Wikipedija

Jugoslovenska narodna armija

Jugoslovenska narodna armija (akronim JNA/JLjA; makedonski: Југословенска народна армија, slovenski: Jugoslovanska ljudska armada) predstavljala je oružane snage Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.

Jugoslavenska narodna armija
Jugoslovenska armija

Grb JNA (1951–1991) i grb JNA (1991–1992)[1]
Utemeljena 22. prosinca 1941.
Raspuštena 20. svibnja 1992.
  • Nasljednici: Vojska Jugoslavije, Vojska Republike Srpske, Vojska RSK
    • Grane
  • Kopnena vojska JNA
  • Jugoslavenska ratna mornarica
  • Jugoslavensko ratno zrakoplovstvo
    • Vodstvo
    Savezni sekretar za narodnu obranu Popis saveznih ministara obrane SFRJ
    Povezani članci
    Činovi Činovi u oružanim snagama SFRJ

    Osnivanje jedinica pre JNA i nazivi

    uredi

    Tokom Drugog svetskog rata osnovana je 22. decembra 1941. godine u mestu Rudo Prva proleterska NOU brigada Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (skraćeno NVJ), kao deo partizanskih jedinica. Sa krajem Drugog svetskog rata 1945. godine NVJ dobija naziv Jugoslovenska armija (skraćeno JA). Konačni naziv - Jugoslovenska narodna armija (skraćeno JNA) - dobija deset godina nakon osnivanja, decembra 1951. godine.

    Istorija

    uredi

    Vrhovni komandant JNA bio je Josip Broz Tito, predsednik SFRJ. Posle njegove smrti 1980. godine JNA je imala kolektivnog vrhovnog komandanta, Predsedništvo SFRJ.

    Organizacija

    uredi

    JNA se sastojala od vidova, rodova i službi. Vidovi su bili: kopnena vojska, ratno vazduhoplovstvo, protivvazdušna odbrana i ratna mornarica. Rodovi su bili: pešadija, artiljerija, artiljerijski-raketne jedinice protivvazdušne odbrane (u sva tri vida JNA), oklopne jedinice, inžinjerija, ABH odbrana, veza i granične jedinice. Službe u JNA bile su: tehnička služba, građevinska služba, intedantska služba, saobraćajna služba, vazduhoplovno-tehnička služba, organi bezbednosti i vojna policija, sanitetska služba, veterinarska služba, finansijska služba, administrativna služba, pravna služba, geodetska služba, muzička služba i informatika u OS. Krajem 80-ih godina VOJIN (Vazdušno osmatranje, javljanje i navođenje) postao je rod vojske.

    Vojna obaveza u JNA bila je opšta. Sastojala se od regrutne obaveze, obaveze služenja vojnog roka, i služenja u rezervnom sastavu. U socijalističkoj Jugoslaviji postojao je sistem opštenarodne odbrane i društvene samozaštite, pa je tako JNA bila "zajednička oružana sila svih naroda i narodnosti i svih radnih ljudi i građana SFRJ". Pripadnikom oružanih snaga smatrao se svaki građanin "koji sa oružjem u ruci učestvuje u otporu protiv napadača". Služenje vojnog roka u JNA trajalo je godinu dana.

    Kopnena vojska

    uredi

    Kopnena vojska je po brojnosti bila najveći vid JNA. Imala je oko 140.000 aktivnih vojnika (uključujući 90.000 regruta), a mogla je u ratnim okolnostima da mobilizuje preko milion rezervista. Rezervne snage su bile organizovane po republičkim linijama u snage Teritorijalne odbrane i u ratnim prilikama bile bi potčinjene Vrhovnoj komandi JNA kao integralni deo odbrambenog sistema. Teritorijalnu odbranu činili su bivši regruti koji su povremeno pozivani na vojne vežbe.

    Tenkovske i oklopne brigade

    uredi

    Tenkovske brigade JNA su se sastojale iz dva ili tri bataljona. Koristile su oko 1000 sovjetskih tenkova T-54 i T-55, 70 sovjetskih T-72, oko 450 jugoslovenskih M-84 i nekoliko američih M-47 tenkova. Tenkovske jedinice su bile najzastareliji deo JNA. Tenkovi T-54/T-55 su bili glavni tenkovi tokom 1960ih. Domaći tenkovi M-84 (poboljšane verzije sovjetskih tenkova T-72 izrađivani pod licencom u Jugoslaviji) su isporučeni JNA krajem 1970ih i 1980ih. JNA je takođe imala rezerve starih sovjetskih T-35/T-85 i američkih Šerman tenkova iz Drugog svetskog rata.

    JNA je imala više od 400 borbenih vozila pešadije M80, 500 vozila BVP M-80A i 300 oklopnih transportera koji su se proizvodili u Jugoslaviji. Pešadija je koristila više od 200 sovjetskih oklopnih transportera BTR-152, BTR-40 i BTR-50 koji su kupljeni tokom 1960ih i 1970ih. Imala je i 100 M-3A1 poluguseničara koji su proizvedeni u Sjedinjenim Državama i mali broj novih rumunskih TAB-72 (varijanta BTR-60) oklopnih transportera. Oklopna vozila za izviđanje su brojala nekoliko starijih sovjetskih BTR-40, novih BRDM-2 i BTR-60 modela i domaća BOV i M-8 vozila.

    Artiljerijske jedinice

    uredi

    Artiljerija JNA je bila opremljena sovjetskim, američkim i domaćim sistemima. Od artiljerije sovjetskog porekla u JNA nalazilo se približno 1000 vučenih haubica kalibra 122 mm, topovi kalibra 130 mm, haubice/topovi od 152 mm i haubice kalibra 155 mm. U artiljerijskim baterijama nalazilo se oko 700 starijih američkih vučenih topova od 105 i 155 mm i domaći modeli M-65. Vučena artiljerija je bila vrlo važna za operacije u planinskim krajevima Jugoslavije. Artiljerija je koristila sovjetske samohodne topove od 100 mm i 122 mm i jugoslovenske samohodne topove M-7 od 105 mm, kao i preko 6.000 minobacača od 82 i 120 mm, uključujući i minobacače montirane na varijantu M-60PB standardnog oklopnog trasportera.

    Artiljeija JNA je koristila nekoliko raketnih sistema uključujući 160 YMRL-32 i M-63 višecevnih bacača raketa. Arsenal JNA je uključivao četiri lansera nevođenih sovjetskih raketa zemlja-zemlja FROG-7 dometa 100 km. Prvi ovakav sistem je instaliran 1967.

    Protiv-tenkovske jedinice

    uredi

    Protiv-tenkovske jedinice JNA su koristile vučene protiv-tenkovske topove, beztrzajne cevi i sovjetske protiv-tenkovske vođene rakete. Od protiv-tenkovskih topova koristili su se modeli od 75, 90 i 100 mm.

    Bestrzajne cevi su se izrađivale u Jugoslaviji i koristili su se modeli od 57, 82 i 105 mm. Cevi od 82 mm mogle su se montirati na oklopne transportere M-60PB.

    Protiv-tenkovske vođene rakete AT-1 i AT-3 su bili sovjetske proizvodnje. Korišćene su i protiv tenkova i pešadije, ali zbog ranije proizvodnje efikasnost protiv naprednijih oklopnih jedinica je bila nesigurna. Vozilo BOV-1 se moglo opremiti sa 6 AT-3 lansera kako bi služilo kao izuzetno pokretna protiv-tenkovska platforma.

    Protiv-vazdušna odbrana

    uredi

    Veće jedinice JNA su imale značajnu protiv-vazdušnu pratnju, čiji je cilj bio da štiti velike koncentracije vojske od neprijateljskih vazdušnih napada. Kopnena vojska je imala četiri baterija sa raketama zemlja-vazduh i 11 pukova protiv-avionske artiljerije. Raketne jedinice su koristile sovjetske rakete SA-6, SA-7, SA-9, SA-13, SA-14 i SA-16. Sistemi kratkog dometa su takođe korišćeni u pešadiji.

    Protiv-avionska artiljerija je koristila preko 5000 sistema. Od samohodnih protiv-avionski topova korišćeni su sovjetski dvostruki sistemi ZSU-57-2 od 57 mm, domaći trostruki sitemi BOV-3 od 20 mm i češki dvostruki PAST 30/2 od 30 mm. Veliki broj vučene protiv-avionske artiljerije je takođe bio u arsenalu JNA, domaćeg i stranog porekla. Priobalska artiljerija== Priobalska artiljerija je koristila i rakete zemlja-zemlja i topove. Koristila je sisteme SS-C-3 projektovane u Sovjetskom Savezu, i protiv-brodske rakete BROM koje su se montirale na kamione.

    Činovi

    uredi
    Glavni članak: činovi u Oružanim snagama SFRJ

    U tablici su prikazani činovi u JNA.

    Kopnena vojska (KoV) Ratna mornarica (RM) Ratno vazduhoplovstvo i protivvazdušna odbrana (RV i PVO)
    Generali i admirali maršal Jugoslavije
    general JNA
    general armije admiral flote general armije
    general-pukovnik admiral general-pukovnik
    general-potpukovnik viceadmiral general-potpukovnik
    general-major kontraadmiral general-major
    Viši oficiri pukovnik kapetan bojnog broda pukovnik
    potpukovnik kapetan fregate potpukovnik
    major kapetan korvete major
    Niži oficiri kapetan prve klase poručnik bojnog broda kapetan prve klase
    kapetan poručnik fregate kapetan
    poručnik poručnik korvete poručnik
    potporučnik
    Viši podoficiri zastavnik prve klase
    zastavnik
    Niži podoficiri stariji vodnik prve klase
    stariji vodnik
    vodnik prve klase
    vodnik
    Vojnici mlađi vodnik
    desetar
    razvojnik

    Napomene:

    • čin maršala Jugoslavije pripadao je samo Josipu Brozu Titu, ukinut 1980.
    • čin generala JNA bio je predviđen kao najviši čin koji bi bio dodeljivan saveznom sekretaru za nacionalnu odbranu, ali niko nije bio unapređen u ovaj čin, ukinut 1974.

    Primeran vojnik

    uredi

    U JNA se od 1974.[2] dodeljivala "Značka - Primeran vojnik",tj. onima koji su se tokom služenja vojnog roka značajno istakli u razvijanju drugarstva,bratstva i jedinstva,i savladavanju vojne obuke. Nosilac ovog priznanja imao je pravo na nošenje značke na uniformi, uručivano mu je uverenje o dodeli, a pripadalo mu je i nagradno odsustvo od 15 dana.

    •  
      Orden narodne armije
    •  
      Orden za vojne zasluge
    •  
      Medalja za vojne zasluge
    •  
      Medalja za vojničke vrline
    •  
      Spomen-medalje povodom godišnjica JNA

    Značajni datumi

    uredi
    Glavni članak: Praznici u SFRJ

    Ukidanje

    uredi
     
    Oznaka pripadnika JNA, objavljena 23. oktobra 1991. u glasilu Narodna armija; jedina je oznaka JNA bez crvene petokrake

    JNA je zvanično nestala 20. maja 1992. godine proglašenjem Vojske Jugoslavije kao oružane sile Savezne Republike Jugoslavije.

    Veze

    uredi

    Reference

    uredi
    1. ↑ „22. listopada 1991. - Raspad JNA”. Hrvatska radiotelevizija. Arhivirano iz originala na datum 2021-05-12. Pristupljeno 2021-11-04. 
    2. ↑ "Borba", 3. okt. 1985, str. 13

    Eksterni linkovi

    uredi
    Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Jugoslovenska_narodna_armija&oldid=42223307