زمین

زمین
سورج توں دوری:	152,098,232 توں 147,098,290 کلومیٹر تک
ریڈیس:	6,371 کلومیٹر
وزن:	5.9736×1024 کلوگرام
حجم:	1.08321×1012 کلومیٹر کیوب
ایکویٹر تے کچھ	9.8 m/s2

زمین سورجی پربندھ دا پنجواں وڈا پاندھی اے۔ تے سورج توں پینڈے نال تیجے نمبر تے ہیگا اے۔ اینوں نیلا پاندھی وی آکھیا جاندا اے۔

زمین سورجی پربندھ دا کلا پاندھی اے جتھے جندری دیاں نشانیاں موجود نیں - زمین دے 3­/­2 اتلے انگ نوں پانی نے کعیریا ہوئیا اے۔ زمین دی بارلی کھل پہاڑاں، ریت تے مٹی دی بنی ہوئی اے

زمین انسان ورگے کروڑاں جانداراں دا کعر اے۔ زمین 4.54 ارب ورے پیلاں بنی سی تے اک ارب وریاں دے اندر ایدے جندڑی ٹر پئی سی۔ زمین دے اتے جانداراں دی رین دی وجہ توں ایدے چ ک‏ی تبدیلیاں ہوئیاں نیں جیدے وچ سب توں وڈی اوزون اے جیڑی کے زمین دی مقناطیسی فیلڈ دے نال رل کے سورج دی خطرناک تابکاری نوں روکدی اے جس دی وجہ توں زمین تے جندڈی وس سکدی اے۔ زمین دی خاصیتاں تے سورج دی مناسب دوری دی وجہ توں جندڑی ایدے اتے وسدی اے تے گروواں دا خیال اے کے اگلے 50 کروڑ وریاں تک زمین جندڑی نوں سعارا دیندی رۓ گی۔

زمین دی بارلی کھل کئی سخت حصیاں چ وٹی ہوئی اے جیناں نوں ٹیکٹانک پلیٹاں آخدے نیں۔ اے پلیٹاں زمین اتے بوت ہولے ہولے ٹردیاں ریندیاں نیں اے لکھاں وریاں دے ویلے چ اے کم ہوندا اے۔ زمین دی کھل دا 71٪ نمکین پانی توں بنیا ہویا اے۔ اے خیال کیتا جاندا اے کے جندڑی پہلاں نمکین پانی چ وسدی سی تے بعد چ اے تھاں اتے آئی۔ پانی نوں جندڑی دے وسن واسطے وی ضروری سمجیا جاندا اے تے زمین توں علاوہ کوئی سیارہ پانی نوں پانی سار حالت چ رکھن واسطے فٹ نئیں لبیا۔ زمین دے پولاں اتے برف جمی ہوئی اے۔ اندروں دی زمین بوت گرم اے تے ایدے دو وڈے حصے نیں بارلا حصہ پانی سار حالت چ شدید گرم ہوندا اے تے ایدے توں مقناطیسی طاقت بنندی اے تے اندر دا حصہ ٹھوس لوۓ-نک کول دا بنیا ہوندا اے۔

زمین اپنی آپسی کچھ دی وجہ توں خلا چ دوجیاں شیواں دے اتے وی اثر پاندی اے تے ایدے اتے وی اثر پایا جاندا اے، خاص طور تے چند تے سورج۔ اس ویلے زمین اپنے ایکسس دے گرد 366.26 واری کمدی اے سورج گرد اک چکر لاندیاں ہوئیاں جیڑا کے 365.26 دناں یا اک ورے دے برابر اے۔ زمین دا اپنا ایکسس 23.4° ڈنگا اے اک پاسے جس دی وجہ توں اک ورے چ کئی موسم آندے جاندے نیں۔ زمین دے گرد صرف اک قدرتی شے کمدی اے: چند۔ اے 4.53 ارب وریاں پہلاں زمین گرد کمنا شروع ہو گیا سی تے اس دی وجہ توں سمندراں چ موجاں ہوندیاں نیں، ایکسس پکا ہوندا اے تے زمین دی کمن دی تیزی کٹدی اے۔ 3.8 ارب توں 4.1 ارب وریاں پہلاں زمین اتے کئی ٹٹدے تارے وجے جیناں زمین اتے کئی تبدیلیاں لائیاں۔

زمین دی معدنیات، بوٹے، جانور تے کئی دوجے وسائل انسان اپنی آبادی واسطے ورتدا اے۔ انسان 200 آزاد ریاستاں چ وٹیا ہویا اے تے اک دوجے دے نال سیاست، تجارت، سیر سپاٹے تے جنگاں دے نال تعلقات قائم کردا اے۔ انسانی تہزیب زمین اتے مختلف راۓ رکھدی اے، کج اینوں خدا منندے نیں، کئی اینوں گول نئیں سکدے تے کج اینوں کائنات دے درمیان خیال کردے نیں۔ نووے خیالات اے نیں کے زمین اک رلیا جلیا سسٹم اے جیدے چ تمام جاندار ضروری نیں تے انسان وی اسدا اک انگ اے۔

ویلا

سینسداناں دے حساب لایا اے کے 4.5672 ارب وریاں پہلاں سورجی نظام بنیا تے اس توں 10-20 ملین وریاں چ زمین بنی۔ زمین دی کھل پہلاں شدید گرم سی جیڑی کے ویلے دے لنگن نال ٹھنڈی ہو گئی۔ چند 4.53 ارب وریاں پہلاں بنیا۔ چند دے بارے چ خیال کیتا جاندا اے کے زمین دے نال مریخ چڈا وڈا سیارا ٹکرایا جیدا اک ٹکڑا زمین دے گرد کمن لگ پیا تے اے چند بن گیا۔ زمین دے اندروں نکلن آلیاں گیساں تے آتش فشاواں نے زمین دی ہوا بنائی۔ اس ویلے سورج دی روشنی 70٪ کٹ ہوندی سی مگر فیر وی زمین دے سمندر پانی سار حالت چ ای رۓ۔ اس دی وجہ اے خیال کیتی جاندی اے کے اس ویلے آسمان چ کاربن ڈائیآسائڈ تے دوجیاں گرم کرن آلیاں گیساں دی مقدار زیادہ سی جیدی وجہ توں ‎زمین اینی گرم رئی کے سمندر جمن توں محفوظ رۓ۔ 3.5 ارب وریاں پہلاں زمین دا مقناطیسی زور بنیا جیدے توں زمین دی ہوا خلا دی بیشمار طاقتاں توں محفوظ ہو گئی۔

زمین دی شکل ٹیکٹانک پلیٹاں دے ٹرن دی وجہ توں بدلدی رئی اے شروع چ زمین دے سارے براعظم کھٹیاں ہوندے سن تے ویلے دے لنگن نال اے علیحدہ ہوندے گۓ۔ 75 کروڑ وریاں پہلاں براعظم اک دوجے توں علیحدہ ہونے شروع ہوگۓ۔ ہماہیہ دا پعاڑی سلسسلہ اج توں 4-5 کروڑ وریاں پہلاں بننا شروع ہویا جدوں ھندستانی ٹیکٹانک پلیٹ ایشیائی پلیٹ دے نال ٹکرائی۔

ہلے تک زمین کلا سیارہ اے جیدے تے جندڑی مجود اے۔ 4 ارب وریاں پہلاں خیال کیتا جاندا اے کے پہلا اپنے آپ نوں دوبارہ بنان آلا مولیکیول بنیا۔ خیال کیتا جاندا اے کے تمام جانداراں دا باپ-دادا جاندار ادھے ارب وریاں پہلاں تک جیندا سی۔ بوٹیاں نے سورج دی روشنی تے کاربن ڈائیآکساڈ توں طاقت بنائی تے آکسیجن ہوا چ چھڈنا ٹور دتی جیدے توں اوزون بننا شروع ہوگئی۔ اوزون توں سورج دی خطرناک الٹرا وائلٹ تابکاری رک گئی تے چھوٹے ہلیے رلن لگ پۓ جس توں جانداراں دی اک نئی قسم آئی: اوکیروٹس۔ پہلے اک توں زیادہ ہلیے آلے جاندار کالونیاں دی مورت چ اک دوجے دے نال ریندے سن۔ اوزون دی مدد توں جاندار زمین اتے ودن لگ پۓ۔

زمین دا مستقبل سورج دے مستقبل دے نال رلیا ہویا اے۔ سورج دے وشکار ہیلیم دی مقدار وددی جارئی اے جیدے توں ایدی روشنی وددی جاۓ گی۔ اگلے 1.1 ارب وریاں تک سورج دی روشنی 10٪ تک ود جاۓ گی تے اگلے 3.5 ارب وریاں چ اے 40٪ تک ود چکی ہوۓ گی۔ اس دی وجہ توں زمین اتے شدید تبدیلی ہوۓ گی تے زمین دے سمندر ابل جان گے۔ زمین دی کھل دا گرمی ناپ ودن دی وجہ توں کاربن ڈائیآکساڈ دی مقدار بوت کٹ جاۓ گی اک لکھ چ صرف 10 مالیکیول جیدی وجہ توں بوٹیاں نوں نقصان پہنچے گا تے اے کم اگلے 50 کروڑ توں 90 کروڑ وریاں دے وشکار ہوۓ گا۔ بوٹیاں دے ختم ہون دی وجہ توں زمین توں جانور وی مک جان گے۔ اس توں اک ارب ورے بعد تک پانی وی مک چکیا ہوۓ گا تے زمین دا گرمی ناپ 70 ڈگری سینٹیگریڈ تک ہو جاۓ گا۔ اگر سورج نا وی گرم ہویا تے فیر وی زمین اندروں ٹھنڈی ہو رئی اے جیدے توں آتش فشاں کٹ ہو جان گے، اس توں کاربن ڈائیآکسائڈ کٹ ہو جاۓ گی۔ اس دے نال نال زمین دا سمندراں دا 35٪ کھل دے اندر ٹر جاۓ گا۔

سورج 5 ارب وریاں بعد لال جن (Red Giant) بن جاۓ گا تے اے اپنے ریڈیس توں 250 گنا وڈا ہو جاۓ گا۔ اس ویلے سورج دی روشنی 5000 گنا ود جاۓ گی تے تمام جندڑی زمین توں مک جاۓ گی زمین نوں سورج اپنے ال مزید کچھ لۓ گا تے زمین ابل جاۓ گی۔

بناوٹ

زمین اک پتھراں تے ٹھوس شیواں دا بنیا سیارہ اے تے مشتری آر گیس دا بنیا ہویا نئیں۔ سورجی نظام چ چار سیارے وٹیاں دے بنے ہوۓ نیں تے ایناں چ زمین سب گوڑی، سب توں بوتی کچھ آلی تے سب توں تیز کمدی اے۔ اے ایناں چ کلا اے جیدیاں ٹیکٹانک پلیٹاں ہلدیاں نیں۔ زمین پوری گول نئیں اے تے اے اکویٹر توں 43 کلومیٹر بار نوں نکلی ہوئی اے۔ زمین دا اندرونی حصہ دو واضح حصیاں چ بٹیا ہویا اے۔ دوجے پتھریلے سیاریاں چ اندرونی تے بارلی کوور چ واضح فرق نئین ہوندا۔ زمین دی کھل کیمیائی طور تے سیلیکیٹ منرلاں توں بنی ہوئی اے جس توں تھلے اک گوڑا تے ٹھوس لاوا ہوندا اے۔ اس کھل دی موٹائی مختلف علاقیاں چ مختلف ہوندی اے: سمندراں چ ایدی موٹائی 6 کلومیٹر تے زمین اتے ایدی موٹائی 30-50 کلومیٹر دے وشکار اے۔ لاوے توں تھلے اک بوت زیادہ گوڑا پانی سار بارلی کوور مجود اے جیدے اندر ٹھوس حالت چ اندرونی کوور اے۔ اندر آلی کوور زمین توں زیادہ تیزی دے نال کمدی اے۔

زمین دی اندرونی گرمی 80٪ تابکاری توں آندی اے تے 20٪ کچھاؤ دی وجہ توں آندی اے۔ تابکاری بنان آلے عنصر زیادہ تر اے نیں: پوٹاسیم-40، یورینیم-238، یورینیم-235 تے تھوریم-232۔ زمین دے اندر گرمی ناپ 7000 کیلون تے زور 360 ارب پاسکل اے جدوں کے زمین دے اتے اے زور صرف 101325 پاسکل اے۔ سینسداناں دا خیال اے کے زمین دی تریخ چ پہلاں ایدی اندر دی گرمی بوت زیادہ سی کیونجے چھوٹیاں ادھے-جیون(Half-Life) آلے عنصر اس ویلے زیادہ مقدار چ ہوندے ہون گۓ جیڑے کے اج دے ویلے چ کٹ ہو گۓ نیں۔ اوس ویلے اج توں 3 ارب وریاں پہلاں زمین دی اندر دی گرمی اج توں دوگنی ہوندی سی، جس دی وجہ توں زمین اتے وی گرمی ناپ زیادہ ہوندا سی، لاوا تیز ٹردا سی تے ٹیکٹانک پلیٹاں وی تیزی دے نال ٹردیاں سن۔

زمین دیاں 7 وڈیاں ٹیکٹانک پلیٹاں نیں۔ اے اک دوجے دے لحاظ نال ٹردیاں نیں تے اینے دے ٹرن دی وجہ توں زلزلے، سنامی، آتش فشاں، پعاڑ تے سمندراں دے وڈے کھو(trench) بنندے نیں۔ اینے دا ٹرنا زمین دی کھل اندر مجود مینٹل دی گرمی دے نال رلیا ہوندا اے۔ جدوں اے پلیٹاں ہلدیاں نیں، سمندر دا فرش مینٹل دے اندر ٹر جاندا اے جیدے توں فرش تبدیل ہوندا ریندا اے۔ زمین دے سمندر دا تقریبا بوتا فرش 10 کروڑ وریاں توں وی پرانا نئیں۔

زمین دا 70.8% حصہ پانی چ ڈکیا ہویا اے۔ پانی چ ڈکی ہوئی کھل اتے پعاڑ، آتش فشاں، کھو، وادیاں، اچی نیوں تھاں تے ہموار سطح ہے گی اے۔ باقی 29.2٪ جیدے تے پانی نئیں اے پعاڑ، صحرا، اچی نیویں تھاں، ہموار تھاواں تے دوجیاں دے نال بنیا ہوندا اے۔ زمین دی کھل کٹ گوڑے گرینائٹ دے پتھراں نال بنی ہوئی اے۔ سمندراں دے فرش چ بسالٹ وی پانیا جاندا اے۔ کھل دا بارلا حصہ 75٪ سیڈیمنٹری وٹیاں(sedementry rocks) دے نال بنیا ہویا اے، اے وٹے مٹی تے دوجیاں شیواں دے رلن نال بنندی اے۔ زمین دی کھل چ سیلیکیٹ وڈی مقدار چ مجود اے۔

زمین چ پانی سمندراں دی مورت چ بوت وڈی مقدار چ پایا جاندا اے تے اے پانی زمین دے وزن دا 4400واں انگ اے۔ سمندر 3.618×10⁸ مربع کلومیٹر دی تھاں کیردے نیں۔ ایناں دی اوسط گہرائی 3682 میٹر اے۔ زمین چ 97.5٪ پانی نمکین اے تے باقی 2.5٪ صاف اے۔ اس صاف پانی دا 68.7٪ جمی ہوئی برف دی مورت چ اے۔ سمندراں چ ہر اک کلوگرام چ 35 گرام نمک ملیا ہوندا اے۔ اے نمک زیادہ تر وٹیاں توں رسیا اے یا فیر سمندری آتش فشاناں دا کمال اے۔ سمندراں چ کئی گیساں کلیاں ہوندیاں نیں جیدے اتے سمندری جاندار ریندے نیں۔ سمندر دا سارے جگ دے موسم تے وی وڈا اثر پیندا اے کیونجے اے جگ دی گرمی اپنے اندر کچھ رکھدے نیں۔

زمین دی پدھر اتے ہوا دا زور 101325 پاسکل اے۔ زمین دی ہوا چ 78٪ نائیٹروجن، 21٪ آکسیجن تے بوت کٹ مقدار چ پانی، کاربن ڈائیآکسائڈ تے دوجیاں گیساں نیں۔ زمین دے اتے جندڑی دا زمین دی ہوا تے گہرا اثر اے: بوٹیاں نے سورج توں اج توں 2.7 ارب وریاں پہلاں طاقت بنائی تے آکسیجن چھڑنا شروع کردتی، اس توں ہوا چ آکسیجن تے نائیٹروجن بننا ٹر پئی۔ اس توں اوزون بنی جیڑی کے سورج توں الٹراوائلٹ تابکاری روکدی سی تے جانداراں سمندر توں تھاں اتے آسکے۔ زمین دی ہوا دا گرمی ناپ نوں کنٹرول کرن چ بوت کمال اے، ہوا چ مجود کاربن ڈائیآسائڈ، میتھین، پانی تے کج دوجیاں گیساں نوں گرین ہاؤس گیساں کیندے نیں اے گیساں سورج توں آن آلی گرمی نوں اپنے اندر روک کے رکھدیاں نیں جس توں زمین دا گرمی ناپ ودیا ریندا اے، ایناں توں بغیر زمین دا گرمی ناپ -18 ڈگری سینٹی گریڈ ہوندا۔

زمین دا مقناطیسی ویہڑا اج کل اتلے پول توں شروع او کے تھلویں پول تک جا کے مکدا اے۔ زمین دا مقناطیسی ویہڑا کئی لکھ سالاں بعد الٹ جاندا اے آخری آری زمین دا مقناطیسی ویہڑا 700،000 وریاں پہلاں الٹیا سی۔ اس دی وجہ زمین دے اندر مجود بارلی کوور اے جیڑی اے مقناطیسی ویہڑا بناندی اے، اے تیز گرم دعاتاں دی وجہ توں بنندی اے تے گرمی ناپ چ تبدیلی دے نال مقناطیسی ویہڑا وی الٹ جاندا اے۔

بارلے جوڑ

• ناسا- خلائی تحقیق دا ادارہ
• ناسا- خلائی تحقیق دا ادارہ
• موسمی تبدیلیاں
• زمین دیاں مورتاں
• درجہ حرارت وچ تبدیلی
• [۱]
• [۲]
• [۳]

سورجی پربندھ

سورج · عطارد · وینس · زمین · مریخ · مشتری · زحل · یورینس · نیپچون