Kantoni i Vadit (lexo: Kanton Vad, Frëngjisht: Canton de Vaud, Gjermanisht: Waadt, Italisht: Cantone di Vaud ; Romansh: Chantun Vaud, Franco-Provençal: Quenton de Vôd) është njëri nga 26 kantonet e Zvicrës që shtrihet në jug-lindje të sajë dhe ka kryeqytet Lozanën.

Vad
Waadt (Gjermanisht)
Vôd (Arpitanisht)
Vaud (Italisht)
Vaud (Romansh)
Kantoni i Vadit
Canton de Vaud (French)
Flamuri i Vad
Stema Vad
Parimet: 
Liberté et patrie
("Liri dhe mëmëdhe")
Himni: Hymne vaudois
("Himni vadez")
Map
Vendndodhja në Zvicër
Map of Vaud

Koordinatat: 46°37′N 6°33′E / 46.617°N 6.550°E / 46.617; 6.550
ShtetiZvicra
Kryeqyteti dhe qyteti më i madhLausanne
Nënndarjet, 10 distrikte
Qeveria
 • EkzekutiviConseil d’État (7)
 • LegjislativiKëshilli i Madh (150)
Sipërfaqja
 • Gjithsej3.211.940 km2 (1,240137 sq mi)
Popullsia
 (Dhjetor 2020)
 • Gjithsej814.762
 • Dendësia250/km2 (660/sq mi)
Kodi ISO 3166CH-VD
Pika më e lartë3,210 m (10,531 ft): Diablerets
Pika më e ulët372 m (1,220 ft): Lake Leman
Konfederuar më1803
GjuhëtFrëngjisht
Faqja zyrtarewww.vd.ch

Vaudi është kantoni i 3-të më i madh për nga popullsia dhe i 4-ti për nga madhësia. Ndodhet në Romandi ,pjesa frëngjishtfolëse e vëndit, dhe kufizohet me kantonin e Kështjellëreasit në veri, kantonet e Friburgut dhe Bernit në lindje, kantonin e Valë' në jug, kantonin e Gjenevës në jug-perëndim dhe Francën në perëndim.

Gjeografia

Redakto

Kantoni shtrihet nga lumi Neuchâtel në veri ku kufizohet me Kanton Neuchâtel gjer tek Lumi Geneva në jug ku kufizohet me Kantonin e Gjenevës, Haute-Savoie dhe Kantonin e Valësë. Në Malet Jura në perëndim kantoni kufizohet me Francën dhe në lindje me Kantonin e Fribourgut dhe Kantonin e Bernës.

Kantoni përfshin një teritor prej 3,212 km².

Historia

Redakto

Përbërja momentale e kantonit daton nga 14 prilli i vitit 2003, duke e zëvendësuar atë nga viti 1885.

Kultura

Redakto

Kantonit i referohen zakonisht si "kryeqyteti kulinar i Zvicrës" dhe është i njohur për djathërat, verërat dhe prodhimet e mishit.

Ekonomia

Redakto

Kryeqyteti Lozana është qyteti më i madh në kanton ku gjenden industri të lehta të vendosura për rreth tijë. Në vitin 1998, 71.7% nga punëtorët punonin në sektorin terciar dhe 20.8% në sektorin sekundar.

Demografia

Redakto

Popullata në këtë kanton është folëse e frengjishtes. Qendrat më të mëdha të banuara të kantonit janë kryeqyteti Lausanne me rreth 275,000 banorë (sipas të dhënave të vitit 2000), Montreux-Vevey më rreth 70,000 banorë dhe Yverdon-les-Bains.

Qytete tjera të kantonit janë : Morges, Renens, Rolle etj.

Popullsia është frëngjishtfolëse dhe historikisht ka qënë protestante që prej Reformacionit. Kohët e fundit ky raport ka ndryshuar dhe në vitin 2000 kishte 40% protestantë dhe 34% katolikë

Gjuhët

Redakto

Gjuhët kryesore të folura në shtëpi në kanton (për vitin 2020) janë:

Edukimi

Redakto

Kantoni është qendër e disa shkollave dhe universiteteve të njohura në Zvicër si:

Rrethet

Redakto
 
Rrethet Canton Vaud

Që nga viti 1803 Kanton Waadt është ndarë në 19 rrethe të cilat përfshijnë 382 bashki. (Plani i riorganizimit të Waadt-it në vitin 2007):

Shih edhe

Redakto

Lidhje të jashtme

Redakto