Izvorni kod stranice Italijansko-turski rat

{{Infokutija vojni sukob
|sukob=Talijansko - turski rat 
|slika=Italian battery near Tripoli.jpg
|opis_slike=Talijanska baterija kod Tripolija
|datum=[[29. 9.|29. septembar]] [[1911]] - [[18. 10.|18. oktobar]] [[1912]]
|mjesto=[[Libija]], [[Egejsko more]]
|povod=
|rezultat=[[Kraljevina Italija]] je zauzela [[Kirenaika|Kirenaiku]], [[Fezan]] i otoke [[Dodekanez]] u [[Egejsko more|Egeju]]
|strana1=[[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px]] [[Kraljevina Italija]]
|strana2=[[Datoteka:Flag of Turkey.svg|20px]] [[Otomansko Carstvo|Osmansko carstvo]]<br />
|komandant1 = [[Datoteka:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px]] Augusto Aubry<br />Carlo Caneva<br />Marcello Amero D'Aste<br />Giovanni Battista Ameglio
|komandant2 = [[Datoteka:Flag_of_Turkey.svg‎|20px]] Neşet Beg<br />Ismail Enver<br />[[Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]]
|snaga1 = 150,000<ref name="Italian-Turkish War str. 96">The History of the Italian-Turkish War, William Henry Beehler, str. 96</ref>
|snaga2 = 8,000 regularna turska vojnika<ref name="Italian-Turkish War str. 14">The History of the Italian-Turkish War, William Henry Beehler, str. 14</ref> 20,000 teritorijalne odbrane<ref name="Italian-Turkish War str. 14"/> Ukupno: 28,000 vojnika<ref name="Italian-Turkish War str. 14"/>
|snaga1_gubici = 3,380 ubijenih<br />4,220 ranjenih<br />600 nestalih [http://www.marxists.org/archive/lenin/works/1912/sep/28.htm]
4,000 ubijenih<ref name="Italian-Turkish War str. 96"/> 6,000 ranjenih<ref name="Italian-Turkish War str. 96"/>
|snaga2_gubici = 14,000 ubijenih<br />5,370 ranjenih
}}
'''Talijansko - turski rat''' ili '''Tursko-talijanski rat''' (u [[Italija|Italiji]] zvan ''Rat za Libiju / Guerra di Libia'') a u [[Turska|Turskoj]] ''Trablusgarp Savaşı / Rat za Tripoli'' ) vođen je između [[Otomansko Carstvo|Osmanskog Carstva]] i [[Kraljevina Italija|Kraljevine Italije]] od [[29. 9.|29. septembra]] [[1911]] do [[18. 10.|18. oktobra]] [[1912]].

To je bio jedan u nizu ratova za vrijeme komadanja [[Otomansko Carstvo|Osmanskog Carstva]].

Za tog rata, [[Kraljevina Italija]] zauzela je tadašnje osmanske [[Ajalet|vilajete]] [[Tripolitanija|Tripolitaniju]], [[Fezan]] i [[Kirenaika|Kirenaiku]]. Od tih teritorija nastala je današnja [[Libija]]. Za vrijeme tog rata [[Armija Kraljevine Italije|talijanska vojska]] okupirala je takođe i [[arhipelag]] [[Dodekanez]] u [[Egejsko more|Egejskom moru]]. [[Kraljevina Italija]] obećala je vratiti arhipelag Osmanskom Carstvu, kao dio ''Mirovnog sporazuma iz [[Lausanne]] - [[1912]].''<ref>[http://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/boshtml/bos142.htm Mirovni sporazum iz dvorca Ouchy (1912), poznat kao Prvi ugovor iz Lausanne] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130901200924/https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/boshtml/bos142.htm |date=2013-09-01 }} {{en icon}}</ref>, međutim to nakon rata nije ispunila, jer se je pozivala na prilično neprecizan tekst sporazuma - koji je dozvoljavao po njihovu tumačenju da imaju provizornu upravu nad otočjem.

Iako na izgled mali i beznačajan, taj rat bio je jedan od upaljača [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]]. Mlade [[balkan]]ske države vidjevši kako lako Talijani prodiru u Libiju, krenule su i same u [[Prvi balkanski rat]] nastojeći u sjeni tog rata ugrabiti nešto za sebe.

U tom ratu prvi put su upotrebljena neka od modernih oružja, kao [[avion]]i. Talijanski [[Kapetan (vojska)|kapetan]] Carlo Piazza, izveo je [[23. 10.|23. oktobra]] [[1911]]. prvi izviđački let svojim [[avion]]om, a [[Poručnik|potporučnik]] Giulio Gavotti je 1. novembra iste godine izveo prvo bombardiranje sa svojim avionom ''Etrich Taube''.<ref>[http://www.centennialofflight.gov/essay/Air_Power/Pre_WWI/AP1.htm Aviation at the Start of the First World War] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721034917/http://www.centennialofflight.gov/essay/Air_Power/Pre_WWI/AP1.htm |date=2011-07-21 }} {{en icon}}</ref>

U tom ratu istakao se kao vojnik budući otac moderne [[Turska|Turske]] [[Kemal Atatürk|Mustafa Kemal (Atatürk)]].

== Pozadina sukoba ==
Talijanske pretenzije na Libiju, otpočele su nakon
[[Berlinski kongres|Berlinskog kongresa]] iz [[1878]], u kojem su se [[Francuska treća republika|Francuska]] i [[Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Irske|Velika Britanija]] međusobno dogovorile da zauzmu [[Tunis]] i [[Cipar]], dijelove oslabljenog Osmanskog carstva. Francuzi su isprva bili odlučno protiv, ali nakon potpisivanja tajnog talijansko-francuskog dogovora iz [[1902]]. dali su Talijanima odriješene ruke za Libiju, u zamjenu za talijansku podršku za okupaciju Maroka.<ref>[http://www.thecorner.org/hist/wwi/alliance.htm Alliance System, System of alliances, thecorner.org (pristupljeno 1. 05. 2011.)] {{en icon}}</ref> No talijanska vlada nije dugo nakon toga ništa poduzela.

Talijanska štampa otpočela je od marta [[1911]]. široku propagandnu kampanju u prilog talijanske kolonizacije Libije. Ona je opisivana kao zemlja bogata rudama, plodne zemlje, sa dosta voda ali slabo branjena. Po štampi Libiju je branilo svega 4, 000 hiljade osmanskih regularnih vojnika. Libijska plemena opisivana su kao naklonjena Italiji, a mrzitelji [[otomansko Carstvo|osmanske]] vlasti, po štampi - talijanska invazija na Libiju bila bi nešto poput laganog vojničkog marša. Jedina snaga koja se u Italiji protivila toj intervenciji bila je [[Italijanska socijalistička partija]], ali kako je bila u opoziciji to nije imalo uticaja na vladu premjera Giovannija Giolittija. Veliki protivnik te intervencije bio je tadašnji socijalist [[Benito Mussolini]], kasniji [[Fašizam|fašistički]] vođa.

Talijanska vlada uputila je ultimatum [[otomansko Carstvo|osmanskoj]] vladi posredstvom političara iz partije Komitet za Jedinstvo i progres u noći između 26.-27. septembra. Visoka porta odgovorila je na ultimatum posredstvom [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]] predlažući kompromisno rješenje, da Italija dobije kontrolu nad Libijom, kao [[Britanija]] nad [[Egipat|Egiptom]], ali da isto kao i Britanija prizna formalni suverenitet nad Libijom Osmanskom carstvu. Talijanski predsjednik vlade Giovanni Giolitti odbio je taj prijedlog, te je nakon tog Kraljevina Italija objavila rat Osmanskom carstvu [[29. 9.|29. septembra]] [[1911]].

== Vojne akcije ==
[[Datoteka:Zeplin orta.jpg|thumb|280px|right|Talijanski [[Cepelin|dirižabl]] bombardira osmanske položaje]]
Talijanska flota doplovila je do [[Tripoli]]ja [[28. 9.|28. septembra]] [[1911]]., i tek 3. oktobra počela bombardirati luku i vojne položaje. Grad je zauzelo 1500 talijanskih marinaca uz veliku pomoć brojnih talijanskih kolonista.
Osmansko carstvo doista je imalo vrlo malo vojnika u Libiji, nakon početka sukoba užurbano je slalo [[oficir]]e u Libiju (i to preko evropskih zemalja), koji su trebali mobilizirati lokalno stanovništvo za borbu protiv Talijana.
[[Datoteka:Italoturca1.jpg|thumb|320px||left|Talijanska vojska u napadu na Tripoli 1911]]
Prve veće talijanske snage od 20.000 vojnika, iskrcale su se na libijsku obalu [[10. 10.|10. oktobra]] [[1911]]. One su relativno lako i brzo osvojile [[Tobruk]], [[Derna (Libija)|Derna]] i [[Homs (Libija)|Homs]] ali se zauzimanje [[Bengazi]]ja odužilo. 
Ekspedicioni korpus je uskoro narastao na 100.000 vojnika, nasuprot kojem su stajale snage od 20.000 domaćih dobrovoljaca i 8000 regularnih osmanskih vojnika.

Talijanska vojska izvela je uspješni [[desant]] na [[Tobruk]] nakog kratkog bombardiranja [[4. 12.|4. decembra]] [[1911]], - vrlo brzo je zauzela obalni pojas i krenula u unutrašnjost nailazivši pritom na slabi otpor<ref>"1911–1912 Turco-Italian War and Captain Mustafa Kemal". Ministry of Culture of Turkey, edited by Turkish Armed Forces-Division of History and Strategical Studies, str. 62–65, Ankara, 1985.</ref> Budući turski predsjednik i otac moderne [[Turska|Turske]] [[Kemal Atatürk|Mustafa Kemal (Atatürk)uspio]] je uz pomoć libijskih dobrovoljca izvojevati jedinu pobjedu u tom ratu u Bitci kod Tobruka 22 decembra 1911.<ref>"1911. - 1912. Turco-Italian War and Captain Mustafa Kemal". Ministry of Culture of Turkey, edited by Turkish Armed Forces-Division of History and Strategical Studies, str. 62 - 65, Ankara, 1985.</ref>
Talijanska komanda poslala je tri pješadijske jedinice da zauzmu libijsko osmanski [[garnizon]] kod [[Derna (Libija)|Derne]] u [[Kirenaika|Kirenajki]] [[14. 9.|14. septembra]] [[1912]]. Jedinice [[Armija Kraljevine Italije|Armije Kraljevine Italije]] zauzele su [[visoravan]] kod grada i prekinule osmanske linije opskrbe. Tri dana nakon tog, osmanski komndant Enver [[Beg]], napao je talijanske snage na visoravni. Snažna talijanska artiljerijska paljba odbila je osmanski napad, nakon tog su osmansku vojsku opkolili talijanski alpinci i nanijeli joj velike gubitke. Nakon tog sukoba, prestale u sve veće ratne operacije u [[Kirenaika|Kirenajki]].

=== Pomorska bitka kod Bejruta ===
[[Datoteka:Beirut battle.jpg|thumb|240px|left|Talijanska krstarica bombardira osmanske brodove u Bejrutskoj luci]]

[[Regia Marina|Talijanska mornarica]] bojala se da bi osmanske pomorske snage stacionirane u [[Bejrut]]u mogle ugroziti njihove operacije u Libiji i pristup [[Sueski kanal|Sueskom kanalu]] zbog tog se odlučila na preventivni napad sa ciljem da uništi te snage.
Prije same Bitke kod Bejruta, talijanska [[krstarica]] - ''Piemonte'' u pratnji [[razarač]]a ''Artigliere'' i ''Garibaldino'' je u januaru [[1912]]., potopila u Zaljevu Kunfuda ([[Crveno more]]) sedam osmanskih topovnjače (''Kastamonu'', ''Ayintab'', ''Ordu'', ''Bafra'', ''Refahiye'', ''Gökcedag'', ''Muha'') i jahtu ''Sipka''.

Talijanske oklopne krstarice ''Giuseppe Garibaldi'' i ''Francesco Ferruccio'' su [[24. 2.|24. februara]] [[1912]]. napale su zatečene osmanske brodove u [[bejrut]]skoj luci i potopile [[Korveta|koretu]] ''Avnillah'', [[torpedni čamac]] ''Angora'' i šest manjih barkasa.
Slabiji osmanski brodovi nisu uspjeli uputiti niti jedan ozbiljni udarac puno jačim talijanskim brodovima.<ref>[http://books.google.com/books?id=OWcoAAAAYAAJ&pg=PA58&dq=awn+illah#v=onepage&q=awn%20illah&f=false William Beehler: The history of the Italian-Turkish War, September 29, 1911, to October 18, 1912, The Advertiser Republican (str. 58), 1913., Annapolis]</ref>
Nakon toga talijanska mornarica imala je potpunu kontrolu nad južnim [[Sredozemno more|Mediteranom]].

== Posljednja godina rata ==
[[Datoteka:Ismail Enver.jpg|thumb|280px|right|Enver beg]]

Kraljevina Italija je [[5. 11.|5. novembra]] [[1911]]., proglasila svoj suverenitet nad Libijom, iako je u tom trenutku kontrolirala samo neke obalne gradove koji su bili pod opsadom lokalnih snaga. Izuzetak od tog je bio [[Tripoli]] - gdje su Talijani uspjeli uspostaviti kontrolu i nad okolicom. Talijanske vlasti poduzele su veliki broj represivnih mjera protiv pobunjenika, kao što su javna vješanja gerilskih boraca.

S druge strane - Talijanska kraljevska mornarica, bila je daleko superiornija od osmanske - tako da su Talijani relativno lako ovladali gotovo cijelim uskim obalnim pojasom od 2.000&nbsp;km Libije od aprila do početka augusta 1912. No njihove jedinice usprkos velikoj brojčane prednosti nisu se osuđivale izaći izvan zaštite svojih pomorskih snaga, i zadovoljile su se kontrolom uskog obalnog pojasa.

Kraljevina Italija otpočela je operacije protiv osmanskih posjeda u [[Egejsko more|Egejskom moru]] uz suglasnost tadašnjih velesila, koje su željele da se taj sukob što prije okonča, jer se produžio mnogo dulje nego što se očekivalo. Talijanskoj mornarici cilj je bio otok [[Rodos]], sa kojegg je mogla kontrolirati pomorski promet iz osmanskih luka, i tako osujetiti svaki pokušaj dopreme pomoći u Libiju.

Kraljevina Italija je okupirala [[arhipelag]] [[Dodekanez]] (osim otoka Kastelorizo, kojeg su zauzeli Francuzi), unatoč velikom protivljenju [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]] koja se bojala da će taj čin potaknuti novorođene [[balkan]]ske države na slične akcije prema oslabljelom Osmanskom carstvu i da će na taj način biti minirana krhka ravnoteža snaga na [[Balkan]]u, i otpočeti novi ratovi.

Jedina značajnija vojna operacija tokom ljeta [[1912]]., bio je napad pet talijanskih [[Torpedni čamac|torpednih čamaca]] na [[Dardaneli|Dardanele]] [[18. 7.|18. jula]]. Već u septembru iste godine; [[Bugarska]], [[Srbija]] i [[Grčka]] pripremile su svoje armije za rat protiv Osmanskog carstva, želivši iskoristiti okupiranost Osmanskog carstva ratom sa Italijom. [[Prvi balkanski rat]] počeo je [[Crna Gora|crnogorskom]] objavom rata [[8. 10.|8. oktobra]].

== Mirovni sporazum iz Lausanne 1912 ==
[[Datoteka:Treaty of Lausanne 1912.jpg|thumb|250px|Osmanska i Talijanska delegacija za Mirovnih pregovora u Lausanni. (s lijeva na desno; Pietro Bertolini, Mehmet Nabi beg, Guido Fusinato, Rumbeg oglu Fahredin i Giuseppe Volpi]]

Talijanska diplomacija je odlučila iskoristiti povoljnu ratnu situaciju i ponudila Osmanskom carstvu mirovni sporazum.
[[Kraljevina Italija]] i [[Otomansko Carstvo|Osmansko Carstvo]] potpisali su [[18. 10.|18. oktobra]] [[1912]]. Mirovni sporazum u dvorcu Ouchy pored [[Lausanne]] (taj sporazum znan je kao Prvi sporazum iz Lausanne).<ref>[http://links.jstor.org/sici?sici=0002-9300(191301)7%3A1%3C58%3ATOPBIA%3E2.0.CO%3B2-R Treaty of Peace Between Italy and Turkey] ''The American Journal of International Law'', Vol. 7, No. 1, Supplement: Official Documents (Jan., 1913), str. 58 -62
doi:10.2307/2212446</ref><ref>{{Cite web |title=Treaty of Lausanne, October, 1912, Mount Holyoke College, Program in International Relations |url=http://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/boshtml/bos142.htm |access-date=2011-05-01 |archive-date=2013-09-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130901200924/https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/boshtml/bos142.htm |dead-url=yes }}</ref>

Glavne točke ovog sporazuma bile su slijedeće<ref>[http://www.bildirmen.com/usi-ouchy-antlasmasi/ Uşi Antlaşması (Sporazum iz Ouchyja, Bildirmem.com, 31 May 2009 (pristupljeno 1.05. 2011.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100903224624/http://www.bildirmen.com/usi-ouchy-antlasmasi/ |date=2010-09-03 }} [[Turski jezik|turski]]</ref>
* Osmansko Carstvo povući će sve vojne snage iz vilajeta Trablus i Bengazi (Libija) zauzvrat će Kraljevina Italija, vratiti [[Rodos]] i sve ostale otoke [[Dodekanez]]a Osmanskom Carstvu
* Vilajeti Trablus i Bengazi imat će specijalni status, dobit će ''naiba'' ([[regent]]a) i ''kadıju'' ([[sudija|suca]]) koji će i nadalje predstavljati [[kalif]]a.
* Prije imenovanja tih ''kadija'' i ''naiba'', osmanlije trebaju konzultirati talijansku vladu.
* Osmanska vlada plaćat će sama sve troškove ''kadija'' i ''naiba''.

== Nakon rata ==

Nakon potpunog povlačenja osmanskih snaga, talijanska vojska je lako preuzela kontrolu nad cijelom Libijom tokom [[1913]].<ref name=be206>Bertarelli (1929), str. 206.</ref> Poslje izbijanja [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], Kraljevina Italija povukla je većinu vojske na evropska ratišta, tako da se talijanska kontrola svela samo na obalne gradove.<ref name=be206/> Talijanske snage nisu uspjele preuzeti potpunu kontrolu nad unutrašnjošću Libije sve do pred kraj [[1920-e]] kad su [[general]]i [[Pietro Badoglio]] i [[Rodolfo Graziani]] proveli velike akcije nasilne pacifikacije zemlje - gušeći u krvi svaki pokušaj otpora. Otpor je potpuno ugušen tek nakon što je ubijen vođa otpora [[Omar Mukhtar]] - [[15. 9.|15. septembra]] [[1931]].

== Povezano ==
* [[Balkanski ratovi]]
* [[Italijanska Istočna Afrika|Talijanska Istočna Afrika]]

== Izvori ==
{{izvori}}

== Literatura ==
* Beehler, William Henry. ''The history of the Italian-Turkish War, September 29, 1911, to October 18, 1912''. Editor: The Advertiser-republican, 1913. Reprint: Harvard University. Harvard, 2008
* Biddle, Tami Davis, ''Rhetoric and Reality in Air Warfare: The Evolution of British and American Ideas about Strategic Bombing, 1914–1945''. Princeton University Press, Princeton 2002. {{ISBN|978-0-691-12010-2}}.
* Childs, Timothy W. ''Italo-Turkish Diplomacy and the War Over Libya, 1911–1912''. Brill, Leiden, 1990. {{ISBN|90-04-09025-8}}.
* Crow, Duncan, and Icks, Robert J. ''Encyclopedia of Armored Cars''. Chatwell Books, Secaucus, NJ, 1976. {{ISBN|0-89009-058-0}}.
* Maltese, Paolo. "L'impresa di Libia", in ''Storia Illustrata'' #167, October 1971.
* Paris, Michael. ''Winged Warfare''. Manchester University Press, New York, 1992, str. 106–115.
* L.V. Bertarelli Guida d'Italia, Vol. XVII, Consociazione Turistica Italiana, Milano 1929. {{it icon}}
* "1911–1912 Turco-Italian War and Captain Mustafa Kemal". Ministry of Culture of Turkey, edited by Turkish Armed Forces-Division of History and Strategical Studies, str. 62–65, Ankara, 1985.
* [http://www.lahana.org/blog/The%20Italian%20-%20Turkish%20War.htm The Italian Turkish War 1911&ndash;1912] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605010643/http://www.lahana.org/blog/The%20Italian%20-%20Turkish%20War.htm |date=2009-06-05 }}

== Eksterni linkovi ==
{{Commonscat|Italo-Turkish War}}
* [http://books.google.com/books?id=OWcoAAAAYAAJ&pg=PA58&dq=awn+illah#v=onepage&q=awn%20illah&f=false The Italian-Turkish war (Google Book)]
* [http://www.turkeyswar.com/prelude/trablusgarp.htm Turco-Italian War (na portalu Prvi svjetski rat] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720204848/http://www.turkeyswar.com/prelude/trablusgarp.htm |date=2011-07-20 }}

[[Kategorija:1911]]
[[Kategorija:1912]]
[[Kategorija:Italijanski ratovi|Turski]]
[[Kategorija:Osmanski ratovi]]
[[Kategorija:Historija Libije]]
[[Kategorija:Novovjekovni ratovi]]
[[Kategorija:Ratovi u Africi]]
[[Kategorija:Ratovi u Evropi]]