Izvorni kod stranice Skadar

{{for|selo u opštini Osečina|Skadar (Osečina)}}
{{Infobox settlement
|official_name          = Skadar 
|native_name            = Shkodër
|settlement_type        = Općina i grad<!--For Town or Village (Leave blank for the default City)-->
|motto                  =
|image_skyline          = ShkoderMash.png
|imagesize              = 255px
|image_caption          = Kontra smeru kazaljke na satu: ''Pjaca'' na Kol Idromeno ulici; [[Mes most]]; [[Ebu Beker džamija]]; [[Skadarska katedrala]]; Ostaci Crkve u [[Rozafska tvrđava|Rozafskoj tvrđavi]] i gradski centar Skadra.
|image_flag             =
|image_seal             =
|seal_size              =
|image_shield           =
|city_logo              = 
|citylogo_size          = 
|map_caption            =
|image_map1             =
|mapsize1               =
|map_caption1           =
|image_dot_map          =
|dot_mapsize            =
|dot_map_caption        =
|dot_x =  |dot_y =
|pushpin_map            = Albania<!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->
|pushpin_label_position = <!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->
|pushpin_map_caption    =
|pushpin_mapsize        =
|coordinates_region     = AL
|subdivision_type       = Država
|subdivision_name       = {{flagcountry|ALB}}
|subdivision_type1      = [[Okruzi u Albaniji|Okrug]]
|subdivision_name1      = [[Skadarski okrug]]
|subdivision_type2      = [[Oblasti Albanije|Distrikt]]
|subdivision_name2      = [[Skadarski distrikt]]
|subdivision_type3      =
|subdivision_name3      =
|subdivision_type4      =
|subdivision_name4      =
|government_footnotes   =
|government_type        =
|leader_title           = Gradonačelnik
|leader_name            = [[Lorenc Luka]] ([[Demokratska partija Albanije|PD]])
|leader_title1          =  <!-- for places with, say, both a mayor and a city manager -->
|leader_name1           =
|leader_title2          =
|leader_name2           =
|leader_title3          =
|leader_name3           =
|leader_title4          =
|leader_name4           =
|established_title      =  Osnovan
|established_date       = [[4. vijek pne.]]
|established_title2     =  <!-- Incorporated (town) -->
|established_date2      =
|established_title3     =  <!-- Incorporated (city) -->
|established_date3      =
|area_magnitude         =
|unit_pref                = Imperial
|area_footnotes           =
|area_total_km2           = <!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->
|area_land_km2            = <!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion-->
|area_water_km2           =
|area_total_sq_mi         =
|area_land_sq_mi          =
|area_water_sq_mi         =
|area_water_percent       =
|area_urban_km2           =
|area_urban_sq_mi         =
|area_metro_km2           =
|area_metro_sq_mi         =
|population_as_of               = 2010
|population_footnotes           =
|nickname                       =
|population_total               = 110,000
|population_density_km2         =
|population_density_sq_mi       =
|population_metro               =
|population_density_metro_km2   =
|population_density_metro_sq_mi =
|population_urban               =
|population_density_urban_km2   =
|population_density_urban_sq_mi =
|population_blank1_title        =
|population_blank1              =
|population_density_blank1_km2 =
|population_density_blank1_sq_mi =
|timezone               = [[Srednjoevropsko vrijeme]]
|utc_offset             = +1
|timezone_DST           = CEST
|utc_offset_DST         = +2
|latd=42 |latm=04 |lats=|latNS=N
|longd=19 |longm=30|longs=|longEW=E
|coordinates_display    = display=inline,title
|elevation_footnotes    =  <!--for references: use <ref> tags-->
|elevation_m            =
|elevation_ft           =
|postal_code_type       =[[Poštanski broj]]<!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... -->
|postal_code            =4001-4007
|area_code              =022
|blank_name             =[[Registarske tablice u Albaniji|Registarske tablice]]
|blank_info             =SH
|blank1_name            =
|blank1_info            =
|website                =[http://www.shkodra.gov.al www.shkodra.gov.al]
|footnotes              =
}}
'''Skadar''' ([[Albanski jezik|alb.]] ''Shkodër'' ili ''Shkodra'', [[Latinski jezik|lat.]] ''Scodra'', [[Turski jezik|tur.]] ''İşkodra'', [[Italijanski jezik|ita.]] ''Scutari'') je grad na jugoistočnoj obali [[Skadarsko jezero|Skadarskog jezera]], u severozapadnoj [[Albanija|Albaniji]], i glavni grad je istoimene [[Oblast Skadar|oblasti]]. 

Nalazi se blizu mesta gde se sastaju reke [[Reka Drim|Drim]] i [[Reka Bojana|Bojana]]. [[Jadransko more]] je udaljeno 20 kilometara. To je jedan od najstarijih i kulturno i ekonomski najznačajnijih gradova u Albaniji. 

[[Broj stanovnika|Stanovništvo]] Skadra se procenjuje na 90.000, a grada sa okolinom na 110.000 ([[2004]]).

== Etimologija ==
Albansko ime grada ''Shkodër'', takođe u verzijama ''Scutari'' i ''Skutari'', izvedeno je iz latinskog naziva ''scutarii'', u bukvalnom prevodu „zaštitnici“, a to se odnosi na [[Rimska legija|rimsku legiju]] koju je osnovao [[Car Konstantin Veliki]]. Srpskohrvatski naziv Skadar potiče iz istog izvora. 

== Istorija ==
=== Stari vek ===
Skadar je osnovan u [[4. vek pne.|4. veku pne.]]. Ovde je živelo [[Iliri|ilirsko]] pleme [[Labeati]]. Tu je bila prestonica [[Kralj Agron|Kralja Agrona]] i [[Kraljica Teuta|Kraljice Teute]]. Godine [[168. pne.]], grad su zauzeli [[Rimsko carstvo|Rimljani]] i pretvorili ga u značajan trgovački i vojni centar.

=== Srednji vek ===
[[Datoteka:Vues iv41056.jpg|thumb|Ilirska [[Rozafska tvrđava]] u Skadru.]]
U osvit Srednjeg veka, [[Sloveni]] su stigli u okolinu grada. [[Vizantijski car]] [[Konstantin Porfirogenit]] opisao je u delu „[[O upravljanju carstvom]]“ (''De Administrando Imperio'') kako je [[Car Iraklije|Iraklije]] dao [[Srbi]]ma grad Skadar sa okolinom tokom [[7. vek|7-og veka]]. Oni su tu osnovali državu [[Duklja|Duklju]]. 

Skadar je bio tvrđava Vizantije okružena slavenskim plemenima nakon njihovog naseljanja. Prvi puta grad će se naći u rukama stabilne slavenske države kada ga Bugari osvajaju, ali je vraćen Vizantije nakon propasti [[Samuilo]]vog carstva. [[Stefan Vojislav]] iz [[Travunija|Travunije]] je tokom svoje lokalne pobune uspešno isterao poslednjeg stratega [[Teofil Erotik|Teofila Erotika]] oko [[1040]]. godine. Kralj [[Konstantin Bodin]] od Duklje i [[Dalmacija|Dalmacije]] primio je [[Krstaški ratovi|krstaše]] [[Krstaški rat iz 1101|krstaškog rata iz 1101.]] u Skadru. Posle perioda dinastičkih borbi, Skadar je postao deo [[Država Zeta|Zete]], podređene Velikom Županu Raške. Od [[1355]], gradom vlada porodica [[Balšići|Balšića]]. [[Osmanlijsko Carstvo|Turci]] osvajaju grad [[1393]], da bi [[1396]], grad preuzela [[Republika Venecija|Mletačka republika]]. Njih je iz grada izbacila lokalna pobuna [[1403]].

=== Turska vladavina ===
Skadar je odbio dva velika Turska napada, [[1474]]. i [[1478]]-[[1479]], pod vođstvom [[Leka Dukađin|Leke Dukađina]], koji je postao vođa albanskog otpora protiv Turaka posle smti [[Skenderbeg]]a [[1468]]. Slomivši herojsku odbranu, Turci su osvojili Skadar 1479. Po osvajanju, grad je bio razoren, a većina stanovništva je izbegla. Skadar je postao glavni grad turskog [[Vilajet|vilajeta]]. 

U [[17. vek|17-om veku]], osnovana je manja administrativna jedinica, [[sandžak]], sa centrom u Skadru. Grad je počeo da prosperira na zanatstvu: proizvodnja [[svila|svile]], tkanina, oružja i srebrnih predmeta. U gradu je izgrađen [[bazar]] i most preko [[Reka Kir|reke Kir]], dug preko 100 metara, na 13 lukova. 

Tokom [[18. vek|18-og veka]], Skadar je bio centar Skadarskog [[pašaluk]]a, pod vlašću [[Familija Bušati|familije Bušati]], i to od [[1757]]. do [[1831]]. Posle pada pašaluka, u gradu je organizovano više pobuna protiv turske vlasti ([[1833]]-[[1836]], [[1854]], [[1861]]-[[1862]], i [[1869]]). 

Vreme [[19. vek|19-og veka]] bilo je za Skadar vreme procvata. Skadar je važio kao trgovački centar za ceo [[Balkan]]. U njemu je bilo preko 3500 trgovina, a odeća, koža, [[duvan]], i [[barut]] su bili najvažnija roba. Od [[1718]]. strane države su otvarale poslanstva u Skadru. 

Skadar je bio kulturni i nacionalni centar Albanaca u 19-om veku. [[Biblioteka Bušati]], izgrađena 1840-ih, bila je mesto okupljanja [[Prizrenska liga|Prizrenske lige]] za Skadar. Osnivana su kulturna udruženja i društva pisaca u gradu, kao ''Baškimi'' (Unija) i ''Agimi'' (Zora). Prve albanske novine i časopisi štampani su u Skadru. Porodica Marubi bila je pionir fotografije u Albaniji i ostavila preko 150.000 negativa iz perioda albanske borbe za nezavisnost, kao i slika života u albanskim gradovima na prelazu iz 19-og u 20-i vek.

=== Istorija u 20-om veku ===
{{see|Opsada Skadra}}
[[Datoteka:ShkodraSkyline.JPG|thumb|Skadar]]
Izbijanjem [[Balkanski ratovi|Balkanskih ratova]] [[1912]]-[[1913]], Crnogorci su pokušali da grad priključe svojoj državi, zbog njegove izuzetne strateške važnosti i nužnosti da se osvoji plodno poljoprivredno zemljište oko Skadarskog jezera. Snage Otomanskog carstva u [[opsada Skadra|odbrani Skadra]] predvodio je [[Esad Paša]]. Ove snage su se sedam meseci opirale napadima crnogorske i srbijanske vojske. Esad Paša se najzad predao [[Crna Gora|Crnoj Gori]] aprila [[1913]]. Do tada je crnogorska vojska pretrpela gubitke od preko 10.000 ljudi, ali je pod pritiskom velikih evropskih sila morala da se povuče. Skadar je priključen novostvorenoj nezavisnoj Albaniji, maja 1913, odlukom [[Londonski mir (1913)|Londonske konferencije]]. 

U [[Prvi svetski rat|Prvom svetskom ratu]], Skadar je bio pod [[Austro-Ugarska|Austrijskom]] okupacijom [[1916]]-[[1918]]. Posle rata gradom su kratko vladali [[Francuska|Francuzi]], a [[1919]]. grad je vraćen pod kontrolu nezavisne Albanije. 

U međuratnom periodu, Skadar se polako industrijski razvijao. Otvarane su male fabrike prehrambene, tekstilne i industrije cementa. Godine 1924, Skadar je imao oko 20.000 stanovnika, a do 1938. bilo ih je 29.000. U istom periodu, broj malih preduzeća porastao je sa 43 na 70. 

Skadar je sedište [[Rimokatolicizam|katoličke]] [[Nadbiskupija|nadbiskupije]] i u gradu postoje mnoge religijske škole. Prva javna škola u gradu ovorena je [[1913]], a državna Gimnazija [[1922]]. Škole su bile jezgro okupljanja prvih kulturnih društava. 

Ranih [[1990]]-ih, Skadar je bio središte pokreta koji je oborio [[Komunizam u Albaniji|komunistički]] režim nasleđen iz vremena [[Enver Hodža|Envera Hodže]].

== Kultura ==
[[Datoteka:Migjeni theatre.jpg|thumb|Pozorište Miđeni u Skadru]]
Skadar je važan industijski i obrazovni centar. Industrija obuhvata industriju mašina i elektronike, tekstilnu i prehrambenu industriju. U Skadru postoje Pedagoški institut i [[Univerzitet Skadra]]. Glavna biblioteka sadrži 250.000 knjiga. Druge kulturne institucije u gradu su: Kulturni centar, Udruženje pisaca i umetnika, [[Pozorište Miđeni]], Umetnička galerija i Istorijski muzej. 

U gradu žive rimokatolici i muslimani u dobrim međusobnim odnosima. 
Skadar je poznat po verskom školstvu. Tu postoji jedina visokoškolska institucija u Albaniji za studije [[Arabistika|Arabistike]] i [[Islam]]a. Poznato je i [[semenište]] rimokatoličke crkve. 

Najvažniji istorijski objekti su [[Skadarska tvrđava]] (Tvrđava Rozafa), Turska kupatila i [[Olovna džamija]]. 

=== Znamenitosti ===
[[Skadarska tvrđava]], Rozafa, potiče iz ilirskih vremena. Za nju se vezuje popularna legenda. 

''Legenda se zasniva na ispunjenju obećanja. Rozafa je bila nevesta najmlađeg od trojice braće. Nju su zazidali u zidine tvrđave da se oni ne bi noću rušili. Voda koja se pojavljuje između blokova kamena na glavnom ulazu, u narodu se tumači kao mleko iz grudi Rozafe. Mleko bi, po verovanju, trebalo da nahrani njeno malo dete.''

Legenda o Rozafi takođe je poslužila kao osnova [[Srpske narodne pesme|srpskoj narodnoj pesmi]] „[[Zidanje Skadra na Bojani]]“ . 

Interesantne su i ruševine srednjevekovnog [[Grad Sarda|grada Sarda]], 15 kilometara udaljene od Skadra. Grad je izgrađen na uzvisini ostrva u reci Drim. Danas, umesto reke, grad Sarda okružuju vode veštačkog jezera. Grad je bio sedište srednjevekovne vladarske [[Porodica Dukađin|porodice Dukađin]]. 

Stari deo grada je pun uskih ulica omeđenih visokim zidovima. Posle [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]] u Skadru je izgrađeno više širokih ulica i stambenih blokova.

=== Muzika ===
Muzika grada Skadar, jednog od intelektualnih i kulturnih centara, razlikuje se od tradicionalne albanske narodne muzike. Lirska, romantična i sofisticirana, uz upotrebu orijentalnih lestvica i preplitanja [[Durska skala|dura]] i [[Molska skala|mola]], podseća na [[Sevdalinka|sevdalinke]] iz [[Bosna|Bosne]] i [[Novopazarski sandžak|Novopazarskog sandžaka]], ali se od njih razlikuje po karakterističnoj uzdržanosti i ritmu. Neki opisi iz [[19. vek]]a opisuju lokalne muzičke grupe: violina, klarinet, [[saz (instrument)|saz]], [[def (instrument)|def]], [[harmonijum]] (poput indijskog) i udaraljke sačinjene od boca. Danas, harmonika i gitara su zamenile egzotične instrumente, ali je duh i prisnost muzike očuvana.

== Slavni ljudi ==
* Ramiz Alia, poslednji komunistički Predsednik Albanije
* [[Ledia Duši]], Pisac
* [[Đerđ Fišta]], Pesnik
* [[Paško Vasa]], pesnik, publicista i političar
* [[Luiđ Gurakuči]], kreirao latinski alfabet za albanski jezik
* [[Mikel Kolići]], Rimokatolički kardinal
* Pjeter, Kel i Gege [[Marubi]], Fotografi
* [[Miđeni]], Pesnik
* [[Alfred Mojsiu]], Predsednik Albanije

== Spoljašnje veze ==
{{Commonscat|Shkodër}}
* [http://www.shkoder.net/ Shkoder.net]
* [http://www.shkodra.gov.al/ Zvanični sajt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110513175044/http://www.shkodra.gov.al/ |date=2011-05-13 }}

{{Gradovi Albanije}}

[[Kategorija:Skadar| ]]
[[Kategorija:Gradovi u Albaniji]]