Korejski rat
Korejski rat je naziv za oružani sukob koji su između 1950. i 1953. godine vodili Sjeverna i Južna Koreja, a u kojem su na strani Juga sudjelovali SAD i druge zapadne države, a na strani Sjevera Kina.
| Korejski rat u Južnoj Koreji: 한국전쟁 u Sjevernoj Koreji: 조국해방전쟁 | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Hladnog rata | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 Komanda UN-a: Južna Koreja Sjedinjene Države Ujedinjeno Kraljevstvoi saveznici |
 Sjeverna Koreja Kina Sovjetski Savezi saveznici | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
 I Seungman Jeong Il-gwon Baek Seon-yeop Sin Seong-mo Son Won-il Douglas MacArthur Harry S. Truman Dwight Eisenhower Matthew Ridgway Mark Wayne Clark Clement Attlee Winston Churchill
|
Kim Il-sung Pak Hŏn-yŏng Ch'oe Yong-gŏn Kim Ch'aek Mao Zedong Péng Déhuái Dèng Huá Josif Staljin Nikita Hruščov
| ||||||||
| Snage | |||||||||
| 602,902 326,863 14,198 Ostali: 28,251 Ukupno: 972,214 |
266,600 1,350,000 26,000 Ukupno: 1,642,000 | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
Ukupno:
|
Ukupno:
| ||||||||
Uvod
urediUzrok sukoba je podjela Koreje - koja je od 1910. do 1945. godine bila pod japanskom vlašću - na sovjetsku i američku okupacijsku zonu nakon predaje Japana u drugom svjetskom ratu. Demarkacijska linija, ustanovljena prethodnim dogovorom iz 1945. godine, išla je 38. paralelom. Bilo je planirano da se po završetku okupacije održe izbori i Koreja ujedini kao država s jedinstvenom vladom. No te je planove poremetilo izbijanje Hladnog rata te su, slično kao i u Njemačkoj, pregovori o ujedinjenju propali. Umjesto toga su SSSR i SAD ustanovili suparničke i ideološki suprotstavljene vlade, odnosno države koje su se nazivale Sjeverna i Južna Koreja. U takvoj situaciji oba stvorena režima su se smatrala jedinom zakonitom Korejskom vladom i nastojala ujediniti Koreju oružanom silom u čemu je Sjeverna bila neupitno jača zbog sovjetske vojne pomoći, ali i omraženosti južnokorejskog režima koji je od svog inaguiranja bio zauzet neprekidnim gušenjima nemira i pobuna protiv sebe tako da će ubiti između 16.000 i 65.000 "pobunjenika".
Početak
urediNeobjavljeni rat između Južne i Sjeverne Koreje je realno počeo još 1947 godine bezbrojnim vojnim "incidentima". Po podacima Sjeverne Koreje samo 1949. godine južnokorejska vojska je izvršila 2.617 vojnih napada, ulazaka na teritorij Sjeverne Koreje vršeći ubojstva, pljačke, otmice i palež s ciljem stvaranja nereda na njihovom teritoriju. Po podacima SADa koje je iznio njihov predstavnik ministarstva vanjskih poslova, specijalni ambasador Philip C. Jessup u svom govoru tokom aprila 1950. godine:"Postoji neprekidna borba između vojske Južne Koreje i banda koje u nju pokušavaju ući sa sjevera. To su prave bitke s hiljadama ljudi i ratnim zarobljenicima".
U takvoj situaciji predsjednik Sjeverne Koreje je otputovao u Moskvu i Peking kako bi dobio zeleno svijetlo za buduće vojne akcije, dok je partija predsjednika Južne Koreje doživjela katastrofalni poraz na parlamentarnim izborima tokom maja 1950. godine što predstavlja posljednji politički važniji događaj prije službenog početka rata.
Po u zapadnom svetu službenoj verziji događaja rat počinje Sjevernokorejskim napadom na Južnu Koreju 25.6.1950., dok je on po službenoj severnokorejskoj verziji počeo južnokorejskim napadom na severnokorejski grad Haeju. Kako u obe verzije ima barem delomične istine pošto su poznati zapadni mediji Guardian, Herald Tribune (iz New Yorka), BBC, američko ministarstvo obrane, ministarstvo informiranja Južne Koreje i drugi javili o južnokorejskom napadu i osvajanju mesta severnokorejskog mesta Haeju [1] (oko 5 kilometara udaljenog od granice) najrealnije verzije događaja bi govorila o najnovijem vojnom incidentu na koji je mobilizirana Sjeverna Koreja odgovorila invazijom za koju je dobila načelno zeleno svetlo u Pekingu i Moskvi, kao i Južna Koreja ranije za provokaciju u Washingtonu [2].
Kao barem teoretski neutralni stručnjaci na terenu su bili pripadnici UN komisije u Seulu i vojna grupa promatrača koji na direktna pitanja tko je agresor nisu znali dati odgovor u najboljem stilu po kojemu će kasnije promatrači Ujedinjenih Naroda postati poznati.
Rat
urediU Južnu Koreju su iz Japana počele pristizati američke snage koje su koliko-toliko stablizirale situaciju, ali su do septembra pretrpjele velike gubitke i pod kontrolom Juga jedva zadržale mostobran kod Pusana.
Prekretnicu u ratu predstavljalo je iskrcavanje američkih snaga kod Incheona, u sjevernokorejskoj pozadini. Sjevernokorejske jedinice su bile prisiljene na užurbano povlačenje, pa su snage UN oslobodile cijeli teritorij Južne Koreje. No, opijen pobjedom, američki komandant general Douglas MacArthur je odlučio nastaviti rat, prijeći 38. paralelu i ujediniti Koreju, ovaj put pod američkim patronatom.
Taj je potez ozbiljno zabrinuo komunističku vlast u NR Kini, koja je pokušala upozoriti Amerikance da se zaustave ili će se sjevernokorejskim jedinicama pridružiti kineske snage. Kada su ta upozorenja ignorirana, Kinezi su 19. oktobra poslali 300,000 "dobrovoljaca" preko granice, a dotadašnju američku premoć u zraku su po prvi put izazvali mlazni kineski lovci MiG-15. Kada ni to nije dovelo do zaustavljanja američkog napredovanja prema kineskoj granici, u novembru su Kinezi poduzeli snažnu ofenzivu, udarili u bok iznađenih američkih snaga, nanijeli im teške gubitke i natjerali ih na povlačenje - koje mnogi danas drže najdužim u američkoj vojnoj historiji.
Kada su Kinezi i Sjevernokorejanci ponovno prešli preko 38. paralele, osramoćeni MacArthur je javno zahtijevao proširenje rata na Kinu i korištenje nuklearnog oružja. Time se suprotstavio predsjedniku Trumanu koji rat nastojao ograničiti, plašeći se da bi mogao prerasti u treći svjetski rat, odnosno vezivanjem američkih vojnih resursa oslabiti obranu Zapadne Evrope. MacArthur je smijenjen, te je nakon manjih američkih protuofenziva front postepeno stabiliziran.
10. jula 1951. godine su otpočeli mirovni pregovori, a rat se nastavio kroz manje, lokalne akcije. Pregovori su 27. jula 1953. godine završeni potpisivanjem primirja u Panmunjonu. Tehnički gledano, rat još uvijek nije završen, ali demarkacijska linija - tzv. demilitirazirana zona - predstavlja de facto granicu dviju država.
Po svim kriterijima, rat je završio neodlučnim rezultatom. Sjeverna, ali i Južna Koreja su doživjele neuspjeh u pokušaju ujedinjenja, a na obje strane je poginulo 3 miliona ljudi uz neopisiva razaranja. SAD su uspjele spriječiti komuniste u daljem nadiranju prema Aziji, ali je u ratu skršen mit o američkoj nepobjedivosti. Kina je, pak, uspješnom intervencijom u korist svog saveznika, po prvi put nakon 19. vijeka povratila status velike sile. Jedini istinski pobjednik rata bio je Japan, koji se nametnuo kao najvažniji američki saveznik u Aziji i čija je industrija zahvaljujući američkim vojnim narudžbama doživjela preporod.
Korejski rat je važan kao prvi sukob u kome su se sukobili mlazni avioni, kao i prvi sukob u kojemu su korišteni helikopteri, uglavnom za evakuaciju ranjenika.
