مواد ڏانھن هلو

سعودي عرب: جي ورجائن ۾ تفاوت

ڳنڍڻن کي سنواريو
کليل ڄاڻ چيڪلي، وڪيپيڊيا مان
دلچسپ نموني سوانح جهانگهيو
← اڳوڻو تفاوتاڃا نئين سنوار ←
ڊاٿل مواد شامل ڪيل مواد
وزيوئلوڪي‌متن
مسنوار جو تَتُ ڪونهي
ٽيگَ: وزيوئل سنوار موبائل سنوار موبائل ويب سنوار وڌيل موبائل سنوار
مسنوار جو تَتُ ڪونهي
ٽيگَ: وزيوئل سنوار موبائل سنوار موبائل ويب سنوار وڌيل موبائل سنوار
سِٽَ 258: سِٽَ 258:
سعودي شهرين جو نسلي مجموعو 90 سيڪڙو عرب ۽ 10 سيڪڙو افرو-عرب آهي. اڪثر سعودي ڏکڻ اولهه ۾ مرڪوز آهن؛ حجاز، جيڪو سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو علائقو آهي، آبادي جو ٽيون حصو آهي، ان کان پوء پاڙيسري نجد (28٪) ۽ مشرقي صوبو (15٪) آهي. سال 1970ع جي آخر ۾، اڪثر سعودين ڳوٺاڻن صوبن ۾ زندگي گذاري، پر 20ھین صدي جي آخري اڌ ۾، بادشاهت تيزي سان شهري ٿي ويو آهي: سال 2023ع تائين، اٽڪل 85٪ سعودي شهري ميٽروپوليٽن علائقن، خاص ڪري رياض، جده ۽ دمام، ۾ رهن ٿا.
سعودي شهرين جو نسلي مجموعو 90 سيڪڙو عرب ۽ 10 سيڪڙو افرو-عرب آهي. اڪثر سعودي ڏکڻ اولهه ۾ مرڪوز آهن؛ حجاز، جيڪو سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو علائقو آهي، آبادي جو ٽيون حصو آهي، ان کان پوء پاڙيسري نجد (28٪) ۽ مشرقي صوبو (15٪) آهي. سال 1970ع جي آخر ۾، اڪثر سعودين ڳوٺاڻن صوبن ۾ زندگي گذاري، پر 20ھین صدي جي آخري اڌ ۾، بادشاهت تيزي سان شهري ٿي ويو آهي: سال 2023ع تائين، اٽڪل 85٪ سعودي شهري ميٽروپوليٽن علائقن، خاص ڪري رياض، جده ۽ دمام، ۾ رهن ٿا.


==ثقافت==
==ثقافت==
سعودي عرب ۾ هزارين سال پراڻا رويا ۽ روايتون آهن، اڪثر ڪري عرب تهذيب مان نڪتل آهن. ثقافت تي اثرانداز ٿيندڙ ڪجهه اهم عنصر اسلامي ورثو ۽ عرب روايتون آهن ۽ ان سان گڏ هڪ قديم واپاري مرڪز جي حيثيت سان ان جو تاريخي ڪردار آهي. بادشاھت پڻ ھڪڙي خانداني ثقافتي ثقافت آھي جنھن ۾ خانداني روايتن ۽ رشتن جي لاڳاپن کي بچائڻ تي زور ڏنو ويو آھي. سماج ۾ مذهب: مذهب سعودي عرب ۾ روزمره جي زندگي جو هڪ بنيادي پاسو آهي. اهو ملڪ جي حڪمراني ۽ قانوني نظام ۾ هڪ اهم ڪردار ادا ڪري ٿو، ۽ ثقافت ۽ روزاني زندگي تي تمام گهڻو اثر پوي ٿو، جيتوڻيڪ 2010 جي ڏهاڪي ۾ مذهبي اسٽيبلشمينٽ جي طاقت کي خاص طور تي ختم ڪيو ويو آهي. حجاز جو علائقو، جتي مڪي ۽ مديني جا اسلامي مقدس شهر واقع آهن، حج جي زيارت جي منزل آهي، ۽ اڪثر ڪري اسلام جو گڊو سمجهيو ويندو آهي. اسلام سعودي عرب جو رياستي مذهب آهي. اهڙو ڪو به قانون ناهي جنهن ۾ سڀني شهرين کي مسلمان هجڻ جي ضرورت هجي، پر غير مسلم ۽ ڪيترائي پرڏيهي ۽ سعودي مسلمان جن جا عقيدا حڪومت جي اسلام جي تشريح سان مطابقت نٿا رکن، انهن کي لازمي طور تي پنهنجي مذهب تي عمل ڪرڻ گهرجي. سلطنت ۾ اسلام جي غالب شڪل، وهابيت، 18 صدي عيسويء ۾ نجد جي مرڪزي علائقي ۾ پيدا ٿيو. حامي تحريڪ کي ”سلفيزم“ سڏين ٿا ۽ مڃين ٿا ته ان جون تعليمات اسلام جي عمل کي بدعتن يا عملن کان پاڪ ڪن ٿيون جيڪي ستين صديءَ جي محمد صلي الله عليه وسلم ۽ سندس ساٿين جي تعليمات کان انحراف ڪن ٿيون. سعودي حڪومت اڪثر ڪري شيعه مسلمانن جي هڪ سرگرم مظلوم طور ڏٺو ويو آهي ڇاڪاڻ ته وهابي نظريي جي فنڊنگ جي ڪري جيڪا شيعه عقيدي جي مذمت ڪري ٿي. پرنس بندر بن سلطان، آمريڪا ۾ سعودي سفير، بيان ڪيو: "وچ اوڀر ۾ اهو وقت پري ناهي جڏهن اهو لفظي طور تي 'خدا شيعن جي مدد ڪري' ٿيندو. هڪ ارب کان وڌيڪ سني صرف انهن مان ڪافي آهن."


==پڻ ڏسو==
==پڻ ڏسو==

ورجاءُ بمطابق 15:59, 3 مَئي 2024ع

سعودی عرب

ٱلْمَمْلَكَة ٱلْعَرَبِيَّة ٱلسُّعُودِيَّة
Flag of سعودی عرب
{{{coat_alt}}}
جھنڊو نشان
شُعار: 'لَا إِلٰهَ إِلَّا ٱللَّٰه، مُحَمَّدٌ رَسُوْلُ ٱللَّٰه
ترانو: النشيد الوطني السعودي
گادي جو هنڌ ریاض
24°39′N 46°46′E / 24.650°N 46.767°E / 24.650; 46.767
سڀ کان وڏو شهر ریاض
دفتري ٻوليون عربی
نسلي گروھ (2014ع) خالص عرب 90%
آفریکن عرب 10%
مذهب (2010) * اسلام 93.0% (ریاست جو مذھب)[1]
  • عیسائیت 4.4%
  • ھندو مت 1.1%
  • بیا مذاھب 1%
مقامي آبادي سعودی
حڪومت بادشاھی
• شاھہ
 سلمان
• ولیعھد
 شھزادو محمد بن سلمان
مقننه مشاورتی کونسل [lower-alpha 1]
قایم
• درعیہ جی ریاست
 1727ع
• نجد جی ریاست
 1824ع
• ریاض جی ریاست
 13 جنوری، 1902ع
• متحدہ سعودی عرب جو اعلان
 23 سيپٽمبر، 1932ع • •  :
• گڏيل قومن ۾ داخل
 24 آڪٽوبر 1945ع
• موجوده آئين
 31 جنوري 1992
پکيڙ
• جملي
 [اوزا تبديل: invalid number] (12هون)
• پاڻي (%)
 0.7
آبادي
• 2022ع مردم شماري
 32,175,224[5] (15ھون)
•  گھاٽائي
 15 /km2 (38.8 /sq mi) (174هون)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد ) 2023ع لڳ ڀڳ
• ڪل
 2.246 ٽريلين آمريڪي ڊالر [6] (17هون)
• في سيڪڙو
 68,452 آمريڪي ڊالر[6] (15هون)
جِي. ڊي. پي  (رڳو نالي ۾ ) 2023 لڳ ڀڳ
• ڪل
 کم $1.069 trillion[6] (19th)

سعودي عرب وچ اوڀر جو هڪ عرب ملڪ آهي. اوڀر ۾ قطر، گڏيل عرب امارتون ۽ بحرين، ڏکڻ اوڀر ۾ اومان، ڏکڻ ۾ يمن، اتر ۾ عراق ۽ اردن اٿس. اولھ ۾ بحیرہ احمر ۽ اوڀر ۾ خلیج فارس به لڳيس ٿو. سعودي عرب جي گادي جو هنڌ ریاض آهي. هن ملڪ جي آب و هوا ريگستاني آهي. سلطنت اسلام جي ٻن مقدس ترين شهرن مڪي ۽ مديني جي ميزباني پڻ ڪري ٿي.

قبل از اسلام عرب، آفريڪا کان ٻاهر انساني سرگرمين جا ڪجهه ابتدائي نشان ڏيکاري ٿو، ۽ ڪيترن ئي قديم سلطنتن ۽ ثقافتن جو ماڳ يا پار روڊ هو. [12] اهو دنيا جو ٻيو نمبر وڏو مذهب اسلام جي جنم ڀومي سمجهي وڃي ٿو، جيڪو ستين صدي عيسويءَ ۾ ظاهر ٿيو جڏهن پيغمبر اسلام ﷺ جن عرب کي هڪ واحد اسلامي رياست ۾ شامل ڪيو.[13][14]

اٺين صديءَ جي شروعات تائين، مسلمانن جي حڪومت اتر آفريڪا، وچ ۽ ڏکڻ ايشيا جي حصن ۽ اسپين تائين پکڙيل هئي.[15][16][17] سڀ کان پراڻي خلافت جو آغاز اڄوڪي سعودي عرب ۾ ٿيو، جن ۾ خلافت راشدھہ (632-661)، اموي خلافت (661-750)، خلافت عباسي (750-1517) ۽ فاطمي خلافت (909-1171) شامل آهن، جيئن آفريڪا، ايشيا ۽ يورپ ۾ ڪيترن ئي مسلمان خاندانن ۽ رياستن کي شامل ڪيو ويو. ملڪ جا ساحلي ۽ اتر وارا حصا مختلف وڏين رياستن ۽ سلطنتن جو حصو بڻيا، جڏهن ته وڌيڪ خشڪ ۽ ڏورانهن مرڪز ۽ ڏکڻ گهڻو ڪري پردي تي رهي، يا ته مختلف ننڍين بادشاهن جي حڪمراني هئي يا وڏي حد تائين خودمختيار بدوين خانه بدوش آباد هئا. 15ھین صدي جي شروعات ۾، سعودي عرب جو گهڻو حصو عثمانين جي قبضي هيٺ آيو، جن 20ھین صدي جي شروعات ۾ گهٽ ۾ گهٽ نامياري حڪمراني جو استعمال ڪيو.

سال 1902ع ۾ عبدالعزيز بن عبدالرحمان آل سعود، جنهن کي ابن سعود جي نالي سان به سڃاتو وڃي ٿو، سعودي عرب جو بنياد وڌو، جزيرہ نما عرب جي ننڍين بادشاهن کي متحد ڪري، جنهن ۾ حجاز، نجد، اوڀر عرب، ۽ ڏکڻ عرب (العسير) شامل آهن. سال 1932ع تائين، اهي علائقا, آل سعود جي مڪمل حڪمراني هيٺ سعودي عرب جي بادشاهت ۾ شامل ڪيا ويا. سعودي عرب ۾ بادشاهت آهي، جنهن ۾ سياسي فيصلا سعودي عرب جي بادشاهه، سعودي عرب جي وزيرن جي ڪائونسل ۽ روايتي اشرافيه جي وچ ۾ مشاورت سان ڪيا ويندا آهن. ان جي بنيادي قانون ۾، سعودي عرب پاڻ کي هڪ خود مختيار عرب اسلامي رياست جي طور، اسلام کي ان جي سرڪاري مذهب ۽ عربي ان جي سرڪاري ٻولي طور تي بيان ڪري ٿو. وهابيت، سني اسلام جي اندر هڪ انتهائي قدامت پسند مذهبي تحريڪ، سعودي حڪمراني جو هڪ ستون ۽ ”سعودي ثقافت جي هڪ اهم خصوصيت“ هئي. سال 2016ع ۾، سعودي عرب جي حڪومت مذهبي اسٽيبلشمينٽ جي اثر کي گھٽائي ڇڏيو، اخلاقي پوليس جي سرگرمين کي محدود ڪيو ۽ مختلف مغربي پاليسين جهڙوڪ سعودي ويزن 2030 جو اقتصادي پروگرام شروع ڪيو.

سعودي عرب دنيا جو ٽيون نمبر وڏو تيل پيدا ڪندڙ ۽ سڀ کان وڏو تيل برآمد ڪندڙ ملڪ آهي، جيڪو دنيا جو ٻيو نمبر وڏو تيل جي ذخيرن ۽ ڇهين نمبر تي گئس جي ذخيرن تي ڪنٽرول ڪري ٿو. [18] [19][20][21] [20][22] .[23][24][25] سعودي عرب کي علائقائي ۽ وچولي طاقت سمجهيو ويندو آهي. سعودي معيشت وچ اوڀر ۾ سڀ کان وڏي آهي؛ دنيا جي اڻويهين وڏي معيشت GDP جي لحاظ کان ۽ سترهين وڏي GDP ۾ PPP جي لحاظ کان. هڪ ملڪ جي طور تي هڪ اعلي انساني ترقي جي انڊيڪس سان، اهو مفت يونيورسٽي تعليم، ڪوبه ذاتي آمدني ٽيڪس ۽ هڪ مفت آفاقي صحت جي سنڀال جو نظام پيش ڪري ٿو. پرڏيهي مزدورن تي انحصار سان، سعودي عرب دنيا جو ٽيون نمبر وڏو مهاجر آبادي جو گهر آهي. ان ۾ دنيا جي سڀ کان ننڍي آبادي پڻ آهي، جنهن جي ٽن ڪروڙ 22 لک (32.2 ملين) جي لڳ ڀڳ 50 سيڪڙو آبادي 25 سالن کان گهٽ عمر جي آهي. خليج تعاون ڪائونسل جو ميمبر هجڻ کان علاوه، سعودي عرب گڏيل قومن، اسلامي تعاون جي تنظيم، عرب ليگ، عرب ايئر ڪيريئرز آرگنائيزيشن ۽ اوپيڪ جو هڪ سرگرم ۽ باني ميمبر آهي. سعودي عرب شنگھائي تعاون تنظيم جو مذاڪرات پارٽنر آھي.

نالو

حجاز ۽ نجد جي سلطنت جي ضم ٿيڻ کان پوءِ، نئين رياست جو نالو المملڪة العربية السعودية 23 سيپٽمبر 1932 تي ان جي باني، بن عبدالعزيز جي شاهي فرمان ذريعي رکيو ويو. جيتوڻيڪ اهو عام طور تي انگريزي ۾ "سعودي عرب جي بادشاهي" طور ترجمو ڪيو ويندو آهي، ان جي لفظي معني آهي "سعودي عرب بادشاهت"، يا "عرب سعودي بادشاهت". لفظ "سعودي" شاهي خاندان جي خانداني نالي آل سعود مان ٺهيل آهي. ان جي شموليت ان خيال جو اظهار ڪري ٿي ته ملڪ شاهي خاندان جي ذاتي ملڪيت آهي. آل سعود هڪ عربي نالو آهي جيڪو لفظ "آل" کي شامل ڪرڻ سان ٺهيل آهي، جنهن جي معنيٰ آهي ”خاندان“ يا ”گهر جو“، ڪنهن ابن ڏاڏن جي ذاتي نالي سان. آل سعود جي صورت ۾، هي سعود بن محمد بن مقرن آهي، جيڪو خاندان جي 18 صدي جي باني، محمد بن سعود جو پيء آهي.

تاريخ

قبل از تاريخ

ان ڳالهه جا ثبوت مليا آهن ته عرب جزيره نما ۾ انساني آبادي اٽڪل 1,25,000 سال اڳ واري هئي. 2011 جي هڪ مطالعي مان معلوم ٿيو ته پهريون جديد انسان جيڪو اوڀر ايشيا ۾ پکڙجي ويو هو تقريباً 75000 سال اڳ آفريڪا ڇڏي باب المندب جي ڪناري سان هورن آف آفريڪا ۽ عرب کي ڳنڍيندو هو. جزيره عرب کي انسان جي ارتقا ۽ منتشر جي سمجھه لاءِ مرڪزي حيثيت حاصل آهي. عرب کي ڪواٽرنري (Quaternary) ۾ انتهائي ماحولياتي ڦيرو آيو، جنهن جي ڪري وڏي ارتقائي ۽ ڊيموگرافڪ تبديليون آيون. عربستان وٽ لوئر پيليولٿڪ رڪارڊ جو مالا مال آهي، ۽ علائقي ۾ اولڊووان جهڙيون ماڳن جو مقدار هڪ اهم ڪردار جي نشاندهي ڪري ٿو، جيڪو عرب يوريشيا جي شروعاتي هومنين نوآبادين ۾ ادا ڪيو هو. نوآبادياتي دور ۾، ممتاز ثقافتن جهڙوڪ المجر، جن جو مرڪز جديد دور جي ڏکڻ اولهه نجد ۾ آهي، ترقي ڪئي. المجر کي انساني علم ۽ دستڪاري جي مهارتن ۾ ”نووليٿڪ انقلاب“ سمجهي سگهجي ٿو. ثقافت کي دنيا جي پھرين مان ھڪڙي جي حيثيت سان منسوب ڪيو ويو آھي جنھن ۾ جانورن جي وڏي پئماني تي پالڻ شامل آھي، خاص طور تي گھوڙي، نوليٿڪ دور ۾. المغر جا مجسما مقامي پٿر مان ٺاهيا ويا هئا، ۽ لڳي ٿو ته اهي مجسما ڪنهن مرڪزي عمارت ۾ لڳل هئا، جن جو شايد رهاڪن جي سماجي ۽ مذهبي زندگيءَ ۾ اهم ڪردار هوندو هو. نومبر 2017 ۾، شڪار جا منظر ڏيکاريا ويا آهن جن ۾ اڪثر پالتو ڪتن جون تصويرون ڏيکاريون ويون آهن (ڪنعان ڪتي وانگر) ۽ پٺيون پائڻ وارا شوويمس، اتر اولهه سعودي عرب جي هڪ جبل واري علائقي ۾ دريافت ڪيا ويا. اهي پٿر جي نقاشي 8000 سالن کان به وڌيڪ پراڻيون آهن، انهن کي دنيا ۾ ڪتن جي ابتدائي تصوير ٺاهيندي. 4 صدي قبل مسيح جي آخر ۾، عربستان برونز جي دور ۾ داخل ٿيو. ڌاتن کي وڏي پيماني تي استعمال ڪيو ويو، ۽ اهو دور ان جي 2 ميٽر اونچي دفن جي خاصيت هئي، جنهن ۾ هڪ ئي وقت ڪيترن ئي مندرن جي وجود سان گڏ هئا، جن ۾ ڪيترائي آزاد بيٺل مجسما شامل هئا جيڪي اصل ۾ ڳاڙهي رنگن سان پينٽ ڪيا ويا هئا. مئي 2021 ۾، آثار قديمه جي ماهرن اعلان ڪيو ته 3,50,000 سال پراڻي اڪولاين (Acheulean) سائيٽ جنهن جو نالو النسيم آهي، الهايل علائقي ۾ آهي، اهو اتر سعودي عرب ۾ انساني آباديءَ جو قديم ترين ماڳ ٿي سگهي ٿو. 354 نوادرات، جن ۾ هٿ جي ڪلهي ۽ پٿر جا اوزار شامل آهن، ڏکڻ-اولهه ايشيا ۾ رهندڙ قديم ترين انسانن جي اوزار ٺاهڻ جي روايتن بابت معلومات مهيا ڪئي. پيليوليٿڪ آثار اهڙا آهن جيڪي النفود (Al-Nafud) ريگستان ۾ اڪولاين ماڳن تي موجود مادي جي باقيات سان ملن ٿا.

اسلام کان اڳ جي تاريخ

قصر الفريد، پهرين صدي قبل مسيح کان پهرين صدي عيسويءَ تائين تعمير ٿيل 131 پٿرن سان ٺهيل يادگار مقبرن مان سڀ کان وڏو، انهن جي شاندار آرائشي نقشن سان، الحجر جي وسيع قديم نبطي آثار قديمه واري ماڳ تي. حجاز ۾ مديني واري علائقي ۾ العلا جو علائقو. 2008 کان يونيسڪو عالمي ورثو سائيٽ.

برونز ايج جي آخر تائين، هڪ تاريخي طور تي رڪارڊ ٿيل ماڻهو ۽ زمين (مدين ۽ مديني) سعودي عرب جي اتر-اولهه واري حصي ۾ بائبل ۾ چڱي طرح دستاويز ٿيل آهن. تبوڪ ۾ مرڪز، اهو اتر ۾ وادي عربه کان ڏکڻ ۾ الوجهه تائين پکڙيل هو. مدين جي گاديءَ جو هنڌ قرية هو، اهو هڪ وڏي قلعي تي مشتمل آهي، جيڪو 35 هيڪٽرن تي پکڙيل آهي ۽ ان جي هيٺان 15 هيڪٽرن جي هڪ ڀت ڀريل بستي آهي. هن شهر 12,000 ماڻهن جي ميزباني ڪئي. بائيبل 11 صدي قبل مسيح جي شروعات ۾، مدين سان اسرائيل جي ٻن جنگين جو ذڪر ڪري ٿو. سياسي طور تي، مديانين کي پنجن بادشاهن (ايوي، ريڪيم، نسور، دحور ۽ ريبا) جي سربراهي ۾ هڪ غير مرڪزي ساخت جي طور تي بيان ڪيو ويو آهي؛ نالن مان ظاهر ٿئي ٿو ته اهي اهم مديني آبادين جا نالا آهن. اهو عام ڏسڻ ۾ اچي ٿو ته مدين قبيلن جو هڪ اتحاد، لامحدود عنصر حجاز ۾ آباد ٿيا جڏهن ته ان جا خانه بدوش ساٿي چراگاهه ڪندا هئا ۽ ڪڏهن ڪڏهن فلسطين کان پري تائين لٽي ويندا هئا. خانه بدوش مديانين اُٺن جي پالڻ جي ابتدائ ڪندڙن مان هڪ هئا، جنهن کين علائقي جي سخت علائقن مان گذرڻ جي قابل بڻايو.

7هين صدي قبل مسيح جي آخر ۾، هڪ اڀرندڙ سلطنت اتر-اولهه عرب ۾ ظاهر ٿيو. اهو ديدان جي هڪ شيخڊم جي طور تي شروع ٿيو، جيڪو لحيان جي بادشاهي ۾ ترقي ڪئي. هن عرصي دوران، ديدان هڪ بادشاهي ۾ تبديل ٿي وئي جيڪا هڪ تمام وسيع ڊومين تي مشتمل هئي. ٽين صدي ق.م. لحيانين ڏکڻ ۾ يثرب (مديني) کان وٺي اتر ۾ ليونٽ جي ڪجهه حصن (شام) تي حڪومت ڪئي. آڳاٽي دور ۾ گلف آف عقبه کي گلف آف لحيان سڏيو ويندو هو، جيڪو ان وسيع اثر جو ثبوت آهي ته لحيان حاصل ڪيو. لحيان 65 ق.م. ڌاري نبطين جي هٿ ۾ اچي ويا جڏهن انهن جي الحجر تي قبضو ڪيو ۽ پوءِ 9 ق.م. ۾ نبطي اتر عرب جي وڏي حصي تي حڪمراني ڪئي جيستائين سندن ڊومين رومن سلطنت طرفان شامل نه ڪيو ويو، جنهن ان جو نالو عربيا پيٽريا رکيو، ۽ 630ع تائين رومن جي حڪمراني هيٺ رهيو.

اسلام جو عروج

ان جي وڏي حد تائين، اموي خلافت (661ع کان 750ع تائين) 1,11,00,000 چورس ڪلوميٽر (43,00,000 چورس ميل) ۽ 6 ڪروڙ 20 لک (62 ملين) ماڻهن (دنيا جي آبادي جو 29 سيڪڙو) تي پکڙيل هئي. دنيا جي آبادي جي علائقي ۽ تناسب ۾ تاريخ جي سڀ کان وڏي سلطنت. اهو تاريخ ۾ ڪنهن به پوئين سلطنت کان به وڏو هو.

اسلام جي اچڻ کان ٿورو اڳ، شهري واپاري آبادين (جهڙوڪ مڪي ۽ مديني) کان سواءِ، گهڻو ڪري جيڪو سعودي عرب ٿيڻو هو، ان ۾ خانه بدوش قبائلي سماج آباد هئا. حضرت محمد ﷺ جن جي ولادت مڪي ۾ اٽڪل 570ع ۾ ٿي. 7 صدي عيسويءَ جي شروعات ۾، نبي ڪريم صلي الله عليه وآله وسلم جن مختلف قبيلن کي متحد ڪري هڪ اسلامي مذهبي رياست قائم ڪئي. 632ع ۾ سندس وصال کان پوءِ، سندس پوئلڳن مسلمانن جي حڪمرانيءَ واري علائقي کي عرب کان اڳتي وڌايو، اولهه ۾ آئبرين جزيره نما جي علائقي کي فتح ڪري اوڀر ۾ وچ ايشيا ۽ ڏکڻ ايشيا جي ڪجهه حصن تائين ڏهاڪن جي عرصي ۾ فتح ڪيو. عرب سياسي طور تي مسلم دنيا جو هڪ وڌيڪ پردي وارو علائقو بڻجي ويو جڏهن ته توجه نئين فتح ڪيل زمينن ڏانهن منتقل ٿي وئي. جديد دور جي سعودي عرب مان نڪرندڙ عرب، خاص طور حجاز، راشدين خلافت (632 کان 661 عيسوي)، اموي خلافت (661 کان 750 عيسوي)، عباسي خلافت (750 کان 1517 ع) ۽ فاطمي خلافت (909 کان 1171 ع) جو بنياد رکيو. 10 صدي عيسويء کان 20 صدي جي شروعات تائين، مڪو ۽ مدينو هڪ مقامي عرب حڪمران جي قبضي هيٺ هئا، جنهن کي مڪي جي شريف جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو، پر اڪثر وقت تي شريف بغداد, قاهره يا استنبول ۾ واقع هڪ وڏي اسلامي سلطنت جي حڪمران جي بيعت ڪئي. باقي گهڻو ڪري جيڪو سعودي عرب بڻجي ويو، روايتي قبائلي حڪمراني ڏانهن موٽيو.

10ھین صدي عيسويءَ جي گھڻي عرصي تائين، اسماعيلي-شيعه قرامطي فارس نار ۾ سڀ کان وڌيڪ طاقتور قوت هئا. سال 930ع ۾، قرامطين مڪي کي لٽيو، مسلمان دنيا کي، خاص طور تي حجر اسود جي چوري سان، ناراض ڪيو. سال 1077-1078ع ۾ عبدالله بن علي العيوني نالي هڪ عرب شيخ سلجوق سلطنت جي مدد سان بحرين ۽ الحسا ۾ قرامطين کي شڪست ڏئي عیوني خاندان جو بنياد وڌو. عیوني امارت بعد ۾ ان جي علائقي نجد جي ريگستان کان شام تائين پکڙيل هئي. سال 1253ع ۾ ان جو تختو اونڌو ڪيو ويو. سال 1320ع ۾ هرمز جي پارسي حڪمرانن بحرين ۽ قطيف تي قبضو ڪري ورتو، 14ھین صدي عيسوي ۾ مشرقي عرب تي اورمز جي شيعه جارواني خاندان جي حاڪمن، جي حڪمراني ڪرڻ کان پوءِ اُسفوری راڄ ڪمزور ٿي ويو. 15ھین صدي عيسويءَ ۾ جابري جارواڻين جو تختو اونڌو ڪري علائقي تي قبضو ڪري ورتو ۽ هرمز سان ٻه ڏهاڪن کان وڌيڪ عرصي تائين هن علائقي تي پنهنجي معاشي آمدنيءَ لاءِ لڙائي ڪئي، ايتري قدر جو سال 1507ع ۾ خراج ڏيڻ تي راضي ٿي ويا، المنتفق قبيلو بعد ۾ علائقي تي قبضو ڪيو ۽ عثماني حڪومت هيٺ آيو. بني خالد قبيلي بعد ۾ 17ھین صدي عيسويءَ ۾ سندن خلاف بغاوت ڪئي ۽ قبضو ڪري ورتو. سندن حڪومت پنهنجي عروج تي عراق کان اومان تائين پکڙيل هئي، ۽ اهي به عثماني حڪومت هيٺ آيا.

عثماني حجاز

16ھین صدي عيسويء ۾، عثمانين ڳاڙهي سمنڊ ۽ فارس خليج ساحل (حجاز، عسیر ۽ الاحسا) کي سلطنت ۾ شامل ڪيو ۽ اندروني حصن تي تسلط جو دعوو ڪئي. هڪ سبب اهو هو ته پرتگالي ڪوششن، جيڪو ڳاڙهي سمنڊ (ان ڪري حجاز) ۽ هندي سمنڊ تي حملو ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، کي ختم ڪرڻ ھو. انهن زمينن تي عثماني قبضي جو درجو ايندڙ چئن صدين تائين مختلف رهيو، جنهن ۾ سلطنت جي مرڪزي اختيار جي ڪمزور طاقت يا ڪمزوري هئي. انهن تبديلين بعد ۾ غير يقيني صورتحال پيدا ڪئي، جيئن معن ۽ عقبه جي شهرن سميت معن جي سنجڪ کي شامل ڪرڻ تي ٽرانس جورڊن سان تڪرار جو موجب تی.

سعود خاندان ۽ اتحاد

سعودي شاهي خاندان جيڪو آل سعود جي نالي سان مشهور هو، ان جي شروعات وچ عرب جي علائقی نجد ۾ درعيه شهر ۾ 22 فيبروري، 1727ع تي محمد بن سعود جي امير جي حيثيت سان، مذهبي اڳواڻ محمد بن عبد الوهاب، وهابي تحريڪ جو باني، سني اسلام جي هڪ سخت پرهيزگاري شڪل، جي الحاق سان ٿي. هن اتحاد سعودي جي توسيع کي نظرياتي محرڪ فراهم ڪيو ۽ اڄ به سعودي عرب جي خانداني حڪمراني جو بنياد آهي. رياض جي ڀرپاسي واري علائقي ۾ قائم درعيہ جي امارت تيزيءَ سان وڌي وئي ۽ مختصر طور تي سعودي عرب جي موجوده دور جي اڪثر علائقي تي قبضو ڪري ورتو، سال 1803ع ۾ مڪي تي قبضو ڪيو. سال 1818ع ۾ مصر جي عثماني وائسراءِ محمد علي پاشا ان کي تباهه ڪري ڇڏيو. نجد جي تمام ننڍي امارت سال 1824ع ۾ قائم ڪئي وئي. باقي 19 صدي عيسويءَ دوران، آل سعود، سعودي عرب جی هڪ ٻئي عرب حڪمران خاندان، آل راشد سان، جيڪو جبل شمر جي امارت تي حڪومت ڪندو هو، جي اندروني حصي تي قبضو ڪيو. سال 1891ع ۾ آل راشد جي فتح ٿي ۽ آل سعود کي ڪويت ۾ جلاوطن ڪيو ويو.

20ھین صدي عيسويءَ جي شروعات ۾، سلطنت عثمانيه جو قبضو برقرار رهيو يا اڪثر جزيره نما تي تسلط برقرار رهيو. انهيءَ تسلط جي تابع، عربستان تي قبائلي حڪمرانن جي هڪ ٺلهي حڪومت هئي، جنهن ۾ شريف مڪي (Sharif of Makkah) کي حجاز تي برتري ۽ حڪومت هئي. سال 1902ع ۾ عبدالرحمان جو پٽ عبدالعزيز، جيڪو بعد ۾ ابن سعود جي نالي سان مشهور ٿيو، رياض تي ٻيهر قبضو ڪري آل سعود کي نجد ڏانهن واپس آڻيندي ء ٽين ”سعودي رياست“ ٺاهي. ابن سعود کي اخوان، هڪ قبائلي لشڪر جيڪا وهابيت کان متاثر هئي ۽ فيصل الداوش جي اڳواڻي ۾ هئي، جيڪا 1912ع ۾ پنهنجي قيام کان پوءِ تيزي سان وڌي وئي هئي، جي حمايت حاصل هئي.

سال 1913ع ء 1916ع ۾، برطانيه جي حوصلا افزائي ۽ مدد سان (جيڪو پهرين عالمي جنگ ۾ عثمانين سان وڙهندو هو)، مڪي جي شريف، حسين بن علي، هڪ گڏيل عرب رياست ٺاهڻ لاءِ عثماني سلطنت جي خلاف پان عرب قوم پرستی جی بغاوت جي اڳواڻي ڪئي. جيتوڻيڪ بغاوت پنهنجي مقصد ۾ ناڪام تی وئي، پر پهرين عالمي جنگ ۾ اتحادين جی فتح جي نتيجي ۾ عثماني حڪومت جو خاتمو ٿيو ۽ عرب تي قبضو ٿيو ۽ حسين بن علي حجاز جو بادشاهه ٿيو.

ابن سعود عرب بغاوت ۾ شامل ٿيڻ کان پاسو ڪيو ۽ ان جي بدران آل راشد سان پنهنجي جدوجهد جاري رکي. آخري شڪست کان پوءِ سال 1921ع ۾ نجد جي سلطان جو لقب اختيار ڪيائين. اخوان جي مدد سان حجاز جي سلطنت سال 1924-1925ع ۾ فتح ڪئي وئي ۽ 10 جنوري، 1926ع تي ابن سعود پاڻ کي حجاز جو بادشاهه قرار ڏنو. ايندڙ پنجن سالن تائين، هن پنهنجي ٻٽي سلطنت جي ٻن حصن کي الڳ الڳ يونٽن جي طور تي حڪومت ڪيو.

حجاز جي فتح کان پوءِ اخوان جي قيادت جو مقصد وهابيت جي دائري کي اردن، عراق ۽ ڪويت جي برطانوي محافظن ۾ ڦهلائڻ ھو ۽ انهن علائقن تي حملو ڪرڻ شروع ڪيو. اهو ابن سعود جي مخالفت سان مليو، ڇاڪاڻ ته هن انگريزن سان سڌي طرح تڪرار جي خطري کي تسليم ڪيو. ساڳئي وقت، اخوان ابن سعود جي ملڪي پاليسين کان بيزار ٿي ويو، جيڪو جديديت جي حق ۾ ۽ ملڪ ۾ غير مسلم پرڏيهين جي تعداد ۾ اضافو ٿيو. نتيجي ۾ اهي ابن سعود جي خلاف ٿي ويا ۽ ٻن سالن جي جدوجھد کان پوءِ سال 1929ع ۾ سبيلا جي جنگ ۾ کين شڪست آئي، جتي سندن اڳواڻن کي قتل ڪيو ويو. ابن سعود جي طرفان، شهزادو فيصل 23 سيپٽمبر، 1932ع تي حجاز ۽ نجد جي متحد ٿيڻ جو اعلان ڪيو ۽ حجاز ۽ نجد جي ٻن بادشاهن کي سعودي عرب جي سلطنت طور متحد ڪيو. اها تاريخ هاڻي هڪ قومي موڪل آهي جنهن کي سعودي قومي ڏينھن "نيشنل ڊي" سڏيو ويندو آهي.

20ھین صدي

دمام نمبر 7 تي تيل جو کوهه 4 مارچ 1938ع تي، جنهن ڏينهن اهو ڪمرشل مقدار ۾ تيل ڪڍيو، اهو سعودي عرب ۾ پهريون ڀيرو ٿيو.

نئين سلطنت محدود زراعت ۽ حج ء زيارتن جي آمدني تي منحصر هئي. سال 1938ع ۾ خليج فارس جي ساحل سان الاحسا علائقي ۾ تيل جا وسيع ذخيرا دريافت ٿيا ۽ سال 1941ع ۾ آمريڪا جي ڪنٽرول هيٺ آرامڪو (عرب آمريڪن آئل ڪمپني) تحت تيل جي شعبن جي مڪمل ترقي شروع ٿي. تيل سعودي عرب کي معاشي خوشحالي ۽ بين الاقوامي سطح تي ڪافي سياسي فائدو فراهم ڪيو. ثقافتي زندگي تيزيءَ سان ترقي ڪئي، بنيادي طور تي حجاز ۾، جيڪو اخبارن ۽ ريڊيو جو مرڪز هو. بهرحال، تيل جي صنعت ۾ سعودي عرب ۾ غير ملڪي مزدورن جي وڏي آمد زينفوبيا لاء اڳ ۾ موجود رجحان وڌايو. ان سان گڏ حڪومت جي فضول خرچي ۽ اسراف به وڌي وئي. سال 1950ع جي ڏهاڪي تائين اهو وڏو سرڪاري خسارو ۽ غير ملڪي قرضن جو وڏو سبب بڻيو. سال 1953ع ۾ سعود سعودي عرب جو بادشاهه ٿيو. سال 1964ع ۾ هن کي سعودي عرب جي پنهنجي ڀاءُ شاھہ فيصل جي حق ۾ معزول ڪيو ويو، سخت رقابت کان پوءِ، جنهن سبب سعود جي قابليت تي شاهي خاندان ۾ شڪ پيدا ٿيا. سال 1972ع ۾، سعودي عرب آرامڪو تي 20 سيڪڙو ڪنٽرول حاصل ڪيو، ان ڪري سعودي تيل تي آمريڪا جو ڪنٽرول گهٽجي ويو. سال 1973ع ۾، سعودي عرب مغربي ملڪن جي خلاف تيل جي بائيڪاٽ جي اڳواڻي ڪئي جن مصر ۽ شام جي خلاف يوم ڪپور جنگ ۾ اسرائيل جي حمايت ڪئي، جنهن جي نتيجي ۾ تيل جي قيمتن کي چار ڀيرا وڌايو ويو.سال 1975ع ۾، شاھہ فيصل کي سندس ڀائٽيو، شهزادي فيصل بن مساعد پاران شھید ڪيو ويو ۽ سندس ڀاءُ بادشاهه خالد ان جي جاءِ تي ويٺو.

جاگرافي

سعودی عرب کا نقشہ

سعودي عرب جزيري العرب جو 80 سيڪڙو (دنيا جو سڀ کان وڏو جزيرو)، ويڪرائي ڦاڪ 16° ۽ 33° اتر، ۽ ڊگھائي 34° ۽ 56° اوڀر جي وچ ۾ آهي. ڇاڪاڻ ته ملڪ جون ڏاکڻيون سرحدون گڏيل عرب امارات ۽ عمان سان لڳل نه آهن، ملڪ جي صحيح ماپ اڻٽر آهي. گڏيل قومن جي شماريات واري ڊويزن جو اندازو آهي 21,49,690 چورس ڪلوميٽر (830000 چورس ميل) ۽ سعودي عرب کي دنيا جي 12هين وڏي رياست طور علائقي جي لحاظ کان لسٽ ڪري ٿو. اهو جغرافيائي طور تي وچ اوڀر ۾ ۽ عربي پليٽ تي سڀ کان وڏو ملڪ آهي. سعودي عرب جي جاگرافيائي بيهڪ تي عرب ريگستان، لاڳاپيل نيم ريگستان، شاخن واري زمين، اسٽيپس، ڪيترن جبلن جي قطارن، آتش فشاني لاوا جي ميدانن ۽ بلندين تي مشتمل آهي. 647500 چورس ڪلوميٽر (250001 چورس ميل) ربع الخالي ("خالي چوٿون") ملڪ جي ڏکڻ اوڀر واري حصي ۾ دنيا جو سڀ کان وڏو سانت وارو ريگستان آهي. جيتوڻيڪ ملڪ ۾ ڍنڍون آهن، سعودي عرب دنيا جو سڀ کان وڏو ملڪ آهي ايراضيءَ جي لحاظ کان، جنهن ۾ ڪي به مستقل نديون نه آهن. وادي، غير مستقل نديون، جيتوڻيڪ، سڄي سلطنت ۾ تمام گهڻيون آهن. زرخيز ايراضيون واهن، حوضن ۽ نخلستانن ۾ جڙيل ذخيرن ۾ ملن ٿيون. ڳاڙهي سمنڊ ۽ عربي نار ۾ لڳ ڀڳ 1300 ٻيٽ آهن. مکيه جاگرافيائي خصوصيت مرڪزي پليٽ آهي جيڪا اوچتو ڳاڙهي سمنڊ مان نڪرندي آهي ۽ آهستي آهستي نجد ۾ ۽ فارس نار ڏانهن ويندي آهي. ڳاڙهي سمنڊ جي ڪناري تي، هڪ تنگ ساحلي ميدان آهي، جنهن کي ٽهامه طور سڃاتو وڃي ٿو، جنهن سان گڏ هلندي آهي هڪ متاثر ڪندڙ اسڪرپمينٽ. عسير جو ڏکڻ اولهه وارو صوبو جبل آهي ۽ 3002 ميٽر (9849 فوٽ) جبل فروا تي مشتمل آهي، جيڪو ملڪ جو بلند ترين نقطو آهي. سعودي عرب 2,000 کان وڌيڪ غير فعال آتش فشانن جو گھر آهي. حجاز ۾ لاوا جا ميدان، مقامي طور تي انهن جي عربي نالي حرات (harrat) جي نالي سان سڃاتا وڃن ٿا (واحد طور تي harrah آهي)، ڌرتيء جي سڀ کان وڏي الڪلي بيسالٽ علائقن مان هڪ آهي، جيڪو ڪجهه 1,80,000 چورس ڪلوميٽر (69,000 چورس ميل) تي پکڙيل آهي. سواءِ ڏکڻ اولهه وارن علائقن جهڙوڪ A'sir، سعودي عرب ۾ ريگستاني آبهوا آهي جنهن ۾ اونهاري ۾ ڏينهن جو گرمي پد تمام گهڻو هوندو آهي ۽ رات جو گرمي پد ۾ تيز گهٽتائي هوندي آهي. اونهاري جي سراسري گرمي پد 45 ° C (113 ° F) جي چوڌاري آهي پر 54 ° C (129 ° F) جيترو ٿي سگهي ٿو. سياري ۾ ملڪ جي اڪثر اترين علائقن جي استثنا سان، گرمي پد گهٽ ۾ گهٽ 0 ° C (32 ° F) کان گهٽجي ويندو آهي، جتي سالياني برفباري، خاص طور تي تبوڪ صوبي جي جبلن واري علائقن ۾، غير معمولي ناهي. سڀ کان گھٽ رڪارڊ ٿيل درجه حرارت، -12.0 ° C (10.4 ° F)، توريف ۾ ماپيو ويو. بهار ۽ سرءُ جي موسم ۾ گرميءَ جي گرمي ٿيندي آهي، گرمي پد جي سراسري لڳ ڀڳ °29 C هوندي 84 F آهي. سالياني برسات تمام گھٽ آھي.

حياتياتي تنوع

عربن گهوڙي جو اصل تعلق عرب آهي، ۽ روايتي عربي لوڪ ڪهاڻين جو هڪ اهم عنصر آهي.

سعودي عرب پنجن زميني ماحولي علائقن جو گھر آھي:جزيرہ نما عرب جو ساحلي دھند وارو ريگستان، ڏکڻ-اولھ جو عرب فوٽ ھلز سوانا، ڏکڻ-اولھ عربن مونٽائن جهنگل، عرب ريگستان ۽ ريڊ سي نوبو-ھنڌي ٽاپيڪل ريگستان ۽ نيم ريگستان. جهنگلي جيوت ۾ عرب ليپرڊ، عربن ولف، اسٽريڊ هائنا، منگوز، بابون، ڪيپ هير، سينڊ ٻلي ۽ جربوا شامل آهن. 19 صدي عيسويءَ تائين جانور جهڙوڪ گزيلس، اورڪس ۽ چيتا نسبتاً گهڻا هئا، جڏهن وسيع شڪار انهن جانورن کي تقريبن ختم ڪري ڇڏيو. ثقافتي لحاظ کان اهم ايشيائي شينهن 19 صدي جي آخر تائين سعودي عرب ۾ هئا ان کان اڳ جو ان جو شڪار جهنگ ۾ ختم ٿي ويو. پکين ۾ ڦاڪن (جيڪي شڪار لاءِ پڪڙيا ويندا آهن ۽ تربيت ڏني ويندي آهي)، عقاب، هاڪ، گدھ، سينڊ گراؤس ۽ بلبل شامل آهن. نانگ جا ڪيترائي قسم آهن، جن مان ڪيترائي زهريلا آهن. گهريلو جانورن ۾ افسانوي عربي گهوڙو، اٺ، رڍ، ٻڪريون، ڳئون، گڏهه، ڪڪڙ وغيره شامل آهن.

ڳاڙھو سمنڊ ھڪڙو متنوع ماحولياتي نظام آھي جنھن ۾ 1,200 کان وڌيڪ قسمن جون مڇيون آھن جن مان 10 سيڪڙو مقامي آھن. ھن ۾ گہرے پاڻي جي مڇيءَ جا 42 قسم پڻ شامل آھن.وڌي تنوع جزوي طور تي 2000 ڪلوميٽر (1240 ميل) مرجان ريف جي ساحلي پٽي سان پکڙيل آهي؛ اهي جھليندڙ ريف گهڻو ڪري پٿر جي اکروپورا ۽ پورائٽس مرجان جا ٺهيل آهن. ريف پليٽ فارمن ۽ ڪڏهن ڪڏهن سامونڊي ڪناري سان ڍنڍون ٺاهيندا آهن ۽ ڪڏهن ڪڏهن ٻيون خاصيتون جهڙوڪ سلنڈر (جهڙوڪ دهاب ۾ بليو هول). اهي ساحلي ريف پڻ پيلاجڪ نسلن طرفان گهمندا آهن، جن ۾ شارڪ جي 44 قسمن مان ڪجهه شامل آهن. اتي ڪيترائي آف شور ريف آھن جن ۾ ڪيترائي ايٽول شامل آھن. ڪيتريون ئي غير معمولي آف شور ريف فارميشنون ڪلاسڪ (يعني ڊارونين) مرجان ريف جي درجه بندي جي اسڪيمن کي رد ڪن ٿيون ۽ عام طور تي ٽيڪٽونڪ سرگرمي جي اعليٰ سطحن سان منسوب ٿيل آهن جيڪي علائقي جي خصوصيت ڪن ٿيون.

ملڪ جي غالب ريگستاني حالتن جي عڪاسي ڪندي، ٻوٽن جي زندگي گهڻو ڪري جڙي ٻوٽين ۽ ٻوٽن تي مشتمل آهي، جن کي ٿوري پاڻي جي ضرورت آهي. کجور وڏي پيماني تي آهي.

حڪومت ۽ سياست

خادم الحرمین الشریفین شاہ سلمان بن عزیز

سعودي عرب جي حڪومت جو بنيادي ادارو آل سعود جي بادشاهت آهي. 1992ع ۾ منظور ڪيل بنيادي قانون موجب، سعودي عرب ۾ پهرين بادشاهه عبدالعزيز ابن سعود جي اولاد جي حڪومت هوندي ۽ قرآن پاڪ ملڪ جي آئين ۽ شرعي حڪومت جو بنياد آهي. ملڪ ۾ ڪا به مڃيل سياسي پارٽي ناهي ۽ نه ئي وري چونڊون ٿيون، پر 2005ع ۾ مڪاني چونڊون ٿيون. بادشاهه جا اختيار شرعي قانونن ۽ سعودي روايتن ۾ محدود آهن. ان کان علاوه ان لاءِ سعودي شاهي خاندان، عالمن ۽ سعودي سماج جي ٻين اهم عنصرن جي معاهدي جي به ضرورت آهي. سعودي عرب سڄي دنيا ۾ مسجدون ۽ قرآن اسڪول قائم ڪري اسلام کي فروغ ڏئي ٿو. شاهي خاندان جا اهم ميمبر شاهي خاندان مان هڪ شخص کي عالمن جي منظوري سان بادشاهه چونڊيندا آهن.

وزيرن جي ڪائونسل طرفان قانون سازي ڪئي ويندي آهي جيڪا لازمي طور تي اسلامي شريعت جي مطابق هجي. عدالتون شرعي نظام جون پابند هونديون آهن جن جا جج بادشاهه طرفان سپريم جوڊيشل ڪائونسل جي سفارش تي مقرر ڪيا ويندا آهن.

بائیں

صوبا

سعودي عرب انتظامي طور تيرنهن علائقن يا صوبن ۾ ورهايل آهي، جنهن کي عربي ۾ المناطق (عربي واحد: المنطقة) چيو ويندو آهي. سعودي نقشي ۾ صوبن کي نمبر ڏنو ويو آهي ۽ انهن جي باري ۾ معلومات انفارميشن باڪس ۾ داخل ڪئي وئي آهي.

شمار صوبو ايراضي

(چورس ڪلوميٽر ۾ )

آبادي

(1999ء)

1 الباحہ 15,000 459,200
2 الحدود الشماليہ 127,000 237,100
3 الجوف 139,000 332,400
4 المدينہ 173,000 1,310,400
5 القصيم 65,000 933,100
6 الرياض 412,000 4,485,000
7 الشرقيہ 710,000 3,360,157
8 عسير 81,000 1,563,000
9 حائل 125,000 527,033
10 جيزان 11,671 1,186,139
11 الحجاز 164,000 5,797,971
12 نجران 119,000 367,700
13 تبوک 108,000 560,200

معيشت

آڪٽوبر 2018 تائين، سعودي عرب وچ اوڀر ۾ سڀ کان وڏي معيشت آهي ۽ دنيا ۾ 18هين وڏي معيشت آهي. اهو دنيا جو ٻيو نمبر وڏو ثابت ٿيل پيٽروليم ذخيرا آهي ۽ پيٽروليم جو سڀ کان وڏو برآمد ڪندڙ آهي. ملڪ وٽ دنيا جو ٻيو نمبر وڏو تيل جا ذخيرا ۽ ڇهين وڏو ثابت ٿيل قدرتي گئس جا ذخيرا آهن. سعودي عرب کي "توانائي سپر پاور" سمجهيو ويندو آهي، قدرتي وسيلن جو ٻيو نمبر وڏو ڪل تخميني قدر، سال 2016ع ۾ 34.4 ٽريلين آمريڪي ڊالر جي قيمت آهي. ڪمانڊ معيشت پيٽروليم تي ٻڌل آهي. تقريبن 63 سيڪڙو بجٽ آمدني ۽ 67 سيڪڙو برآمداتي آمدني تيل جي صنعت مان ايندي آهي. تيل جي صنعت سعودي عرب جي نامياري مجموعي گھريلو پيداوار جو 45 سيڪڙو آهي، ان جي مقابلي ۾ 40 سيڪڙو خانگي شعبي مان آهي. اهو تمام گهڻو انحصار آهي غير ملڪي مزدورن سان گڏ 80 سيڪڙو جيڪي نجي شعبي ۾ ملازم آهن غير سعودي آهن. معيشت لاءِ چيلنجز شامل آهن في کس آمدني ۾ گهٽتائي کي روڪڻ يا واپس آڻڻ، تعليم کي بهتر بڻائڻ لاءِ نوجوانن کي افرادي قوت لاءِ تيار ڪرڻ ۽ انهن کي روزگار فراهم ڪرڻ، معيشت ۾ تنوع، خانگي شعبي کي متحرڪ ڪرڻ ۽ هائوسنگ جي تعمير، ۽ ڪرپشن ۽ عدم مساوات کي گهٽائڻ شامل آهن.

ڊيموگرافڪ

سعودي عرب جي رپورٽ ڪيل آبادي سال 2022ع تائين 3,21,75,224 آهي، اها عرب دنيا ۾ چوٿين نمبر تي سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو ملڪ آهي. ان جا 42 سيڪڙو رهواسي مهاجر، اڪثر ڪري وچ اوڀر، ايشيا ۽ آفريڪا کان آهن. سال 1950ع کان وٺي سعودي آبادي تيزي سان وڌي رهي آهي، جڏهن ان جو اندازو 30 لک هو. 20ھین صديءَ جي گھڻي عرصي تائين، ملڪ دنيا ۾ سڀ کان وڌيڪ آبادي جي واڌ جي شرحن مان ھڪڙو ھو، تقريبن 3 سيڪڙو ساليانو؛ اهو هر سال 1.62 سيڪڙو جي شرح، باقي وچ اوڀر ۽ اتر آفريڪا کان ٿورو وڌيڪ، سان وڌي رهيو آهي. نتيجي طور، سعودي ماڻهو عالمي معيار جي لحاظ کان ڪافي نوجوان آهن، جن جي اڌ کان وڌيڪ آبادي 25 سالن کان گهٽ عمر جي آهي.

سعودي شهرين جو نسلي مجموعو 90 سيڪڙو عرب ۽ 10 سيڪڙو افرو-عرب آهي. اڪثر سعودي ڏکڻ اولهه ۾ مرڪوز آهن؛ حجاز، جيڪو سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو علائقو آهي، آبادي جو ٽيون حصو آهي، ان کان پوء پاڙيسري نجد (28٪) ۽ مشرقي صوبو (15٪) آهي. سال 1970ع جي آخر ۾، اڪثر سعودين ڳوٺاڻن صوبن ۾ زندگي گذاري، پر 20ھین صدي جي آخري اڌ ۾، بادشاهت تيزي سان شهري ٿي ويو آهي: سال 2023ع تائين، اٽڪل 85٪ سعودي شهري ميٽروپوليٽن علائقن، خاص ڪري رياض، جده ۽ دمام، ۾ رهن ٿا.

ثقافت

سعودي عرب ۾ هزارين سال پراڻا رويا ۽ روايتون آهن، اڪثر ڪري عرب تهذيب مان نڪتل آهن. ثقافت تي اثرانداز ٿيندڙ ڪجهه اهم عنصر اسلامي ورثو ۽ عرب روايتون آهن ۽ ان سان گڏ هڪ قديم واپاري مرڪز جي حيثيت سان ان جو تاريخي ڪردار آهي. بادشاھت پڻ ھڪڙي خانداني ثقافتي ثقافت آھي جنھن ۾ خانداني روايتن ۽ رشتن جي لاڳاپن کي بچائڻ تي زور ڏنو ويو آھي. سماج ۾ مذهب: مذهب سعودي عرب ۾ روزمره جي زندگي جو هڪ بنيادي پاسو آهي. اهو ملڪ جي حڪمراني ۽ قانوني نظام ۾ هڪ اهم ڪردار ادا ڪري ٿو، ۽ ثقافت ۽ روزاني زندگي تي تمام گهڻو اثر پوي ٿو، جيتوڻيڪ 2010 جي ڏهاڪي ۾ مذهبي اسٽيبلشمينٽ جي طاقت کي خاص طور تي ختم ڪيو ويو آهي. حجاز جو علائقو، جتي مڪي ۽ مديني جا اسلامي مقدس شهر واقع آهن، حج جي زيارت جي منزل آهي، ۽ اڪثر ڪري اسلام جو گڊو سمجهيو ويندو آهي. اسلام سعودي عرب جو رياستي مذهب آهي. اهڙو ڪو به قانون ناهي جنهن ۾ سڀني شهرين کي مسلمان هجڻ جي ضرورت هجي، پر غير مسلم ۽ ڪيترائي پرڏيهي ۽ سعودي مسلمان جن جا عقيدا حڪومت جي اسلام جي تشريح سان مطابقت نٿا رکن، انهن کي لازمي طور تي پنهنجي مذهب تي عمل ڪرڻ گهرجي. سلطنت ۾ اسلام جي غالب شڪل، وهابيت، 18 صدي عيسويء ۾ نجد جي مرڪزي علائقي ۾ پيدا ٿيو. حامي تحريڪ کي ”سلفيزم“ سڏين ٿا ۽ مڃين ٿا ته ان جون تعليمات اسلام جي عمل کي بدعتن يا عملن کان پاڪ ڪن ٿيون جيڪي ستين صديءَ جي محمد صلي الله عليه وسلم ۽ سندس ساٿين جي تعليمات کان انحراف ڪن ٿيون. سعودي حڪومت اڪثر ڪري شيعه مسلمانن جي هڪ سرگرم مظلوم طور ڏٺو ويو آهي ڇاڪاڻ ته وهابي نظريي جي فنڊنگ جي ڪري جيڪا شيعه عقيدي جي مذمت ڪري ٿي. پرنس بندر بن سلطان، آمريڪا ۾ سعودي سفير، بيان ڪيو: "وچ اوڀر ۾ اهو وقت پري ناهي جڏهن اهو لفظي طور تي 'خدا شيعن جي مدد ڪري' ٿيندو. هڪ ارب کان وڌيڪ سني صرف انهن مان ڪافي آهن."

پڻ ڏسو

حوالا

  1. ↑ "Saudi Arabia – The World Factbook". CIA. حاصل ڪيل 30 May 2021. 
  2. ↑ Hefner, Robert W. (2009). Remaking Muslim Politics: Pluralism, Contestation, Democratization. Princeton University Press. p. 202. ISBN 978-1-4008-2639-1. https://books.google.com/books?id=MmmVMCBej8oC&q=Saudi%2520%2522consultative%2520assembly%2522%2520no%2520legislative%2520power&pg=PA202. 
  3. ↑ "Analysts: Saudi Arabia Nervous About Domestic Discontent". www.voanews.com. VoA News – English. حاصل ڪيل 2021-06-06. 
  4. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named CIA World Factbook
  5. ↑ "Saudi Census 2022". portal.saudicensus.sa. General Statistics Authority - Kingdom of Saudi Arabia. حاصل ڪيل 16 July 2023. 
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (SA)". IMF.org. International Monetary Fund. حاصل ڪيل 10 October 2023. 
  7. ↑ "The World Factbook". CIA.gov. Central Intelligence Agency. حاصل ڪيل 28 May 2019. 
  8. ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF). United Nations Development Programme. حاصل ڪيل 8 September 2022. 
  9. ↑ Strohecker, Karin. "Saudi riyal peg pressure eases, but not gone". reuters.com. Reuters. حاصل ڪيل 30 September 2023. 
  10. ↑ "The World Factbook". وقت 2014-07-02 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  11. ↑ "Religious Composition by Country" (PDF). وقت 23 March 2018 تي اصل (PDF) کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 10 August 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
  12. ↑ "88,000-Year-Old Finger Bone Pushes Back Human Migration Dates". National Geographic. 
  13. ↑ "The Global Religious Landscape". Pew Forum. 
  14. ↑ Lindsay, James E. (2005). Daily Life in the Medieval Islamic World. Greenwood Press. p. 33. ISBN 978-0-313-32270-9. https://archive.org/details/dailylifeinmedie00lind/page/33. 
  15. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Abbas
  16. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Reichl
  17. ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Barber
  18. ↑ Madawi Al-Rasheed (2013). A Most Masculine State: Gender, Politics and Religion in Saudi Arabia. Cambridge University Press. p. 65. ISBN 978-0-521-76104-8. https://books.google.com/books?id=JmafWmVNJAAC&pg=PA65. 
  19. ↑ "Council of Ministers System | The Embassy of The Kingdom of Saudi Arabia". www.saudiembassy.net. حاصل ڪيل 2022-08-27. 
  20. ↑ 20.0 20.1 Tripp, Culture Shock, 2003: p. 14
  21. ↑ "The Authoritarian Resurgence: Saudi Arabia's Anxious Autocrats". Carnegie Endowment. حاصل ڪيل 5 October 2015. 
  22. ↑ Malbouisson, p. 23
  23. ↑ Dadouch, Sarah (3 August 2021). "Saudi Crown Prince Mohammed seeks to reduce influential clerics' power". The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/saudi-clerics-crown-prince-mohammed/2021/08/02/9ae796a0-e3ed-11eb-88c5-4fd6382c47cb_story.html. 
  24. ↑ FAROUK, YASMINE; BROWN, NATHAN J. (7 June 2021). "Saudi Arabia's Religious Reforms Are Touching Nothing but Changing Everything". Carnegie Endowment for International Peace: 24, 26. https://carnegieendowment.org/2021/06/07/saudi-arabia-s-religious-reforms-are-touching-nothing-but-changing-everything-pub-84650. 
  25. ↑ Holleis, Jennifer (10 March 2023). "Saudi Arabia rebrands as Ramadan approaches". Deutsche Welle. https://www.dw.com/en/saudi-identity-makeover-is-in-full-swing-before-ramadan/a-64936823. 


حوالي جي چڪ: "lower-alpha" نالي جي حوالن جي لاءِ ٽيگ <ref> آهن، پر لاڳاپيل ٽيگ <references group="lower-alpha"/> نہ مليو

"https://sd.wikipedia.org/w/index.php?title=سعودي_عرب&oldid=267989" تان ورتل