Tazama chanzo cha Lubumbashi

{{Infobox Settlement
|jina_rasmi             = Lubumbashi
|nickname               = L'shi - Lubum
|picha_ya_bendera       =
|ukubwa_wa_picha        = 100px
|picha_ya_bendera       = Flag of Lubumbashi.svg
|picha_ya_nembo         = Lubumbashi coat of arms.svg
|seal_size              =
|pushpin_map            = Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo
|pushpin_map_caption    = Mahali pa mji wa Lubumbashi katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo
|settlement_type        = Jiji
|motto                  =
|picha_ya_satelite      =Downtown_Lubumbashi,_Democratic_Republic_of_the_Congo_-_20061130.jpg
|maelezo_ya_picha       =
|subdivision_type       = [[Madola|Nchi]]
|subdivision_name       = [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]]
|subdivision_type1      = Mikoa
|subdivision_name1      = [[mkoa wa Katanga Juu|Katanga Juu]]
|subdivision_type2      =
|subdivision_name2      =
|leader_title           = [[Gavana]]
|leader_name            = Moise Katumbi
|established_title      =  <!-- Settled -->
|established_date       =
|area_total_km2           = 747 <!-- ALL fields with measurements are subject to automatic unit conversion-->
|area_land_km2            = <!--See table @ Template:Infobox settlement for details on unit conversion-->
|area_water_km2           =
|kimo_m              = 1208
|population_as_of         = 2015
|wakazi_kwa_ujumla        = 1,794,118
|population_density_km2   = 
|latd=11 |latm=40 |lats= 0|latNS=S
|longd=27 |longm=29 |longs= 0|longEW=E
|website                =
|footnotes              =
}}
[[Picha:Downtown_Lubumbashi,_Democratic_Republic_of_the_Congo_-_20061130.jpg|thumb|Jiji la Lubumbashi katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, na Hoteli ya Belle.]]
'''Lubumbashi''' (zamani ilijulikana kwa [[Kifaransa]] kama ''Élisabethville'' na kwa [[Kiholanzi]] kama ''Elizabethstad'') ni [[mji]] wa pili kwa ukubwa katika [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]] (zamani ilijulikana kama [[Zaire]]) ukifuata [[mji mkuu]] wa [[taifa]] wa [[Kinshasa]] na ni [[kitovu]] cha [[biashara]] cha sehemu ya [[kusini]] ya nchi. 

Mji huu ndio [[makao makuu]] ya [[Mkoa wa Katanga Juu]] ambao una [[madini]] ya [[shaba]] na uko karibu na mpaka wa [[Zambia]]. Makadirio ya [[idadi]] ya watu ni karibu [[milioni]] 1.8.

== Jiografia ==
Lubumbashi uko karibu [[mita]] 1,000 juu ya [[usawa wa bahari]]. [[Mto Kafue]] unatiririka kando ya mpaka wa Zambia na uaendelea kupitia sehemu za Zambia hadi kuingia [[Mto Zambezi]].

== Historia ==
[[Wabelgiji]] walianzishwa mji wa ''Élisabethville'' (wakati mwingine ''Elizabethville'' katika Kifaransa, au '''Elisabethstad''' katika Kiholanzi) [[mwaka]] [[1910]]. Mji huu ulifanikiwa na [[maendeleo]] ya kanda hii kwenye sekta ya madini ya shaba.

[[Wachimbaji]] [[Mgodi|migodi]] katika Élisabethville waligoma mnamo [[Desemba]] [[1941]] katika kupinga [[serikali]] ya Wabelgigi iliyowalazimisha kufanya [[kazi]] ngumu, kwa sababu ya "jitihada za vita".

Wabelgiji walianzisha [[Chuo Kikuu]] cha Élisabethville (sasa [[Chuo Kikuu cha Lubumbashi]]) mnamo [[1954]]-[[1955]]. Katika [[uchaguzi]] wa [[manispaa]] wa Desemba [[1957]], watu wa Élisabethville waliwapiga [[kura]] wengi wa wagombea wa [[Chama cha kisiasa|chama]] cha [[Nationalist Alliance de Bakongo]], ambacho kilidai [[uhuru]] mara moja kutoka kwa Wabelgiji.

Élisabethville ulitumikia kama mji mkuu na kitovu cha biashara wa Jimbo la kujitenga la [[Katanga]] wakati wa [[vita vya wenyewe kwa wenyewe]] vya miaka [[1960]]-[[1963]]. [[Moise Tshombe]] alitangaza uhuru wa Katanga mnamo Julai 1960. [[Viongozi]] wa Kongo walimtia nguvuni akashtakiwa kwa [[uhaini]] Aprili [[1961]], hata hivyo alikubali kufutilia washauri wake wa kigeni na vikosi vya kijeshi kubadilishana na uhuru wake. 

Tshombe alirejea Élisabethville lakini akakaidi [[mkataba]] akaanza kupigana upya. Vikosi vya jeshi vya [[Umoja wa Mataifa]] vilipinga [[wanajeshi]] wa Katanga na kuchukua udhibiti wa mji mnamo Desemba 1961 chini ya mamlaka makuu. [[Roger Trinquier]], anayejulikana kwa machapishwo yake kuhusiana na vita, alikuwa mshauri wa kijeshi Kifaransa wa Rais Tshombe mpaka shinikizo la kimataifa, likiongozwa na Ubelgiji, lilisababishwa kuitwa tena na Ufaransa.

[[Mobutu Sese Seko]] hatimaye alipotwaa [[mamlaka]] alibadilisha [[jina]] la Élisabethville kuwa "Lubumbashi" na mwaka wa [[1972]] alibadilisha Katanga kuwa "Shaba."

Kongo aliingia uangamizaji mwingine wa vita vya wenyewe kwa wenyewe katika [[miaka ya 1990]]. Waasi wa [[Muungano wa Democratic Forces kwa Ukombozi wa Kongo]] waliteka Lubumbashi mwezi Aprili [[1997]]. Kiongozi wa waasi [[Laurent-Désiré Kabila]] alizungumza kutoka Lubumbashi kujitangaza [[rais]] wa [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]] tarehe [[17 Mei]] 1997 baada ya Mobutu Sese Seko kukimbia Kinshasa.

Wakati Laurent-Désiré Kabila aliamua kuteua [[bunge]] la mpito, mwaka [[1999]], uamuzi ulitolewa kufunya Bunge katika Lubumbashi, ili kuimarisha [[umoja]] tete wa nchi. Bunge liliwekwa katika jengo la Bunge la Wapinduzi wa Katanga, iliyokuwa na makao makuu yake katika [[jiji]] hili pia katika [[miaka ya 1960]]. Lubumbashi kwa hiyo ulikuwa mji wa mkuu wa Sheria wa [[Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]] kuanzia 1999 hadi [[2003]], wakati [[taasisi]] zote kuu za nchi zililetwa jijini Kinshasa.

== Serikali ==
Kuanzia 2000-2006, [[Floribert Kaseba Makunko]] alikuwa meya wa Lubumbashi; baadaye alichaguliwa kwenye [[Bunge la Taifa]] mwaka 2006.

== Utamaduni na uchumi ==
Mji huu una [[Chuo Kikuu cha Lubumbashi]], ambacho kina [[maktaba]]. Kuna pia [[magazeti]] ya kila [[siku]].

Lubumbashi unatumika kama [[kiungo]] muhimu cha kibiashara na [[viwanda]] vya kitaifa. Viwanda hivyo ni pamoja na viwanda vya [[nguo]], [[bidhaa]] za [[chakula]] na [[vinywaji]], [[ufiatuaji]] [[matofali]], na [[uyeyushaji wa shaba]]. 

== Usafiri ==
=== Reli ===
Lubumbashi iko katika mstari wa [[reli]] baina ya [[Ilebo]], [[Kindu]], [[Sakania]] na [[Kolwezi]]; hata hivyo, kwa sababu ya ukosefu wa [[miundombinu]] ya uwekezaji katika mfumo wa reli, reli ina sifa ya kutoaminika.

Katika [[miaka ya 1960]], sehemu ya kutoka kwa [[Mutshatsha]] hadi Lubumbashi iliwekewa [[umeme]] wa hadi [[25 KV AC]].

=== Angani ===
Lubumbashi ni nyumbani kwa [[uwanja wa ndege]] wa kisasa wa [[Lubumbashi International Airport]]. Kwa hiyo, mji huu unatumika kama kituo cha usambazaji wa [[madini]] kama vile [[shaba]], [[kobalti]], [[zinki]], [[stani]] na [[makaa ya mawe]].

== Utalii ==
[[Picha:Banque commerciale du Congo de Lubumbashi.JPG|thumb|right|Benki ya biashara ya Kongo.]]
Vivutio katika mji huu ni pamoja na [[bustani]], [[mbuga ya wanyama]], [[Kiwanda cha Pombe]] na [[jumba]] la [[makumbusho]] la kanda la [[National Museum of Lubumbashi]]. 

== Marejeo ==
{{Marejeo}}

== Kusoma zaidi ==
* [[Tim Butcher]]: ''Blood River - A Journey To Africa's Broken Heart'' , 2007. ISBN 0-7011-7981-3

== Viungo vya nje ==
{{Commons}}
* {{cite web|url=http://www.monuc.org/news.aspx?newsID=11213|title=Villes de RD Congo - Lubumbashi|date=2006-05-29|publisher=[[United Nations Mission in the Democratic Republic of Congo|MONUC]]|language=French|accessdate=2008-09-16|archivedate=2007-12-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071217062018/http://www.monuc.org/news.aspx?newsID=11213}}
* [http://www.inchi-yetu.be/ Tuvuti isiyo rasmi ya Katanga]
* [http://www.fondationmaisha.org/ Organization for street children in Lubumbashi]
* [http://www.luboom.com/ Unofficial English language site] {{Wayback|url=http://www.luboom.com/ |date=20160423041825 }}
* [http://www.fallingrain.com/world/CG/0/Lubumbashi.html FallingRain Map - elevation = 177m (alama nyekundu ni reli)]
{{New DRC provincial capitals}}
{{coord|11|40|S|27|28|E|region:CD_type:city|display=title}}
{{Mbegu-jio-Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo}}
[[Jamii:Miji ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo]]
[[Jamii:Lubumbashi]]
[[Jamii:Mkoa wa Katanga Juu]]