Сампааннар

Сампааннар ордук биллэр мааркалара.

“Вдова Клико”

19-c үйэ саҕаланыыта 27 саастаах мадам Клико оҕонньоро өлбүтүн кэннэ арыгы оҥорор аччыгый хаһаайыстыбаны нэһилиэстибэ ылан хаалбыт. Кэлин онтун сайыннаран, саҥа үрдэлгэ таһаарбыт. Кини 18 км. уһуннаах бадыбаалы атыылаһан ылан, бэйэтин бородууксуйатын онно хаһаанар буолбут. Кини сампааны ыраастыыр ньыманы арыйбыта, ол ньыманы арыгы оҥорооччулар билиҥҥэ диэри туһаналлар.

Мадам Клико 88 сааһыгар диэри үлэлээбит, нэһилиэнньиктэрин баайыттан матаран баран, дьыалатын бииргэ үлэлээбит управляющайыгар уонна табаарыһыгар Эдуард Вердеҕэ хаалларбыт. Ол киһитэ арыгы бу мааркатын өссө аатырдыбыт, билигин “Вдова Клико” сампааны 150 дойдуга таптаан иһэллэр.

• “Моэт и Шандон” - Сампаан бу мааркатын 1886 сыллаахха айбыттар, онтон ыла бу биир саамай биллэр мааркаҕа кубулуйбут. Бу арыгыны Людовик XV хоруол остуолугар уураллара, онтон Наполеон Бонапарт бэйэтинэн бу арыгыны оҥорооччуларга ыалдьыттыыра. Англия хоруола Эдуард VII бу арыгыны олус сөбүлээн иһэр буолан, кини кэнниттэн хамначчыта икки-үс бытыылкалаах корзинаны соһо сылдьара.
• “Дом Периньон” - Бу сампааны 1936 сылтан оҥороллор. 17-с үйэҕэ олоро сылдьыбыт манаах Пьер Периньон аатын сүгэр. Кини бу “оонньуур” утаҕы арыйбыта дииллэр – олох бастакы буолбатах эрээри, син биирсампаан оҥорор технологияны тупсарыыга, оҥорууга улахан оруоллаах. Отут саастааҕар Пьер Периньон “мин саамай үчүгэй арыгыны оҥорон таһаарыам!” диэн эппитэ уонна тылын толорбута: кини арыгыларын Людовик XIV хоруол дыбарыаһыгар аҕалтарара. Аныгы кэмҥэ “Дом Периньон” хаачыстыбата элбэх эрэкэлээмэҕэ наадыйбат эрээри, саамай аатырбыт худуоһунньук-модельер Карл Лагерфельд бу маарка имджин өссө үөһэ таһаарбыта биллэр.
• “КРИСТАЛЬ ЛУИ РЕДЕРЕР” - Аан дойду барыта бу арыгыны “саамай бастыҥ арыгы”, “саамай бэрт хаачыстыбалаах” диир. Биллэн турар, бу Арассыыйаҕа саамай бастыҥ уонна сампааннартан барыларыттан ыарахан сыаналаах. 1876 сыллаахха анаан-минээн Александр II императорга оҥоһуллубута. Өрөбөлүүссүйэ буолуор диэри Луи Редерер ыраахтааҕы дыбарыаһын арыгынан хааччыйара. Кини бородууксуйатын 60% -на Арассыыйа импиэрийэтигэр кэлэрэ. Александр II император остуолугар бу сампааны анал курустаал бытыылкаларга кутан туруораллара. Билигин тахсар сампаан этикиэккэтигэр былыргылыы сириип, ыраахтааҕы вензеллэрэ ойууламмыттар – бу ыраахтааҕы хоруонатын (былааһын), аристократизмы, баайы-дуолу, ааты-суолу кытта ситимнээх. АХШ-га бу сампаан биир бытыылката аукциоҥҥа 12000 долларга атыыламмыт. Маннык сыаналаах, көрүҥнээх арыгы – бу аҥардас арыгы эрэ буолбакка, үрдүкү ускуустуба көрүҥэ.
• “ПАЙПЕР ХАЙДСИК” - Бу Голливуд таптыыр сампаана. Оскар бириэмийэтин ыларга мэлдьи бу сампааны кутталлар, сөбүлээн иһэллэр. Аатырбыт Мерилин Монро бу таптыыр утаҕа этэ. Кини фотокамера иннигэр бу сампааны бакаалга куттан элбэхтэ түспүтэ баар. 1965 сыллаахха Пайпер-Хайдсик саамай улахан – 1м 82см уһуннаах сампаан бытыылкатын оҥорбуттара.
• “МУММ” - Бу сампааны диогоналынан кыһыл лиэнтэ баайыллыбыт. Сампаан өссө 18-с үйэҕэ маннык киэргэтиллибит эбит. Уопсайынан, MUMM – адреналины, спорт арыгы. Холобур, аатырбыт хапытаан Шарко бэйэтин “Ле Франс” хараабылын бу арыгынан “сүрэхтээбитэ”. Онтон 1904 сыллаахха Шарко уонна кини хамаандата бу сампаанынан Бастилияны ылыы күнүн бэлиэтээбиттэрэ.
• “СОВЕТСКОЕ ШАМПАНСКОЕ” - Сэбиэскэй сампаан – “оонньуур” арыгы көрүҥэ, бу арыгыны 1937 сыллаахтан оҥорбуттара. “Советское шампанское” маарканы 1928 сыллаахха Совнархоз айбыт. ССРС саҕана бу маарканы бары собуоттарга тутталлара. Бырамыыссыланаска саҥа технологияны уонна тэрили туттуу иһин А.М. Фролов-Багреев 1942 сыллаахха Сталин бириэмийэтинэн наҕаарадаламмыта. 1969 сыллаахха бу маарка “Советское игристое” диэн аатынан регистрацияламмыта. Бу аатынан арҕаа дойдуларга биллэр.

Сампааҥҥа туһааннаах сүбэлэр

• Атыылааччы бытыылканы 45 кыраадыс иҥнэри сытыарбыт буолуохтаах. Оннук гымматахха сампаан көннөрү сухуой арыгыга кубулуйар, “оонньообот” буолар.
• Иһиэх иннинэ сампааны муустаах уулаах иһиккэ уган -7 -9 кыраадыска дылы тымнытыллар.
• Бытыылка бүөтүн хайдах аһыахха? Сампаан хаачыстыбата аһыллар тыаһын кытта туох да сибээһэ суох. Уопуттаах дьон сампааны хаһан да сахсыйбаттар. Арыйалларыгар бытыылканы 45 кыраадыс иҥнэри туталлар уонна хаппаҕын кытаанахтык тутан баран бытыылканы бэйэтин эргитэллэр.
• Бакаалга сампаан бытааннык, иккитэ төхтүрүйэн – күүгэнэ олорон биэрэрин күүтэн баран, кутуллуохтаах. Аһары күүскэ күүгэннэммэтин инниттэн сампааны бакаал түгэҕэр буолбакка эркинигэр кыһарыйан кутар ордук. Быһа холоон бакаал түөрт гыммыт үһүн толоруҥ.
• Кубок курдук быһыылаах бакаалы туттубат ордук. Оннук иһиккэ сампаан “оонньообот” уонна амтанын түргэнник сүтэрэр. Онон конус курдук быһыылаах бакаалы туһаныҥ.
• Үчүгэй сампаан бакаалга хас да чаас “оонньуон” сөп, саамай бастыҥнар – уон чаас устата даҕаны “оонньууллар”. Гаастаах сымыйа арыгылар оннук буолбатахтар.
• Сампаан иһэр бакаалы иһит сууйар массыынаҕа сууйуллубат. Сууйарга натуральнай мыыланан эрэ туттуллар уонна ыраас уунан үчүгэйдик сайҕанар. Сороҕор сампаан олус “оонньуур” буоллаҕына, ол бакаал кирдээҕин туоһута буолуон эмиэ сөп.

Туһаныллыбыт сирдэр

• “Кыым”, 50-с №, 2009с.