2005 ↓, s. 207.
- ↑ Drexlerowa i Olszewski 2005 ↓, s. 238.
- ↑ Drexlerowa i Olszewski 2005 ↓, s. 208.
- ↑ Depta 2016 ↓, s. 173.
- ↑ Koider 1955 ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Konstancja Depta. Wanda Kossecka. Poezja zaklęta w polskie kilimy. „Barbarzyńca. Pismo antropologiczne”, s. 168 - 175, 2016. Stowarzyszenie Antropologiczne „Archipelagi Kultury”. ISSN 1643-9708. [dostęp 2020-10-23].
- Anna M. Drexlerowa, Andrzej K. Olszewski: Polska i Polacy na powszechnych wystawach światowych 1851–2000. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2005. ISBN 83-89101-42-4.
- Wanda Gentil-Tippenhauer. Wanda Kossecka (1893-1955). „Polska Sztuka Ludowa”. 11 (3), s. 191–192, 1957.
- Kossecka Wanda, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-09-02].
- Lucjan Kintopf: Dział nowoczesny. W: Sztuka tkacka w Polsce dawna i współczesna: katalog wystawy. Wyd. 2. Warszawa: Instytut Propagandy Sztuki, 1938, s. 53–64.
- Wojciech Koider. Piękne, wzorzyste i barwne kilimy „rodzą się” w Czorsztynie. „Echo Krakowskie”. X (71), s. 4, 1955-03-24. [dostęp 2020-09-17].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Życie ze sztuki utkane. O niezwykłych losach zapomnianej projektantki kilimów Wandy Kosseckiej
- Kilim grzebyczkowy z 1930 roku projektu Wandy Kosseckiej na stronie Desa Unicum