"Guinea-Bissau" misumad laeday sasizuma

互動式瀏覽歷史

← malumanay a mikawaway tu kalumyiti baluhayay mikawaway tu kalumyit →

刪去的內容新增的內容

視覺化Wikitext

行內

2022年1月18日 (sakatusa a demied nu lipay) 21:16 a sumad

Guinea-Bissau (幾內亞比索)

u Guinea-Bissau (幾內亞比索) sa i labu nu Africa (Fey-Cuo 非洲), itiza i 12 00 N, 15 00 W.

u ahebal nu lala' mapulung sa izaw ku 36,125 km².

u ahebal nu lala'ay sa izaw ku 28,120 km², u ahebal nu nanumay sa izaw ku 8,005 km².

hamin nu tademawan sa izaw 1,759,159.

kakalukan umah sa 44.80%, kilakilangan umah sa 55.20%, zumaay henay umah sa 0%.

caay ka mucabaya a kanatal nu Taywan.tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Bissau (比紹).

sapadateng nu kanatal demiad（國家紀念日）

sapadateng nu kanatal demiad sa 24 bulad 9 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Umaro Sissoco Embaló (Umaluw．Sisuwke．Ngpaluw 烏馬羅·西索科·恩巴洛), 1972 a mihca 9 a bulad 23 a demiad nalecuhan. u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) ayza, micakat a demiad sa i 2020 a mihca 2 bulad 27 demiad.

cunli (總理)

u cunli nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) ayza sa ci Nuno Gomes Nabiam, micakat a demiad sa i 2020 a mihcaan 2 bulad 28 demiad.

Guinea-Bissau (幾內亞比索)

幾內亞比索是一個位於西非的國家，曾為葡屬幾內亞。

Guinea-Bissau (Guinea-Bissau 幾內亞比索) ku cacay a kanatal i nutipan nu Africa (西非), na Portugal (Portugal 葡萄牙) Guinea-Bissau.

幾內亞比索北鄰塞內加爾，東方、南方鄰幾內亞，西鄰大西洋。幾內亞比索是世界上「低度開發國家」之一。

saamisan nu Guinea-Bissau ku Senegal (Say-Ney-Cia-Er 塞內加爾), katimulan atu sawalian nu Guinea (幾內亞), i satip u capi' ku saeptipyu (大西洋). Guinea-Bissau sa u mapaheci sanayay ku nipalekal i kitakit.[1]

kakitidaan (地理)

幾內亞比索位於非洲西部，包括比熱戈斯群島（Bijagos Archipelago）等島嶼，西鄰大西洋，北鄰塞內加爾，東方、南方鄰幾內亞，面積達36,120平方公里，海岸線長達350公里，最高點約300米，境內東部為熱帶稀樹草原（savanna），地勢較高，大部分地區則為海岸平原。

Guinea-Bissau itida i Africa (非洲) nutipan, mipulung tu "Bijagos Archipelago" (比熱戈斯群島) masabelengay a subal (群島), nutipan sibiyaw tu tasiyung (大西洋), amishan u Senegal (塞內加爾), waliyan, timulan micapi tu Guinea (幾內亞), u kakitidaan nu lala' nuheni han 36,120 km², u tanayu’ nu lilis nu bayu sa 350 km, u satalakaw han 300 a depah (lawat), u labu nu waliyan kacaledesan a adidi’ay malahatay nu kilang atu lutuklutukan (稀樹草原, savanna), talakaw ku lala', u enal nu bayu ku kitidaan.

幾內亞比索屬「熱帶海洋性季風」氣候，通常炎熱潮濕。

Guinea-Bissau u caledesan nu bayu a puu’ nu bali (季風) a demiad, hina caledes masenget.

6月到11月是「季風型」雨季，吹西南風。12月到5月是旱季，吹東北「哈馬丹風」（harmattan）。

enemay a bulad katukuh i sabaw cacay a bulad han u "puu’ nu bali" han udaudadan, u bali namakaydaay i nutipan timulan. sabaw tusa a bulad katukuh i sakatusa mihcaan a limaay a bulad ku makedalan, namakayda i waliyan amisan sa u Harmattan a bali (哈馬丹風).[2]

sakaudip (經濟)

幾內亞比索是聯合國所認定的最低度開發國家之一。該國經濟以農業和漁業為主。

Guinea-Bissau sa lekec nu kanatal (聯合國) u mapaheci sanayay ku nipalekal. itina kanatal mimalukay atu mibutingay a kawaw.

但在1998年至2000年間，幾內亞比索經濟和基礎建設，因內戰遭嚴重破壞。

nika namakayni i 1998 a mihcaan katukuh i 2000 a mihcaan, Guinea-Bissau a sakaudip atu u dingki, namum atu dadan nu patizengan, masasinsu piha’ceng mabuliyas.

2013年以來，幾內亞比索的腰果生產有顯著的增加，現為全球第六大腰果生產國。

namakay i 2013 a mihecanan Guinea-Bissau a yaw-kuo (腰果) katahkalay tatenga maazih tu kuni ka yadah, ayza Guinea-Bissau sa u sakaenem a tabakiyay a yaw-kuo (腰果) katahkalay a kanatal i a kitakit.

幾內亞比索亦出口海產和少量花生、棕櫚的果仁和木材。大米是幾內亞比索的主要作物和食糧。

Guinea-Bissau patahkal tu nu namaka bayuay a kakanan, adidi' aca kya kalitang, heci nu cong-lu (棕櫚) atu u kaysin. hapay sa Guinea-Bissau u sakauzip mazeket kya kakanan.

2020 a mihecaan, Guinea-Bissau u tadah 16 a walwal (億) nu A-mi-li-ka (美國) a kalisiw.[3]

(u kamu nu Hulam sa:2020年，幾內亞比索外債高達16億美元。)

kanatalay nikalalacalan a malcabay (外交)

幾內亞比索1974年3月15日同中華人民共和國建交。1990年5月26日，幾內亞比索因六四事件一度改與中華民國建交，同年5月31日與中華人民共和國中止外交關係。

Guinea-Bissau i 1974 a mihecaan 3 a bulad 15 a demiad mapatideng malecabay nu Cung-Hwa-Zen-Ming-Kung-He-Kuo (中華人民共和國). 1990 a mihecaan 5 a bulad 26 a demiad, Guinea-Bissau kya “Enem-Sepat-se-ciyen” (六四事件) patatikuwaca misacabay nu “Cung-Haw-Ming-Kuo-Taywan”, widaan tu a mihecaan 5 a bulad 31 a demiad maketun tu malucabay nu “Cung-Hwa-Zen-Min-Kung-He-Kuo”.

直至1998年4月23日與中華人民共和國恢復外交，同年4月24日，中華民國終止與其外交關係。

katukuh 1998 a mihecaan 4 a bulad 23 a demiad mananukas malcabay nu "Cung-Hwa-Zen-Ming-Kung-He-Kuo", malecaday a miheca 4 a bulad 24 a demiad, Cung-Hwa-Ming-Kuo maketun kuni ka papadang.[4]

tedemaw (人口)

直至2009年3月，幾內亞比索人口為1,548,159人，99%的國民為黑人，當中分為3類，包括「集中於北部和東北的Fula和說Mandinka話的人」、「住在南部海岸地區的Balanta及Papel」、「居於中央和北部海岸地區的Manjaco和Mancanha」。餘下的多是穆拉託人（黑人和葡萄牙人混血兒的後裔）。

idaw ku 1,548,159 a tademaw i 2009 a mihcaan sakatulu a bulad. 99 a kilac (%) a kanatalay a tademaw ku lumeni'ay a tademaw. idaw ku tulu a duma. sakacacay: u Fula a tademaw i amisan atu i sasawalian nu amis a kakitidaan, atu u sasakamuwan nu Mandinka a kamu. sakatusa: u Balanta atu Papel a tademaw i timulan a lilis nu bayuan. sakatulu: u Manjaco atu Mancanha a tademaw i nutibenan atu i amisan a lilis nu bayuan.

idaw kuzuma u Mu-La-To (穆拉託) a tademaw (u ilucilucay nu lumeniay a tademaw atu Portugal (葡萄牙) a tedemaw).

純葡萄牙人屬極少數，因為幾內亞比索獨立後大多葡萄牙殖民者遷出幾內亞比索。

idaw ku adidi'ay adidi'ay a tatenga' Portugal a tademaw, kya nadikuan nu malacacay, yadah ku Portugal a midebungay (殖民者) miliyas tu Guinea-Bissau.

幾內亞比索人口增長率是2.07%。出生率十分高，每1000人中有49.92個新生嬰孩，平均每名婦女出生7.56個嬰孩。但死亡率亦高，每1000人中有16.53人死亡。

Guinea-Bissau nicunusan tu tademaw a 2.07 kilac (%). sayadahay ku nilecuhan, ya cacay a malebut idaw ku 49.92 a nilecuhan tu baluhay a lutungay, tu mihcaan a tatayna mulecul tu 7.56 a lutungay. nika yadahtu ku mapatayay, paymalebut nu tademaw idaw ku 16.53 mapatay.

幾內亞比索人口的預期壽命比已開發國家短，男性的預期壽命只有45.05歲，女性預期壽命為48.75歲。

u sakaudip/sakauzip ku apuyu’ kikapahan nu nikaudip nu kanatal. mikisaba tu nikikapahay a kanatal tu tademaw ku nikaudip nu Guinea-Bissau. u nikaudip nu tatama 45.05 a mihcaan, u nikaudip nu tatayna 48.75 a mihcaan.

44%的人口使用Kriol語，一種深受葡萄牙語影響的克里奧爾語。只有14%的人口使用官方語言（葡萄牙語）。其餘使用其他非洲語言。

sepat a bataan idaw ku sepat a kilac (%) a tedemaw musakamu tu “Kriol”. uni a kamu nu Portugal (葡萄牙) mapalalid ku Ke-Li-Aw-El a kamu (克里奧爾語). idaw ku sabaw sepat a kilac (%) a tademaw musakamu tu kalakaway a kamu nu Portugal. u dumaay tu a kamu nu Fey-Cuo a kamu.

約50%的人口信奉傳統宗教。信奉伊斯蘭教佔總人口的45%，主要是Fula和說Mandinka話的人。5%的人口信奉基督教，當中多為天主教徒。

nu lima a bataan a kilac a tademaw u misinzaay amin tu kiwkay. u Islamkiw (伊斯蘭教) a tademaw u sepat a bataan idaw ku lima a kilac (%), u “Fula” atu “Mandinka” a tademaway amusakamu. lima a kilac (%) a tademaw u kelistukiw (基督教), u tingsukiw (天主教) ku yadahay.[5]

liklik nu lumalumaan (衛生情況)

醫療設施極為欠缺，常見傳染病包括瘧疾、痢疾、傷寒、肺結核、黃熱病等，2008年雨季曾爆發大規模霍亂疫情。

caay kataneng kuni patideng tu padakuwan atu misaydang, hinaadih kumi laliday a libung u malaliya, mabanic, mapatay nu sienew (傷寒), haykikac, hun-ze-pin (黃熱病) sa, kaudadan nu 2008 a mihcaan tabaki kuyu libung i tawya.

前往旅行時，應特別注意防蚊、防蠅、飲食衛生，並斟酌自備基本藥物（需附醫生處方）。

anu miliwku sa piadihi tu likes, tangalaw, atukan, alaen tu ku sapaiyu amidang (alaen tu kuni pasilusi nu misaydang a cudad).

此外，由於幾內亞比索大部分地區通訊、運輸、水電設施嚴重不足，如果發生重大傷病，難以及時取得妥善醫療照護。

sa u Guinea-Bissau (幾內亞比索) inai ku papatelayan ,kakacawan, u nanum atu dinki caay kataneng, anu micidek ku imelang sa inai ku kapahay a misaydang atu nipidiput.[6]

lalangawan文化)

datuk (音樂)

幾內亞比索的音樂多與多節奏的gunbe有關。Gunbe是幾內亞比索音樂的標誌，但多年的社會動盪令Gunbe和主流聽眾脫節。

yadahay a dadiw (datuk) nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) ku gunbe hanaay. Gunbe sa u Guinea-Bissau (幾內亞比索) datuk a cudad a kulit. nika unikabawbaw nu tapang paka Gunbe miales ku mitangilay a tademaw.

葫蘆是該國主要的樂器，用於演奏極快和富節奏感的複雜舞曲。

bangah sa u sadatuk (樂器) nu kanatal nuheni. sakalamkamen atu hamaw sananay anika saeleday a dadiw.

幾內亞比索人常用Crioulo語（幾內亞比索克里奧爾語，一種深受葡萄牙語影響的語言）創作歌詞，內容幽默，亦和時事息息相關，特別關於愛滋病。

Guinea-Bissau (幾內亞比索) a tademaw hina cukamas tu Crioulo a sasakamuen (u Guinea-Bissau Crioulu 克里奧爾語 u namakaydaay i Putawya a sasakamuen) nuni pisulit tu dadiw, ulabu sa sakatawaan, atu nu aydaay akawaw malidin, misiteked tu nu Aycepin (愛滋病) hananay.

Gunbe有時泛指幾內亞比索的任何音樂，但往往特指一種融匯該國十種民間音樂傳統的獨特音樂風格。Tina和tinga是其他流行的音樂類型。

Gunbe alahican patuduan nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) ku canancanan a datukan, nika patuduan tu cacaya nuni kalamlam atu nu pulu’ aca nu luma'luma'ay a tademaw hu dadatukan micidek aca kyayu latuk a wayway. u “tina” atu “tinga” u singanganay a datuk.

yatyat (運動)

足球係幾內亞比索民眾最喜歡的運動，其他諸如籃球與網球亦受到歡迎，另在鄉村地區則流行一種自由格鬥的比賽，水上遊憩活動亦係幾國民眾經常的育樂活動。

tatukudan a mali (足球) sa u sakanamuhan nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) a yayatan, duma sa u kanas a mali (籃球) atu salil a mali (網球) u sakanamuhan tu nu heni, i niyadu'ay hananay a yayatan han sau lihalay a sakalalebu (malalebu 打鬥) a sasedsedan, nu isauwacay a yayayatan han kanamuhan tu nu katuuday a tademaw.

dikuc (服裝)

幾內亞比索民眾的穿著因所處的地區、年齡、經濟情況而有著許多的差異。

Guinea-Bissau (幾內亞比索) tuni kasidikuc nuheni masaniyaniyadu’ ,mihcaan , atu nikakapah nu sakaudip caay kaw maleca kuni kasicaluk.

一般來說，內陸城市的居民大多穿著傳統服飾，但重要大城市的居民，如成年人及年輕人則因工作形態與社交場合，而多選擇現代的裝扮。

nu tadetademawanac, nu ilabuay a tukay a tademaw tuni kasidikuc han u nulalay adiku ku lusid. u masa babalakiyatu atu nu masakapahay numi kuli atu skatayda i patiyamay amilihida, sisa idaw kuni pilian tu aydaay a cacaluken.

由於幾內亞比索係回教國家，因此幾內亞比索婦女的傳統服裝大多包裹全身，但卻絕少帶面紗。

Guinea-Bissau (幾內亞比索) u Islamkiw (伊斯蘭教) a kanatal, sisa Guinea-Bissau (幾內亞比索) nu tatayna nikasidikuc tunu lalay han mamin a tabuen ku udipudipan, caay kasi luseki ku bihid.

幾內亞比索婦女傳統服裝慣極繁複且多層次。男士則喜著短袖襯衫與短褲等非正式服裝。

u laylay nu dikuc nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) sa, yadah kuni ka tungtungduhan. tatama hantu manamuh tu tanayuay a syace (襯衫) atu apuyuay a caaya kaw nu laylay nuheni a calaped.[7]

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan (外部連結)

CIA
外交部
List of current heads of state and government
幾內亞比索：https://zh.wikipedia.org/wiki/幾內亞比索
外交部領事事務局-幾內亞比索：https://www.boca.gov.tw/sp-foof-countrycp-03-250-5289e-05-1.html

@@ silsil 1: / silsil 1: @@
 '''Guinea-Bissau''' (幾內亞比索)
-== '''Guinea-Bissau''' (幾內亞比索) ==
 u '''Guinea-Bissau''' (幾內亞比索) sa i labu nu Africa (Fey-Cuo 非洲), itiza i 12 00 N, 15 00 W.
 u ahebal nu lala' mapulung sa izaw ku 36,125 km<sup>2</sup>.
@@ silsil 12: / silsil 11: @@
 kakalukan umah sa 44.80%, kilakilangan umah sa 55.20%, zumaay henay umah sa 0%.
-'''caay ka mucabaya a kanatal nu Taywan.'''
+'''caay ka mucabaya a kanatal nu Taywan.tapang tusu nu kanatal (首都)'''
-Guinea-Bissau (Guinea-Bissau 幾內亞比索) ku cacay a kanatal i nutipan nu Africa (西非), na Portugal (Portugal 葡萄牙) Guinea-Bissau. saamisan nu Guinea-Bissau ku Senegal (Say-Ney-Cia-Er 塞內加爾), katimulan atu sawalian nu Guinea (幾內亞), i satip u capi' ku saeptipyu (大西洋). Guinea-Bissau sa u mapaheci sanayay ku nipalekal i kitakit.[https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%B9%BE%E5%85%A7%E4%BA%9E%E6%AF%94%E7%B4%A2]
-(u kamu nu Hulam sa: 幾內亞比索是一個位於西非的國家，曾為葡屬幾內亞。幾內亞比索北鄰塞內加爾，東方、南方鄰幾內亞，西鄰大西洋。幾內亞比索是世界上「低度開發國家」之一。)
-=='''tapang tusu nu kanatal (首都)'''==
 u tapang tusu nu kanatal sa u Bissau ([[:zh:比绍|比紹]]).
@@ silsil 29: / silsil 23: @@
 == '''cunli (總理)''' ==
 u cunli nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) ayza sa ci [[Nuno Gomes Nabiam]], micakat a demiad sa i 2020 a mihcaan 2 bulad 28 demiad.
+== '''Guinea-Bissau''' (幾內亞比索) ==
+幾內亞比索是一個位於西非的國家，曾為葡屬幾內亞。
+Guinea-Bissau (Guinea-Bissau 幾內亞比索) ku cacay a kanatal i nutipan nu Africa (西非), na Portugal (Portugal 葡萄牙) Guinea-Bissau.
+幾內亞比索北鄰塞內加爾，東方、南方鄰幾內亞，西鄰大西洋。幾內亞比索是世界上「低度開發國家」之一。
+saamisan nu Guinea-Bissau ku Senegal (Say-Ney-Cia-Er 塞內加爾), katimulan atu sawalian nu Guinea (幾內亞), i satip u capi' ku saeptipyu (大西洋). Guinea-Bissau sa u mapaheci sanayay ku nipalekal i kitakit.[https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%B9%BE%E5%85%A7%E4%BA%9E%E6%AF%94%E7%B4%A2]
 == '''kakitidaan (地理)''' ==
+幾內亞比索位於非洲西部，包括比熱戈斯群島（Bijagos Archipelago）等島嶼，西鄰大西洋，北鄰塞內加爾，東方、南方鄰幾內亞，面積達36,120平方公里，海岸線長達350公里，最高點約300米，境內東部為熱帶稀樹草原（savanna），地勢較高，大部分地區則為海岸平原。
 Guinea-Bissau itida i Africa (非洲) nutipan, mipulung tu "Bijagos Archipelago" (比熱戈斯群島) [[masabelengay a subal]] (群島), nutipan sibiyaw tu tasiyung (大西洋), amishan u [[Senegal]] (塞內加爾), waliyan, timulan micapi tu [[Guinea]] (幾內亞), u [[kakitidaan]] nu [[lala']] nuheni han 36,120 km<sup>2</sup>, u tanayu’ nu lilis nu [[bayu]] sa 350 km, u sa[[talakaw]] han 300 a depah (lawat), u labu nu waliyan kacaledesan a [[adidi'ay|adidi’ay]] malahatay nu [[kilang]] atu [[lutuk]]lutukan  (稀樹草原, savanna), talakaw ku [[lala']], u enal nu bayu ku kitidaan.
+幾內亞比索屬「熱帶海洋性季風」氣候，通常炎熱潮濕。
-(u kamu nu Hulam sa: 幾內亞比索位於非洲西部，包括比熱戈斯群島（Bijagos Archipelago）等島嶼，西鄰大西洋，北鄰塞內加爾，東方、南方鄰幾內亞，面積達36,120平方公里，海岸線長達350公里，最高點約300米，境內東部為熱帶稀樹草原（savanna），地勢較高，大部分地區則為海岸平原。)
-Guinea-Bissau u caledesan nu [[bayu]] a puu’ nu [[bali]] (季風) a demiad, hina caledes masenget. enemay a bulad katukuh i sabaw cacay a bulad han u "puu’ nu [[bali]]" han uda[[udad]]an, u [[bali]] namakaydaay i nutipan timulan. sabaw tusa a bulad [[katukuh]] i sakatusa mihcaan a limaay a [[bulad]] ku makedalan, namakayda i waliyan amisan sa u Harmattan a [[bali]] (哈馬丹風).[https://zh.wikipedia.org/wiki/幾內亞比索]
+Guinea-Bissau u caledesan nu [[bayu]] a puu’ nu [[bali]] (季風) a demiad, hina caledes masenget.
-(u kamu nu Hulam sa:幾內亞比索屬「熱帶海洋性季風」氣候，通常炎熱潮濕。6月到11月是「季風型」雨季，吹西南風。12月到5月是旱季，吹東北「哈馬丹風」（harmattan）。)
+月到11月是「季風型」雨季，吹西南風。12月到5月是旱季，吹東北「哈馬丹風」（harmattan）。
+enemay a bulad katukuh i sabaw cacay a bulad han u "puu’ nu [[bali]]" han uda[[udad]]an, u [[bali]] namakaydaay i nutipan timulan. sabaw tusa a bulad [[katukuh]] i sakatusa mihcaan a limaay a [[bulad]] ku makedalan, namakayda i waliyan amisan sa u Harmattan a [[bali]] (哈馬丹風).[https://zh.wikipedia.org/wiki/幾內亞比索]
 == '''sakaudip (經濟)''' ==
+幾內亞比索是聯合國所認定的最低度開發國家之一。該國經濟以農業和漁業為主。
-Guinea-Bissau sa [[lekec nu kanatal]] (聯合國) u mapaheci sanayay ku nipalekal. itina [[kanatal]] mimalukay atu mibutingay a kawaw. nika namakayni i 1998 a mihcaan katukuh i 2000 a mihcaan, Guinea-Bissau a saka[[uzip|udip]] atu u dingki, [[nanum|namum]] atu dadan nu patizengan, masasinsu piha’ceng mabuliyas.
+Guinea-Bissau sa [[lekec nu kanatal]] (聯合國) u mapaheci sanayay ku nipalekal. itina [[kanatal]] mimalukay atu mibutingay a kawaw.
+但在1998年至2000年間，幾內亞比索經濟和基礎建設，因內戰遭嚴重破壞。
+nika namakayni i 1998 a mihcaan katukuh i 2000 a mihcaan, Guinea-Bissau a saka[[uzip|udip]] atu u dingki, [[nanum|namum]] atu dadan nu patizengan, masasinsu piha’ceng mabuliyas.
+年以來，幾內亞比索的腰果生產有顯著的增加，現為全球第六大腰果生產國。
+namakay i 2013 a mihecanan Guinea-Bissau a yaw-kuo (腰果) katahkalay tatenga maazih tu kuni ka yadah, ayza Guinea-Bissau sa u sakaenem a tabakiyay a yaw-kuo (腰果) katahkalay a [[kanatal]] i a [[kitakit]].
-(u kamu nu Hulam sa: 幾內亞比索是聯合國所認定的最低度開發國家之一。該國經濟以農業和漁業為主。但在1998年至2000年間，幾內亞比索經濟和基礎建設，因內戰遭嚴重破壞。)
+幾內亞比索亦出口海產和少量花生、棕櫚的果仁和木材。大米是幾內亞比索的主要作物和食糧。
-namakay i 2013 a mihecanan Guinea-Bissau a yaw-kuo (腰果) katahkalay tatenga maazih tu kuni ka yadah, ayza Guinea-Bissau sa u sakaenem a tabakiyay a yaw-kuo (腰果) katahkalay a [[kanatal]] i a [[kitakit]]. Guinea-Bissau patahkal tu nu namaka [[bayu]]ay a kakanan, [[adidi']] aca kya [[kalitang]], heci nu cong-lu (棕櫚) atu u kaysin. hapay sa Guinea-Bissau u saka[[uzip]] [[mazeket]] kya kakanan.
+Guinea-Bissau patahkal tu nu namaka [[bayu]]ay a kakanan, [[adidi']] aca kya [[kalitang]], heci nu cong-lu (棕櫚) atu u kaysin. hapay sa Guinea-Bissau u saka[[uzip]] [[mazeket]] kya kakanan.
-(u kamu nu Hulam sa: 2013年以來，幾內亞比索的腰果生產有顯著的增加，現為全球第六大腰果生產國。幾內亞比索亦出口海產和少量花生、棕櫚的果仁和木材。大米是幾內亞比索的主要作物和食糧。)
 a mihecaan, Guinea-Bissau u tadah 16 a walwal (億) nu A-mi-li-ka (美國) a [[kalisiw]].[https://zh.wikipedia.org/wiki/幾內亞比索]
@@ silsil 54: / silsil 69: @@
 == '''kanatalay nikalalacalan a malcabay (外交)''' ==
+幾內亞比索1974年3月15日同中華人民共和國建交。1990年5月26日，幾內亞比索因六四事件一度改與中華民國建交，同年5月31日與中華人民共和國中止外交關係。
-Guinea-Bissau i 1974 a mihecaan 3 a [[bulad]] 15 a [[demiad]] ma[[patideng]] malecabay nu Cung-Hwa-Zen-Ming-Kung-He-Kuo (中華人民共和國). 1955 a mihecaan 5 a bulad 26 a demiad, Guinea-Bissau kya “Enem-Sepat-se-ciyen” (六四事件) patatikuwaca misacabay nu “Cung-Haw-Ming-Kuo-Taywan”, widaan tu a mihecaan 5 a bulad 31 a demiad [[maketun]] tu [[malucabay]] nu “Cung-Hwa-Zen-Min-Kung-He-Kuo”. katukuh 1998 a mihecaan 4 a bulad 23 a demiad mananukas malcabay nu "Cung-Hwa-Zen-Ming-Kung-He-Kuo", malecaday a miheca 4 a bulad  24 a demiad, Cung-Hwa-Ming-Kuo [[maketun]] kuni ka papadang.[https://zh.wikipedia.org/wiki/幾內亞比索]
+Guinea-Bissau i 1974 a mihecaan 3 a [[bulad]] 15 a [[demiad]] ma[[patideng]] malecabay nu Cung-Hwa-Zen-Ming-Kung-He-Kuo (中華人民共和國). 1990 a mihecaan 5 a bulad 26 a demiad, Guinea-Bissau kya “Enem-Sepat-se-ciyen” (六四事件) patatikuwaca misacabay nu “Cung-Haw-Ming-Kuo-Taywan”, widaan tu a mihecaan 5 a bulad 31 a demiad [[maketun]] tu [[malucabay]] nu “Cung-Hwa-Zen-Min-Kung-He-Kuo”.
-(u kamu nu Hulam sa: 幾內亞比索1974年3月15日同中華人民共和國建交。1990年5月26日，幾內亞比索因六四事件一度改與中華民國建交，同年5月31日與中華人民共和國中止外交關係。直至1998年4月23日與中華人民共和國恢復外交，同年4月24日，中華民國終止與其外交關係。)
+直至1998年4月23日與中華人民共和國恢復外交，同年4月24日，中華民國終止與其外交關係。
+katukuh 1998 a mihecaan 4 a bulad 23 a demiad mananukas malcabay nu "Cung-Hwa-Zen-Ming-Kung-He-Kuo", malecaday a miheca 4 a bulad  24 a demiad, Cung-Hwa-Ming-Kuo [[maketun]] kuni ka papadang.[https://zh.wikipedia.org/wiki/幾內亞比索]
 == [[tademaw|'''tedemaw (人口)''']] ==
+直至2009年3月，幾內亞比索人口為1,548,159人，99%的國民為黑人，當中分為3類，包括「集中於北部和東北的Fula和說Mandinka話的人」、「住在南部海岸地區的Balanta及Papel」、「居於中央和北部海岸地區的Manjaco和Mancanha」。餘下的多是穆拉託人（黑人和葡萄牙人混血兒的後裔）。
-idaw ku 1,548,159 a [[tademaw]] i 2009 a mihcaan sakatulu a bulad. 99 a kilac (%) a kanatalay a [[tademaw]] ku [[lumeni'ay]] a tademaw. idaw ku tulu a duma. sakacacay: u Fula a [[tademaw]] i amisan atu i  sasawalian nu amis a [[kakitidaan]], atu u sasakamuwan nu Mandinka a [[kamu]]. sakatusa: u Balanta atu Papel a [[tademaw]] i timulan a lilis nu [[bayu]]an. sakatulu: u Manjaco atu Mancanha a [[tademaw]] i nutibenan atu i amisan a lilis nu [[bayu]]an. idaw kuzuma u Mu-La-To (穆拉託) a [[tademaw]] (u [[iluc]]ilucay nu lumeniay a [[tademaw]] atu Portugal (葡萄牙) a tedemaw). idaw ku [[adidi'ay]] [[adidi'ay]] a tatenga' Portugal a [[tademaw]], kya nadikuan nu malacacay, yadah ku Portugal a midebungay (殖民者) [[miliyas]] tu Guinea-Bissau.
+idaw ku 1,548,159 a [[tademaw]] i 2009 a mihcaan sakatulu a bulad. 99 a kilac (%) a kanatalay a [[tademaw]] ku [[lumeni'ay]] a tademaw. idaw ku tulu a duma. sakacacay: u Fula a [[tademaw]] i amisan atu i  sasawalian nu amis a [[kakitidaan]], atu u sasakamuwan nu Mandinka a [[kamu]]. sakatusa: u Balanta atu Papel a [[tademaw]] i timulan a lilis nu [[bayu]]an. sakatulu: u Manjaco atu Mancanha a [[tademaw]] i nutibenan atu i amisan a lilis nu [[bayu]]an.
-(u kamu nu Hulam sa: 直至2009年3月，幾內亞比索人口為1,548,159人，99%的國民為黑人，當中分為3類，包括「集中於北部和東北的Fula和說Mandinka話的人」、「住在南部海岸地區的Balanta及Papel」、「居於中央和北部海岸地區的Manjaco和Mancanha」。餘下的多是穆拉託人（黑人和葡萄牙人混血兒的後裔）。純葡萄牙人屬極少數，因為幾內亞比索獨立後大多葡萄牙殖民者遷出幾內亞比索。)
+idaw kuzuma u Mu-La-To (穆拉託) a [[tademaw]] (u [[iluc]]ilucay nu lumeniay a [[tademaw]] atu Portugal (葡萄牙) a tedemaw).
-Guinea-Bissau nicunusan tu tademaw a 2.07 kilac (%). sayadahay ku nilecuhan, ya cacay a malebut idaw ku 49.92 a nilecuhan tu [[baluhay]] a lutungay, tu mihcaan a tatayna mulecul tu 7.56 a [[lutungay]]. nika yadahtu ku mapatayay, paymalebut nu [[tademaw]] idaw ku 16.53 mapatay. u sakaudip/saka[[Zipun|uzip]] ku apuyu’ kikapahan nu nikaudip nu kanatal. mikisaba tu nikikapahay a kanatal tu [[tademaw]] ku nika[[uzip|udip]] nu Guinea-Bissau. u nika[[uzip|udip]] nu [[tatama]] 45.05 a mihcaan, u nikaudip nu [[tatayna]] 48.75 a mihcaan.
+純葡萄牙人屬極少數，因為幾內亞比索獨立後大多葡萄牙殖民者遷出幾內亞比索。
-(u kamu nu Hulam sa: 幾內亞比索人口增長率是2.07%。出生率十分高，每1000人中有49.92個新生嬰孩，平均每名婦女出生7.56個嬰孩。但死亡率亦高，每1000人中有16.53人死亡。幾內亞比索人口的預期壽命比已開發國家短，男性的預期壽命只有45.05歲，女性預期壽命為48.75歲。)
+idaw ku [[adidi'ay]] [[adidi'ay]] a tatenga' Portugal a [[tademaw]], kya nadikuan nu malacacay, yadah ku Portugal a midebungay (殖民者) [[miliyas]] tu Guinea-Bissau.
+幾內亞比索人口增長率是2.07%。出生率十分高，每1000人中有49.92個新生嬰孩，平均每名婦女出生7.56個嬰孩。但死亡率亦高，每1000人中有16.53人死亡。
+Guinea-Bissau nicunusan tu tademaw a 2.07 kilac (%). sayadahay ku nilecuhan, ya cacay a malebut idaw ku 49.92 a nilecuhan tu [[baluhay]] a lutungay, tu mihcaan a tatayna mulecul tu 7.56 a [[lutungay]]. nika yadahtu ku mapatayay, paymalebut nu [[tademaw]] idaw ku 16.53 mapatay.
+幾內亞比索人口的預期壽命比已開發國家短，男性的預期壽命只有45.05歲，女性預期壽命為48.75歲。
+u sakaudip/saka[[Zipun|uzip]] ku apuyu’ kikapahan nu nikaudip nu kanatal. mikisaba tu nikikapahay a kanatal tu [[tademaw]] ku nika[[uzip|udip]] nu Guinea-Bissau. u nika[[uzip|udip]] nu [[tatama]] 45.05 a mihcaan, u nikaudip nu [[tatayna]] 48.75 a mihcaan.
+%的人口使用Kriol語，一種深受葡萄牙語影響的克里奧爾語。只有14%的人口使用官方語言（葡萄牙語）。其餘使用其他非洲語言。
 sepat a bataan idaw ku sepat a kilac (%) a tedemaw musa[[kamu]] tu “Kriol”. uni a [[kamu]] nu Portugal (葡萄牙) mapalalid ku Ke-Li-Aw-El a [[kamu]] (克里奧爾語). idaw ku sabaw sepat a kilac (%) a [[tademaw]] musa[[kamu]] tu kalakaway a [[kamu]] nu Portugal. u dumaay tu a [[kamu]] nu Fey-Cuo a [[kamu]].
+約50%的人口信奉傳統宗教。信奉伊斯蘭教佔總人口的45%，主要是Fula和說Mandinka話的人。5%的人口信奉基督教，當中多為天主教徒。
-(u kamu nu Hulam sa: 44%的人口使用Kriol語，一種深受葡萄牙語影響的克里奧爾語。只有14%的人口使用官方語言（葡萄牙語）。其餘使用其他非洲語言。)
 nu lima a bataan a kilac a [[tademaw]] u misinzaay amin tu [[kiwkay]]. u Islamkiw (伊斯蘭教) a [[tademaw]] u sepat a bataan idaw ku lima a kilac (%), u “Fula” atu “Mandinka” a [[tademaw]]ay amusa[[kamu]]. lima a kilac (%) a [[tademaw]] u kelistukiw (基督教), u tingsukiw (天主教) ku yadahay.[https://zh.wikipedia.org/wiki/幾內亞比索]
-(u kamu nu Hulam sa: 約50%的人口信奉傳統宗教。信奉伊斯蘭教佔總人口的45%，主要是Fula和說Mandinka話的人。5%的人口信奉基督教，當中多為天主教徒。)
 == '''liklik nu lumalumaan (衛生情況)''' ==
+醫療設施極為欠缺，常見傳染病包括瘧疾、痢疾、傷寒、肺結核、黃熱病等，2008年雨季曾爆發大規模霍亂疫情。
-caay kataneng kuni patideng tu [[padakuwan]] atu misaydang, hinaadih kumi laliday a [[libung]] u malaliya, mabanic, mapatay nu sienew (傷寒), haykikac, hun-ze-pin (黃熱病) sa, kaudadan nu 2008 a mihcaan tabaki [[kuyu]] libung i tawya. anu miliwku sa piadihi tu [[likes]], tangalaw, atukan, alaen tu ku [[sapaiyu]] amidang (alaen tu kuni pasilusi nu misaydang a [[cudad]]), sa u Guinea-Bissau (幾內亞比索) inai ku papatelayan ,kakacawan, u [[nanum]] atu dinki caay kataneng, anu micidek ku imelang sa inai ku kapahay a misaydang atu nipidiput.[https://www.boca.gov.tw/sp-foof-countrycp-03-250-5289e-05-1.html]
+caay kataneng kuni patideng tu [[padakuwan]] atu misaydang, hinaadih kumi laliday a [[libung]] u malaliya, mabanic, mapatay nu sienew (傷寒), haykikac, hun-ze-pin (黃熱病) sa, kaudadan nu 2008 a mihcaan tabaki [[kuyu]] libung i tawya.
-(u kamu nu Hulam sa: 醫療設施極為欠缺，常見傳染病包括瘧疾、痢疾、傷寒、肺結核、黃熱病等，2008年雨季曾爆發大規模霍亂疫情。前往旅行時，應特別注意防蚊、防蠅、飲食衛生，並斟酌自備基本藥物（需附醫生處方）。此外，由於幾內亞比索大部分地區通訊、運輸、水電設施嚴重不足，如果發生重大傷病，難以及時取得妥善醫療照護。)
+前往旅行時，應特別注意防蚊、防蠅、飲食衛生，並斟酌自備基本藥物（需附醫生處方）。
+anu miliwku sa piadihi tu [[likes]], tangalaw, atukan, alaen tu ku [[sapaiyu]] amidang (alaen tu kuni pasilusi nu misaydang a [[cudad]]).
+此外，由於幾內亞比索大部分地區通訊、運輸、水電設施嚴重不足，如果發生重大傷病，難以及時取得妥善醫療照護。
+sa u Guinea-Bissau (幾內亞比索) inai ku papatelayan ,kakacawan, u [[nanum]] atu dinki caay kataneng, anu micidek ku imelang sa inai ku kapahay a misaydang atu nipidiput.[https://www.boca.gov.tw/sp-foof-countrycp-03-250-5289e-05-1.html]
 == [[lalangawan]]文化) ==
 === datuk (音樂) ===
+幾內亞比索的音樂多與多節奏的gunbe有關。Gunbe是幾內亞比索音樂的標誌，但多年的社會動盪令Gunbe和主流聽眾脫節。
 yadahay a dadiw (datuk) nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) ku gunbe hanaay. Gunbe sa u Guinea-Bissau (幾內亞比索) datuk a cudad a kulit. nika unikabawbaw nu tapang paka Gunbe miales ku mitangilay a tademaw.
+葫蘆是該國主要的樂器，用於演奏極快和富節奏感的複雜舞曲。
-(u kamu nu Hulam sa: 幾內亞比索的音樂多與多節奏的gunbe有關。Gunbe是幾內亞比索音樂的標誌，但多年的社會動盪令Gunbe和主流聽眾脫節。)
-bangah sa u sadatuk (樂器) nu kanatal nuheni. sakalamkamen atu hamaw sananay anika saeleday a dadiw. Guinea-Bissau (幾內亞比索) a tademaw hina cukamas tu Crioulo a sasa[[kamu]]en (u Guinea-Bissau Crioulu 克里奧爾語 u namakaydaay i Putawya a sasakamuen) nuni pisulit tu dadiw, ulabu sa sakatawaan, atu nu aydaay akawaw malidin, misiteked tu nu Aycepin (愛滋病) hananay.
+bangah sa u sadatuk (樂器) nu kanatal nuheni. sakalamkamen atu hamaw sananay anika saeleday a dadiw.
-(u kamu nu Hulam sa: 葫蘆是該國主要的樂器，用於演奏極快和富節奏感的複雜舞曲。幾內亞比索人常用Crioulo語（幾內亞比索克里奧爾語，一種深受葡萄牙語影響的語言）創作歌詞，內容幽默，亦和時事息息相關，特別關於愛滋病。)
+幾內亞比索人常用Crioulo語（幾內亞比索克里奧爾語，一種深受葡萄牙語影響的語言）創作歌詞，內容幽默，亦和時事息息相關，特別關於愛滋病。
+Guinea-Bissau (幾內亞比索) a tademaw hina cukamas tu Crioulo a sasa[[kamu]]en (u Guinea-Bissau Crioulu 克里奧爾語 u namakaydaay i Putawya a sasakamuen) nuni pisulit tu dadiw, ulabu sa sakatawaan, atu nu aydaay akawaw malidin, misiteked tu nu Aycepin (愛滋病) hananay.
-Gunbe alahican patuduan nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) ku canancanan a datukan, nika patuduan tu cacaya nuni kalamlam atu nu pulu’ aca nu [[luma'|luma'luma']]ay a [[tademaw]] hu dadatukan micidek aca kyayu latuk a wayway. u “tina” atu “tinga” u singanganay a datuk.
-(u kamu nu Hulam sa: Gunbe有時泛指幾內亞比索的任何音樂，但往往特指一種融匯該國十種民間音樂傳統的獨特音樂風格。Tina和tinga是其他流行的音樂類型。)
+Gunbe有時泛指幾內亞比索的任何音樂，但往往特指一種融匯該國十種民間音樂傳統的獨特音樂風格。Tina和tinga是其他流行的音樂類型。
+Gunbe alahican patuduan nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) ku canancanan a datukan, nika patuduan tu cacaya nuni kalamlam atu nu pulu’ aca nu [[luma'|luma'luma']]ay a [[tademaw]] hu dadatukan micidek aca kyayu latuk a wayway. u “tina” atu “tinga” u singanganay a datuk.
 === yatyat (運動) ===
+足球係幾內亞比索民眾最喜歡的運動，其他諸如籃球與網球亦受到歡迎，另在鄉村地區則流行一種自由格鬥的比賽，水上遊憩活動亦係幾國民眾經常的育樂活動。
 tatukudan a mali ([[:zh:足球|足球]]) sa u sakanamuhan nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) a yayatan, duma sa u kanas a mali ([[:zh:篮球|籃球]]) atu salil a mali ([[:zh:网球|網球]]) u sakanamuhan tu nu heni, i niyadu'ay hananay a yayatan han sau lihalay a sakalalebu (malalebu 打鬥) a sasedsedan, nu i[[sauwac]]ay a yayayatan han kanamuhan tu nu katuuday a [[tademaw]].
-(u kamu nu Hulam sa: 足球係幾內亞比索民眾最喜歡的運動，其他諸如籃球與網球亦受到歡迎，另在鄉村地區則流行一種自由格鬥的比賽，水上遊憩活動亦係幾國民眾經常的育樂活動。)
 === dikuc (服裝) ===
+幾內亞比索民眾的穿著因所處的地區、年齡、經濟情況而有著許多的差異。
-Guinea-Bissau (幾內亞比索) tuni kasidikuc nuheni masaniyaniyadu’ ,mihcaan , atu nikakapah nu sakaudip caay kaw maleca kuni kasicaluk. nu tade[[tademaw]]anac, nu ilabuay a tukay a [[tademaw]] tuni kasidikuc han u nulalay adiku ku lusid. u masa babalakiyatu atu nu masakapahay numi kuli atu skatayda i patiyamay amilihida, sisa idaw kuni pilian tu aydaay a cacaluken.
+Guinea-Bissau (幾內亞比索) tuni kasidikuc nuheni masaniyaniyadu’ ,mihcaan , atu nikakapah nu sakaudip caay kaw maleca kuni kasicaluk.
+一般來說，內陸城市的居民大多穿著傳統服飾，但重要大城市的居民，如成年人及年輕人則因工作形態與社交場合，而多選擇現代的裝扮。
+nu tade[[tademaw]]anac, nu ilabuay a tukay a [[tademaw]] tuni kasidikuc han u nulalay adiku ku lusid. u masa babalakiyatu atu nu masakapahay numi kuli atu skatayda i patiyamay amilihida, sisa idaw kuni pilian tu aydaay a cacaluken.
+由於幾內亞比索係回教國家，因此幾內亞比索婦女的傳統服裝大多包裹全身，但卻絕少帶面紗。
+Guinea-Bissau (幾內亞比索) u Islamkiw (伊斯蘭教) a kanatal, sisa Guinea-Bissau (幾內亞比索) nu [[tatayna]] nikasidikuc tunu lalay han mamin a tabuen ku [[uzip|udipudip]]an, caay kasi luseki ku [[bihid]].
-(u kamu nu Hulam sa: 幾內亞比索民眾的穿著因所處的地區、年齡、經濟情況而有著許多的差異。一般來說，內陸城市的居民大多穿著傳統服飾，但重要大城市的居民，如成年人及年輕人則因工作形態與社交場合，而多選擇現代的裝扮。)
+幾內亞比索婦女傳統服裝慣極繁複且多層次。男士則喜著短袖襯衫與短褲等非正式服裝。
-Guinea-Bissau (幾內亞比索) u Islamkiw (伊斯蘭教) a kanatal, sisa Guinea-Bissau (幾內亞比索) nu [[tatayna]] nikasidikuc tunu lalay han mamin a tabuen ku [[uzip|udipudip]]an, caay kasi luseki ku [[bihid]]. u laylay nu dikuc nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) sa, yadah kuni ka tungtungduhan. tatama hantu manamuh tu tanayuay a syace (襯衫) atu apuyuay a caaya kaw nu laylay nuheni a calaped.[https://www.boca.gov.tw/sp-foof-countrycp-03-250-5289e-05-1.html]
+u laylay nu dikuc nu Guinea-Bissau (幾內亞比索) sa, yadah kuni ka tungtungduhan. tatama hantu manamuh tu tanayuay a syace (襯衫) atu apuyuay a caaya kaw nu laylay nuheni a calaped.[https://www.boca.gov.tw/sp-foof-countrycp-03-250-5289e-05-1.html]
-(u kamu nu Hulam sa: 由於幾內亞比索係回教國家，因此幾內亞比索婦女的傳統服裝大多包裹全身，但卻絕少帶面紗。幾內亞比索婦女傳統服裝慣極繁複且多層次。男士則喜著短袖襯衫與短褲等非正式服裝。)
 =='''malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan (外部連結)'''==