Radbod
Radbod (wäästfräisk: Redbad) (-719) waas n Köönich fon do Fräisen un aan fon do maast bekoande Persoonelkhaide uut ju fräiske Geskichte. Hie wäd in Chronike un Hilligenlieuwende ärwäänd as Köönich of Härtsoch fon Fräislound. Unner sien Heerskup häd Fräislound sien grootsten Uumfang häiwed, un wuude bekoand unner dän Noomen Magna Frisia. In dät Wällenmaterioal uut ju Tied fon Radbod wäd duudelk dät dän fräisken Köönich sik insätte foar n groot un heedensk Fräislound, un hiede dät kristelke Frankiske Riek as sien grootsten Fäind.
Geskichte
Uur Radbods Juugd un junge Jiere is niks bekoand. Wan in leetere Chronike uk behaupted wäd, hie skuul n Suun weese fon Aldgisl, so bestoant deerfoar in dät Wällenmaterioal uut ju Tied naan Bewies. Hie is wäil sicher apwoaksen in ne oadelige Familie un geloang nit eer an de Macht as uum 680, ätter dän Dood fon Aldgisl.
In n Ounfang ferron Radbod sien Regierenge änttuuskjend. Dät roate Konflikte mäd dät Frankiske Riek un hie moaste sik genöigje mäd ne unneroardende Rulle juunuur dän mächtigen Noaber. Twiske 688 un 695 ärleed hie wäkke Niederloagen juun dän Frankisken Huusmaier Peppin fon Herstal, as in dän Slacht bie Dorestääd. Hoolichwais do njuugentiger Jiere slooten Radbod un Peppin Free, wierbie hie fersichtede ap dät Gebiet suudelk fon dän Oolde Rhien bie Utrecht un Leiden. Paat fon dissen Free waas dän Hilk twiske Radbod sien Dochter Theudesinda un Peppin sin Suun Grimoald, die der 714 fermöärend wuude.
Die Frankiske Burgerkriech, die der ätter Peppins Dood (16 Dezember 714) uutbriek, bood Radbod näie Chancen. Hie kuud Utrecht un Dorestääd wier äroberje un in dät Jier 716 fuur hie sogoar dän Rhien hooch, wier hie in dän Slacht bie Kölln dän frankisken Huusmaier Karl Martell besiegede. Die hälge Bonifatius foont in Dorestääd fernäilde Säärken un besoacht Radbod in Utrecht.
Radbod ploande nochmoal in dät Frankeriek ientoufaalen un look deertou n groot Heer touhoope. Man fääre koom hie nit, dan hie stoorf 719 truch ne läipe Kroankhaid.
Wällen uut ju Tied leere uus nit, wäl Radbod apfoulgede. Fon leetere Historiker wäd wäil die Fräiske Heerfierder Poppo as sin Ätterfoulger betrachted. Ätter Radbod sin Dood kuud sien frankiske Juunpaatäi Karel Martell oawers eenfach in dät fräiske Riek ienfaale un n Deel fon do Fräisen uurwinne.
Legenden
Ju misglukkede Dööpe
Ju Legende bestoant, dät Radbod sik fon dän frankiske Missionar Wulfram dööpe läite wüül, man ap dät Allerlääste deerap fersichtede. As hie mäd een Been in ju Funte stuude, fräigede hie sin Dööper, of sien Foarallere uk in dän Heemel wieren. Wulfram oantwoudede, dät do in de Hälle wieren, deer jo nit dööpt wieren. Deerap betoachte Radbod sik un stapte uut ju Funte. Hie wüül ätters bie sien Foarallere blieuwe.
Do Konrebbelsweege un Greewe
In do Hilligenlieuwende kon me fäile wo me apommede, as die groote Fäind stuurwen waas. In do leetere ooldfräiske Texte wäd dan uk fertäld thet wi er north herdon Redbate tha unfretmonne (R1) (as wie eer tou dät Noude heerden [unner] Radbod dän Unfreemon). Hie wuud do also wäil betrachted as Anfierder fon do Noudljuude, do Wikinge.
Deerhäär kuume wäil do Konrebbelswege in Aastfräislound, wier hie dan loangs raised hääbe skäl. N Wai Rebbelstieg rakt et uurigens uk noch bie Wyk ap Föhr. Dan skäl hie uk noch begreeuwen weese unner dän Radbodsbierich bie Dunum of unner dän Plytenbierich bie Lier.
In Seelterlound
"As se do deer bääte Sipe (bie Baalenje) n näien Wai anlaid hääbe, do sunt se deer ap n Hüünengrääf stat, un do häd die Skachtmäster kweeden: Dät is dät Grääf fon dän lääste Friesenköönich Radbod, hier duuren wie nit laanger buddelje. Un do hääbe se ap uur Steede n Wai moaked" (B117U). Uk al naamd bie Strackerjann II 233 as Hüünenköönich.
Deerätter hat uk ju Skutsenkameroadskup "Friesenkönig Radbod" in Baalenje-Bieuwelte.
Die Noome
Die Noome Radbod skäl betjuude ‘hie die Räid bood’. Ap Ooldfräisk rakt dät rêd bâd mäd loange Vokoale, oukuuted in ju wäästfräiske Foarm Redbad.
Literatuur
- Herre Halbertsma, Het rijk van de Friese koningen, opkomst en ondergang, Utrecht-2000.
- The Low Countries, Frisia
- Artikel zu Legenden um Radbod
- Herre Halbertsma, Het rijk van de Friese koningen, opkomst en ondergang, Utrecht-2000.
- Alcuinus (uum 796), Vita Sancti Willibrordi, Kapitel 5, 9-11 (ängelsk, Latien)
- Willibald (uum 780), Vita Bonifatii, Kapitel 4- 5
- (Uum 800), Vita Vulframni episcopi Senonici, in: Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Merovingicarum, Bd. 5, Hannover 1910, blz. 657-673