Stonski dohodak
Stonski dohodak je dažbina u srednjem vijeku koji je Dubrovačka Republika isplaćivala vladarima teritorija u svom zaleđu. U dokumentima Dubrovačkog arhiva korišćen je latinski naziv tribut, dok se u ispravama slavenskih zemalja u zaleđu koristila riječ - dohodak. Dubrovnik je tokom svoje srednjovjekovne istorije plaćao više različitih dažbina, ali i vladarima kada nisu bili direktni gospodari zaleđa iz razloga održavanja trgovačkih veza.[1]
Nakon sukoba sa Branivojevićima 1326. god, veći dio Huma prešao je u sastav bosanske banovine. Trebinje i uski pojas uz Dubrovnik, sa Stonom i Pelješcem ostli su u Srbiji. Dubrovačka Republika nosila se mišlju da radi opšteg napretka, zakupi Ston. Te godine su pregovori i počeli, ali bez dogovora. Dubrovčani su odlučili da Ston ne samo zakupe, nego da ga potpuno kupe, a zatim i utvrde. Da bi došli do Stona, gotovo u isto vrijeme, pregovarali su sa obe strane.
Srpski car Dušan (tada još kralj) prodao je Ston i Pelješac Dubrovačkoj Republici. U Malom Vijeću Republike riješeno je 7. januara 1333. god., da se za Ston plati 8.000 perpera odjednom i da se kao stalan godišnji dohodak plaća kralju 500 perpera. Kralj Dušan nije imao mnogo razloga da odbije ponudu za jednu oblast, koja je gotovo van njegova domašaja i čija bi ga odbrana stajala više nego što ona vrijedi i nego što znači za njegovu moć. On im je s toga 22. januara 1333. konačno prodao Ston. Dao im je i jedan dio primorja do dubrovačke međe i Posrednicu "kako optječe Neretva do mora".[2]
Bosanski ban Stjepan II Kotromanić 1326. god, je takođe prodao Ston za godišnji danak od 500 perpera. Ban je izdao svoju povelju 15. marta iste godine. Ali u toj povelji ne pominje se Posrednica, koju su držali Bosanci. Uzalud je Dubrovnik pokušavao da dobije i to mjesto. Samu Posrednicu nisu dobili uopšte nikad, a primorje oko Slanog pripalo im je tek pred kraj XIV vijeka.
Svi dubrovački građani koji su dobili zemljišta na Pelješcu bili su dužni izdvojiti dukat na ime isplate tributa. Odluku je naknadno potvrdio knez.
Nakon što su stoljeće i po bili vazali Mletačkoj Republici, od 1358. godine, na osnovu ugovora u Zadru, Dubrovčani su postali vazali ugarske kraljevine. Onaj bosanski dio dohotka od 500 perpera, do 1382. su isplaćivali Ludoviku I. Smrću Ludovika I, dohodak se ponovo isplaćivao bosanskim kraljevima, do gubitka političke samostalnosti Bosne 1463. godine i ulaska u Osmansko Carstvo.[3][4]
Godine 1350. car Dušan je svojih 500 perpera ustupio manastiru Svetog Mihaila u Jerusalimu. Kada su jerusalimski monasi prešli u svetogorske manastire Hilandar i Svetog Pavla, nastali su problemi sa isplatom stonskog dohotka. Uz pomoć Mare Branković i njene sestre Katarine Kantakuzin i intervencijom Ahmed-paše Hercegovića, velikog vezira Osmanskog carstva, nastavljena je isplata dohodka. Svake druge godine, često uz vremenska odstupanja, redovnici su podizali stonski dohodak sve do pada Dubrovačke Republike početkom 19. stoljeća.[5]
- ↑ „Danak Dubrovačke Republike u srednjem vijeku”. Istorijska biblioteka, 2021.. Pristupljeno 9. 10. 2023.
- ↑ „Svetozar Ćorović: Istorija srpskog naroda - Bosna kao stožer nove srpskohrvatske države”. INTERNET IZDANJE IZVRŠNI PRODUCENT I POKROVITELJ Tehnologije, izdavaštvo i agencija Janus Beograd, novembar 2001. Pristupljeno 9. 2. 2023.
- ↑ „Adis Zilić: Uspješni i neuspješni pokušaji širenja Dubrovnika na bosanske teritorije”. UNIVERZITET U SARAJEVU – INSTITUT ZA HISTORIJU, Sarajevo, 2019. Pristupljeno 9. 10. 2023.
- ↑ „Desanka Kovačević: Trgovina u srednjovjekovnoj Bosni - Privredni planovi Tvrtka I, s.37”. ND NRBIH, DJELA, KNJIGA XVIII, ODJELJENJE ISTORIJSKO-FILOLOSKIH NAUKA, KNJIGA 13., SARAJEVO 1961.. Arhivirano iz originala na datum 2023-10-30. Pristupljeno 9. 2. 2023.
- ↑ „Đorđe Bubalo: Falsifikovana povelja cara Stefana Uroša o Stonskom dohotku”. Stari srpski arhiv, 2003.. Pristupljeno 9. 10. 2023.
