1603
godina
- Ovo je članak o godini 1603.
Godina 1603 (MDCIII) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u subotu po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 16. vijek – 17. vijek – 18. vijek |
| Decenija: | 1570-e 1580-e 1590-e – 1600-e – 1610-e 1620-e 1630-e |
| Godine: | 1600 1601 1602 – 1603 – 1604 1605 1606 |
| Gregorijanski | 1603. (MDCIII) |
| Ab urbe condita | 2356. |
| Islamski | 1011–1012. |
| Iranski | 981–982. |
| Hebrejski | 5363–5364. |
| Bizantski | 7111–7112. |
| Koptski | 1319–1320. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1658–1659. |
| • Shaka Samvat | 1525–1526. |
| • Kali Yuga | 4704–4705. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4239–4240. |
| • 60 godina | Yin Voda Zec (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11603. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Događaji
uredi- 6. 1. - Spahijska pobuna u Carigradu zbog lošeg vođenja rata protiv Dželalijskih pobunjenika, tokom sastanka sa sultanom Mehmedom III ubijeni Gazanfer-aga i Osman-aga, vođe belih odn. crnih evnuha; bivši zamenik vezira Saatči Hasan-paša se spasio obelodanjivanjem pisma kojim je Safiye Sultan zabranila informisanje sultana[1].
- Zatim se pobunili janičari na zimovniku u Beogradu, krenuli na Stambol i razbili spahije[2].
- januar, krajem - Mlečani zauzeli dubrovačko Lastovo (do 1606)[3].
- 25. 2. - Holandsko-portugalski rat: Holandska istočnoindijska kompanija zarobila kod Singapura portugalsku karaku Santa Catarina sa bogatim tovarom.
- ožujak - Anadolski pobunjenik Deli Hasan Karajazidži postavljen za beglerbega u Bosni[3]; on kreće da ratuje u Ugarskoj a u Bosnu šalje ćehaju[4].
- mart - Pobuna u Baliću kod Klisa kada je Mehmed-begova pratnja napala žene - skoro sva pobijena. U buni su učestvovali i neki muslimani, ali ubrzo je ugušena a Mehmed-beg postao bosanski paša[5].
- 24. 3. - Umrla kraljica Engleske i Irske Elizabeta I., nasleđuje je rođak i kralj Škotske James I Stuart, čime nastaje personalna Unija kruna.
- 24. 3. - Tokugawa Ieyasu dobio od cara titulu šogun, čime počinje Tokugawa šogunat (Edo period) do 1868.
- 31. 3. - Mellifontski ugovor okončava Devetogodišnji rat u Irskoj, Hugh O'Neill, Earl of Tyrone se potčinio engleskoj kruni.
- april - Mózes Székely digao pobunu u Erdelju protiv tiranskog habsburškog generala Giorgia Baste, u maju se proglasio za kneza (njegovi tatarski saveznici su brutalni, napada ga vlaški vojvoda Radu Șerban).
- april - Uskoci opljačkali sela oko turskog Herceg Novog[5].
- 30. 4. - Tomo Erdedi na saboru prihvatio čast kapetana kraljevstva[6].
- maj - Uskoci opljačkali okolinu Zadra, na Murteru vratili Turcima imovinu u zamenu za 500 talira; slede napadi na okolinu Makarske, dolinu Neretve i oko Šibenika[5].
- Iza 14. 5. - Umjesto Ivana Sigismunda Herbersteina novi general slavonske krajine je barun Sigismund Fridrik Trautmansdorf[7].
- 17. 7. - Umro erdeljski knez Mózes Székely, biće biran Gabrijel Betlen[8].
- 19. 7. - Walter Raleigh uhapšen zbog umešanosti u tzv. Glavnu zaveru protiv kralja Jamesa.
- 25. 7. - James I krunisan za engleskog kralja.
- kolovoz - Brojni trgovci iz Srbije i Bosne bježe u Split usljed pljačkanja Deli Hasanovog ćehaje[4].
- 5. 9. - Na erdeljskom saboru u Devi Giorgio Basta proglasio sve okupljene plemiće za izdajnike za šta je kazna smrt i konfiskacija[8].
- septembar - Vreme nevolja: kod Moskve razbijena ustanička vojska atamana Hlopka.
- 29. 9. - Russworm razbio Turke na velikom dunavskom otoku kod Budima (Deli Hasan izgubio većinu ljudi), ubrzo zatim osvaja tvrđavu Hatvan[6].
- 4. 10. - Pogubljen veliki vezir Jemišči Hasan-paša.
- oktobar - Pobuna Sangleya (Kineza) na Filipinima brutalno ugušena.
- 21. 10. - Osmansko-safavidski rat (1603-1618): Abas Veliki povratio Tabriz posle 18 godina osmanske vlasti; zimovaće u Jerevanu[9].
- jesen - zima - Deli Hasan došao u Banju Luku, proganja Bosance jer su otjerali njegovog pouzdanika, na šta ovi dižu bunu i proglašavaju Sefer-bega za pašu[4].
- 22. 12. - Mladi Ahmed I je novi osmanski sultan - prekida s običajem bratoubistva pod uticajem majke Handan Sultan, kraj uticaja njegove moćne babe Safiye Sultan. Njegov stariji brat Šehzade Jahja će do smrti 1649. pokušavati da se domogne prestola.
Tokom/tijekom godine
uredi
- Uskoci napadaju turske posede od Like do Boke Kotorske.
- Rumuni i Srbi pod vođstvom Deli Marka suzbili Mojsija Sekelja u Erdelju[3].
- Dukađinci se ponovo digli protiv Turaka[3].
- Zbog doseljenih "Rašana" traje spor između Zrinskih i Frankopana s jedne i generala Kisela i nadvojvode Ferdinanda s druge strane[7]; General Kisel tvrdi nadvojvodi da ima pravo na frankopanska imanja oko Ogulina jer je na njima na svoj trošak naselio "vlahe" (spor kasnije rešen u korist Frankopana)[10].
- Šimun Bratulić imenovan za zagrebačkog biskupa (do 1611).
- Richard Knolles objavio Generall Historie of the Turkes: među Srbima se još uvek pevaju pesme o despotu Đurđu kao o "opakom" despotu[11].
- Johann Bayer izdao zvezdani atlas Uranometria, prvi koji opisuje celu nebesku sferu.
- U Rimu osnovana Accademia dei Lincei, prva akademija nauka u Italiji.
- Marin Getaldić izvodi pokuse.
- Osmansko carstvo: sultan Mehmed III ubio najstarijeg sina Mahmuda, janičari opljačkali Damask.
- Sasvim napušten Cesargrad, nakon izgradnje Novih Dvora Klanječkih.
- Samuel de Champlain prvi put bio u Kanadi, u krznarskoj ekspediciji François Gravé Du Ponta.
- Ruska glad (1601-03).
- Zbačen etiopski car Jakob, postavljen Za Dengel.
- Sijamsko-kambodžanski rat: sijamski car Naresuan postavio marionetu za vladara Kambodže.
Rođenja
uredi- 1. 1. - Sultanzade Mehmed-paša, veliki vezir († 1646)
- 10. 10. - Abel Tasman, moreplovac († 1659)
- ?pribl. - Ivan III. Drašković, hrvatski ban († 1648)
- ? - Fasilides, etiopski car († 1667)
Smrti
uredi- 23. 2. - Andrea Cesalpino, lekar, botaničar (* 1524-25)
- 23. 2. - François Viète, matematičar (* 1540)
- 26. 2. - Marija, bivša sveta rimska carica (* 1528)
- 24. 3. - Elizabeta I., kraljica Engleske i Irske (* 1533)
- 4. 5. - Juraj IV. Zrinski, hrvatski velikaš (* 1549)
- 14. 7. - Derviš-paša Bajezidagić, pjesnik
- 17. 7. - Mózes Székely, erdeljski knez (* 1553)
- 25. 8. - Ahmad al-Mansur, marokanski sultan (* 1549)
- 4. 10. - Jemišči Hasan-paša, veliki vezir
- 29. 10. - Irina Godunova, bivša ruska carica (* 1557)
- 30. 11. - William Gilbert, naučnik (* 1544)
- 22. 12. - Mehmed III, osmanski sultan (* 1566)
Reference
uredi- ↑ Encyclopedia of the O. E., p. 369
- ↑ History of the Ottoman Empire..., p. 186
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Vladimir Ćorović, Preokret u držanju Srba, rastko.rs (pristup. 1.9.2013)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Klaić, 442
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Istorija s. n., 312
- ↑ 6,0 6,1 Klaić, 440
- ↑ 7,0 7,1 Klaić, 441
- ↑ 8,0 8,1 Klaić, 444
- ↑ Iran and the World in the Safavid Age, Willem Floor, Edmund Herzig, Iran Heritage Foundation, p. 93 (Google Books)
- ↑ Historija n. J., 706
- ↑ Milorad Pavić, Усмена књижевност у време барока (до 1774), rastko.rs
- Literatura
- Vjekoslav Klaić, Svezak treći: dio prvi..... Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608) (archive.org)
- Istorija srpskog naroda, Treća knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vlašću 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Encyclopedia of the Ottoman Empire, Gábor Ágoston, Bruce Alan Masters (Google Books)
- History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 1, Empire of the Ghazis, Stanford J. Shaw (Google Books)
