سبھیاچاری ہژمونی

مارکسسٹ دانشور اینٹونیؤ گرامشی (1891–1937) نے تہذیبی ہیجمنی دا اصول ترقی یافتہ کیتا اتے اک کرتی-وررفتار دے دانشور گروہ دی قیام دی وکالت کیتی۔

مارکسسٹ فلسفے وچ، تہذیبی ہیجمنی تہذیبی طور اُتے ونّ-سونے سماج اندر ستادھاری جماعت دا دبدبا اے۔ ایہہ اس سماج دے سبھیاچار – مانتاواں تے ویاکھیاواں، دھارناواں، قدراں قیمتاں آدی نوں اپنے انوساری بنا لیندا اے۔ ایہہ اس لئی ہندا اے تاں جو شاسک-گٹھ دا دنیا متعلق تھوپیا گیا نظریہ ہی تہذیبی پرتیمان وجوں سویکاریا جاوے۔ اس تحت زمین بھارو وچاردھارا درپیش سماجی، سیاسی اتے معاشی حالت نوں قدرتی، اٹلّ، سدیوی اتے سبھناں جماعتاں لئی لابھکاری درساؤندی اے۔ اصل وچ ایہہ سماجی بنتراں ہندیاں ہن جو محض حاکم جماعت نوں لابھ پہنچاؤن لئی بنائیاں گئیاں ہندیاں ہن۔ سرمائیدار جماعت (برجوازی) کویں قائم ہندی اے تے اپنے کنٹرول نوں کویں قایم رکھدی اے، اسدا مارکسسٹ تجزیہ مول روپ وچ اٹلی دے مفکر اتے راجنیتا اینٹونیؤ گرامشی (1891–1937) ولوں ترقی یافتہ کیتا گیا سی۔

فلسفے اتے سماجیات وچ تجزیہ 'تہذیبی ہیجمنی' پرانے یونانی شبد 'ہیجمونیا' – hegemonia (ἡγεμονία) دے مطلب 'اگوائی' اتے 'راج' ول اشارہ کردا اے۔ سیاست سائنس وچ، ہیجمنی سامراجی بھو-سیاسی چودھر دے مطلب دندا اے۔ ایہہ چودھر اک ہیجمن - hegemon (طاقتور ملک) دی ہورناں کمزور ملکاں اُتے ہندی اے۔ ہیجمن دی ایہہ چودھر سدھے راج - فوجی چڑھائی، قبضے تے تختہ پلٹاؤن دے ڈراوے کرکے نہیں بلکہ اسدھے طریقے نال طاقتور، دخل دین دے اہل ہون کرکے ہندی اے۔

پچھوکڑ

نرکتی

اتہاس وچ، یونانی شبد ہیجمونیا - hegemonia (ἡγεμονία) اتے اس دے مطلب دا نروکتمولک ترقی اس طرحاں ہویا اے :

• پرانے یونان وچ (8ویں صدی ای۔پو۔ – 6ویں صدی ای۔ پو۔)، ἡγεμονία (لیڈرشپ) اک شہری-راجری دے دوسرے شہراں-راجانں اتے سیاسی-فوجیی دبدبے نوں درساؤندا سی۔ جویں کہ یونان دے شہری-راجاں دے اک سنگھ – ہیلینک لیگ (338 ای۔پو۔) دا قیام کیتا گئی سی۔ میسیڈون دے راجے پھلپ II نے اسدی قیام فارسی سامراج دے خلاف یونان دیاں فوجاں نوں ورتن کیتی سی۔
• 19 ویں صدی وچ، ہیجمنی (راج) اک ملک دی دوجے ملکاں تے بھو-سیاسی اتے تہذیبی حاکمیت نوں درساؤندا سی۔ مسلاً یورپی کلونیکل تحت امریکہ، افریقہ، ایشیا، اتے آسٹریلیا دا ماتحت ہونا۔
• 20 ویں صدی وچ، سیاست سائنس نے ہیجمنی (دبدبا) دے معنےآں دا پھلار کردیاں تہذیبی سامراجواد نوں وی شامل کیتا۔ اس توں مطلب اے کسے جماعتی سماج وچ ستادھاری جماعت دا تہذیبی دبدبا، جو زمین بھارو وچاردھارا نوں اپنے انوساری کرکے ہوند وچ آؤندا اے۔ ستادھاری جماعت ہورناں جماعتاں اتے دنیا نوں دیکھن دا اپنا نظریہ تھوپ کے ایہہ دبدبا قایم کردی اے۔ اس تحت وچاردھاری طور اُتے درپیش سماجی، سیاسی اتے معاشی حالت نوں شاسک-گٹھ نوں لابھ پہنچاؤندیاں بناؤٹی سماجی بنتراں وجوں قائم کرن دی بجائ قدرتی، اٹلّ، سدیوی اتے سبھناں جماعتاں لئی لابھکاری درسایا جاندا اے۔

تریخی پکھ

1848 وچ، کارل مارکس نے قائم کیتا کہ معاشی مندی اتے سرمایہ داری معیشت دے وہارک ٹکراء مزدور جماعت نوں پرولتاری انقلاب لئی اکساؤنگے، پونجیواد نوں ڈھیہہ ڈھیری کر دینگے، سماجی ادارےآں (معاشی، سیاسی، سماجی) نوں سماج واد دے ترکشیل نمونے مطابق مڑ ویونتنگے اتے اس پرکار سماج وادی سماج ول تبدیلی دی شروعات کرنگے۔ اس لئی، کسے سماج دی معیشت دی کم شیلتا وچ دوندوادی تبدیلیاں اسدے سماجی پرؤساراں (سبھیاچار اتے سیاست) نوں مقرر کردیاں ہن۔

اس لئی، اینٹونیؤ گرامشی نے تہذیبی انقلاب (War of Position) تے ہتھیاربند انقلاب (War of Manœuvre) دے وچکار اک رننیتک بھید دا تجویز دتا۔ تہذیبی انقلاب اک انٹیکجوئل اتے تہذیبی جدوجہد اے جس وچ پونجیواد دے خلاف اک انقلابی پرولتاری سبھیاچار دی سرجنا ہندی اے۔ اسدا مول ملّ پربندھ برجوآزی دی تہذیبی ہیجمنی دا ٹاکرا کردا اے۔ پرولتاری سبھیاچار جماعتی فکر نوں ودھائیگا، انقلابی اصول اتے تریخی تجزیہ سکھائیگا اتے اس طرحاں سماجی جماعتاں درمیان انقلابی تنظیم دا پرچار کریگا۔ تہذیبی انقلاب توں بعد، سماج وادی لیڈراں نوں انقلابی سماج واد لئی سیاسی جدوجہد دی شروعات واسطے لوڑیندی سیاسی طاقت اتے عامَ حمایت حاصل ہووےگا۔

شروعات وچ سبھیاچار نوں اصولی طور تے "معاشی جماعت" (ادھار اتے پرؤسار) دے مارکسسٹ تجزیہ ماتحت ویکھیا جاندا سی۔اینٹونیؤ گرامشی نے تہذیبی ہیجمنی دا تجزیہ "سماجی جماعت" نوں سمجھن لئی ترقی یافتہ کیتا۔ اس لئی، تہذیبی ہیجمنی دی پیش سمجھ اے کہ سماج دے پرچلت تہذیبی اصولاں، جو کہ حاکم جماعت (برزوآ تہذیبی ہیجمنی) ولوں تھوپے جاندے ہن، نوں قدرتی اتے اٹلّ نہیں سمجھیا جانا چاہیدا، بلکہ سماجی بنتراں (ادارےآں، ابھیاساں، وشواساں آدی) وجوں پچھانیا جانا چاہیدا اے۔ ایہناں بنتراں دیاں فلسفی جڑھاں نوں سماجک-جماتک دے دبدبے دے زریعاں وجوں کھوجن لئی پڑتال کیتی جانی چاہیدی اے۔ علم دا اس طرحاں دا عمل پرولتاری دی انٹیکجوئل اتے سیاسی آزادی لئی لازمی اے، تاں جو مزدور اتے کسانی، قصبے اتے دیس دے لوک اپنا اک کرتی-جماعتی سبھیاچار پیدا کر سکن، جو خاص طور اُتے اوہناں دیاں سماجی اتے معاشی ضرورتاں نوں سماجی جماعتاں وجوں سنبودھت ہووے۔

اک سماج اندر، تہذیبی ہیجمنی نہ تاں اکہرا انٹیکجوئل عمل اے، نہ ہی قدراں قیمتاں دا اک متحد پربندھ۔ ایہہ بہمتعلق سماجی بنتراں دا اک جٹل سمچّ اے۔ اس وچ ہر اک سماجی تے معاشی طبقہ دا اک سماجی مقصد اتے اندرونی جماعتی-ترکتی ہندا اے، جس تحت اسدے میمبر اجیہا وہار کردے ہن جو اپنے آپ وچ خاص اتے دوجے طبقےآں دے میمبراں دے وہار توں وکھرا ہندا اے۔ حالانکہ سماج دے حصے وجوں ہر طبقہ دوجیاں نال نال سہہوند وچ ہندا اے۔

گرامشی دی تنقید

راج دے وچاردھارائی ڈھانچے

تہذیبی ہیجمنی دے تجزیہ دی تنقید وجوں سنرچناوادی مفکر لوئی ایلتھوزر نے راج دے وچاردھارائی ڈھانچے دا اصول پیش کیتا۔ اسنے ایہہ اصول راج دے وکھ وکھ انگاں دے آپسی جٹل رشتیاں دا ذکر کرن لئی کیتا جہناں راہیں راج دی وچاردھارا دی رسائی سماج دے لوکاں تک ہندی اے۔ ایلتھوزر تہذیبی ہیجمنی وچلے مول نظریات نوں تاں مندا اے پر گرامشی ولوں پیش مکمل اتہاسواد نوں رددا اے۔ اوہ دلیل دندا اے کہ راج دے وچاردھارائی ڈھانچے کسے سماج دے سماجی طبقےآں وچ وچاردھاری ٹکراء دیاں تھانواں ہن۔ ایہہ راج دے دمنکاری ڈھانچیاں (پولیس اتے فوج) دی تلنا وچ بہلتا وچ موجود ہندا اے۔ ستادھاری جماعت راج دے دمنکاری سنداں نوں آسانی نال نینترت کر سکدی اے۔ راج دے وچاردھارائی ڈھانچے وی کوئی اکہری سماجی ہوند نہیں بلکہ پورے سماج وچ جاری جماعتی جدوجہد دے نجی تے عوامی دھراتلاں وجوں پھیلے ہندے ہن۔

پونجیواد دا پنر پیداوار (1968) وچ، لوئی ایلتھوزر کہندا اے کہ راج دے وچاردھارائی ڈھانچے سماج دے اوہ کھیتر ہن جو پیداوار دے پچھلیرے پیداواری طریقیاں دیاں وچاردھاراواں دے جٹل تتاں دے بنے ہندے ہن۔ اس طرحاں ایہہ سماج وچ جاری سیاسی سرگرمی دے دھراتل ہن، جو ہیٹھ لکھے ہن:

• مذہبی،
• تعلیمی (سکھیا ادارےآں)،
• خاندانی،
• قانونی،
• سیاسی (سیاسی پربندھ، جویں کہ سیاسی دل)،
• ٹریڈ یونین،
• سنچاری (پریس، ریڈیو، ٹی۔وی آدی)
• تہذیبی (ساہت، کلا، کھیڈ، آدی)

ایلتھوزر مطابق راج دے پارلیمانی ڈھانچے وی راج دا اک وچاردھارائی ڈھانچہ اے جس ولوں چنے ہوئے نمائندہ "لوکاں دی اچھا" دی نمائندگی کردے ہن۔ سیاسی پربندھ اپنے آپ وچ اک وچاردھارائی ڈھانچہ اے کیونکہ اس وچ "اک 'مقررہ' اصلیت نال میل کھاندی سوچ ہندی اے۔ اس [سیاسی] پربندھ دے تمام حصے اتے اسدا کم کرن دا اصول ہر اک ووٹر دی 'آزادی' تے 'برابری' اتے لوکاں دے نمائندیاں دی 'آزاد چون' دی وچاردھارا اُتے مشتمل اے، جو کہ کجھ ویکتیاں دی ہی اے جو لوکاں نوں 'بناؤندے' ہن۔"

ایہہ وی ویکھو

• لوئی ایلتھوزر
• مارکسزم
• مارکس دا بے گانگی دا اصول
• سماجی پونجی
• سبالٹرن (بعد کلونیکل)

ہور پڑھو

• Beech, Dave (2007). The Free Art Collective Manifesto for a Counter-Hegemonic Art. England: Free Publishing. ISBN 978-0-9554748-0-4. OCLC 269432294. 
• ۔
• Flank, Lenny (2007). Hegemony and Counter-Hegemony: Marxism, Capitalism, and Their Relation to Sexism, Racism, Nationalism, and Authoritarianism. St. Petersburg, Florida: Red and Black Publishers. ISBN 978-0-9791813-7-5. OCLC 191763227. 
• Abercrombie, Nicholas; Turner, Bryan S. (جون 1978). "The Dominant Ideology Thesis". The British Journal of Sociology 29 (2): 149–70. doi:10.2307/589886. 
• سانچہ:Cite magazine

باہری کڑیاں

• ۔
• ۔
• ۔
• ۔
• ۔
• ۔