เส้นทางสายไหม

เส้นทางสายไหม บ้างเรียก เส้นทางแพรไหม (อังกฤษ: Silk Road หรือ Silk Route) เป็นชุดเส้นทางการส่งการค้าและวัฒนธรรมซึ่งเป็นศูนย์กลางของอันตรกิริยาทางวัฒนธรรมผ่านภูมิภาคของทวีปเอเชียที่เชื่อมตะวันตกและตะวันออกโดยการโยงพ่อค้าวาณิช ผู้แสวงบุญ นักบวช ทหาร ชนเร่ร่อนและผู้อาศัยในเมืองจากจีนและอินเดียไปยังทะเลเมดิเตอร์เรเนียนระหว่างเวลาหลายสมัย

เส้นทางสายไหม
เส้นทางหลักของเส้นทางสายไหม
ข้อมูลของเส้นทาง
ความยาว	4,000 ไมล์ (6,400 กิโลเมตร)
ช่วงเวลา	ราชวงศ์ฮั่น–คริสต์ทศวรรษ 1450

เส้นทางสายไหม : โครงข่ายเส้นทางฉนวนฉางอาน-เทียนชาน *
แหล่งมรดกโลกโดยยูเนสโก
ประเทศ	จีน, คาซัคสถาน, คีร์กีซสถาน
ประเภท	มรดกทางวัฒนธรรม
เกณฑ์พิจารณา	(ii) (iii) (v) (vi)
อ้างอิง	1442
ประวัติการขึ้นทะเบียน
ขึ้นทะเบียน	2557 (คณะกรรมการสมัยที่ 38)
* ชื่อตามที่ได้ขึ้นทะเบียนในบัญชีแหล่งมรดกโลก ** ภูมิภาคที่จัดแบ่งโดยยูเนสโก

เส้นทางสายไหม : ฉนวนซารัฟชอน-การากุม *
แหล่งมรดกโลกโดยยูเนสโก
ประเทศ	ทาจิกิสถาน, เติร์กเมนิสถาน, อุซเบกิสถาน
ประเภท	มรดกทางวัฒนธรรม
เกณฑ์พิจารณา	(ii) (iii) (v)
อ้างอิง	1675
ประวัติการขึ้นทะเบียน
ขึ้นทะเบียน	2566 (คณะกรรมการสมัยที่ 45)
* ชื่อตามที่ได้ขึ้นทะเบียนในบัญชีแหล่งมรดกโลก ** ภูมิภาคที่จัดแบ่งโดยยูเนสโก

เส้นทางสายไหมมีความยาว 6,437 กิโลเมตร (4,000 ไมล์) ได้ชื่อมาจากการค้าผ้าไหมจีนที่มีกำไรมากตลอดเส้นทาง เริ่มตั้งแต่ราชวงศ์ฮั่น (206 ปีก่อน ค.ศ. – ค.ศ. 220) ราชวงศ์ฮั่นขยายเส้นทางการค้าส่วนเอเชียกลางราว 114 ปีก่อนคริสศักราช ส่วนใหญ่ผ่านคณะทูตและการสำรวจของผู้แทนทางการทูตจักรวรรดิจีน จางเชียน (Zhang Qian) ชาวจีนสนใจมากกับความปลอดภัยของผลิตถัณฑ์การค้าของพวกตนและขยายกำแพงเมืองจีนเพื่อประกันการคุ้มครองเส้นทางการค้านี้

การค้าบนเส้นทางสายไหมเป็นปัจจัยสำคัญต่อการพัฒนาของอารยธรรมจีน อนุทวีปอินเดีย เปอร์เซีย ทวีปยุโรปและคาบสมุทรอาหรับ โดยเปิดอันตรกิริยาทางการเมืองและเศรษฐกิจทางไกลระหว่างอารยธรรม แม้ผ้าไหมเป็นสินค้าหลักจากจีน แต่ก็มีการค้าสินค้าอื่นจำนวนมาก ศาสนา ปรัชญาหลายความเชื่อและเทคโนโลยีต่าง ๆ จนถึงโรคก็ไปมาตามเส้นทางสายไหมเช่นกัน นอกเหนือจากการค้าทางเศรษฐกิจแล้ว เส้นทางสายไหมยังใช้เป็นการค้าทางวัฒนธรรมในบรรดาอารยธรรมตามเครือข่ายเส้นทางด้วย

ผู้ค้าหลักระหว่างยุคโบราณ คือ ชาวจีน เปอร์เซีย กรีก ซีเรีย โรมัน อาร์มีเนีย อินเดียและแบกเตรีย (Bactrian) และตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 5 ถึง 8 เป็นชาวซอกเดีย (Sogdian) ระหว่างการเจริญของศาสนาอิสลาม พ่อค้าอาหรับกลายมาโดดเด่น

ในการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญครั้งที่ 38 พ.ศ. 2557 ณ กรุงโดฮา ประเทศกาตาร์ มีมติให้ขึ้นทะเบียนเส้นทางสายไหมในจีน คาซัคสถาน และคีร์กีซสถาน เป็นแหล่งมรดกโลกภายใต้ชื่อ เส้นทางสายไหม : โครงข่ายเส้นทางฉนวนฉางอาน-เทียนชาน (Silk Roads: the Routes Network of Chang'an-Tianshan Corridor) โดยให้เหตุผลว่า เส้นทางนี้เป็นที่ยอมรับกันว่ามรดกทางอารยธรรของมนุษยชาติ ในฐานะเป็นเส้นทางโบราณในการติดต่อค้าขายและสื่อสารระหว่างตะวันออกกับตะวันตก และต่อมาในการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญครั้งที่ 45 พ.ศ. 2566 ณ กรุงรียาด ประเทศซาอุดีอาระเบีย มีมติให้ขึ้นทะเบียนเส้นทางสายไหมเป็นแหล่งมรดกโลกภายใต้ชื่อ เส้นทางสายไหม : ฉนวนซารัฟชอน-การากุม (Silk Roads: Zarafshan-Karakum Corridor)

แหล่งข้อมูล

• Baines, John and Málek, Jaromir (1984) : Atlas of Ancient Egypt. Oxford, Time Life Books.
• Boulnois, Luce. 2004. Silk Road: Monks, Warriors & Merchants on the Silk Road. Translated by Helen Loveday with additional material by Bradley Mayhew and Angela Sheng. Airphoto International. ISBN 962-217-720-4 hardback, ISBN 962-217-721-2 softback.
• Harmatta, János, ed., 1994. History of civilizations of Central Asia, Volume II. The development of sedentary and nomadic civilizations: 700 BC to 250. Paris, UNESCO Publishing.
• Herodotus (5th century BCE) : Histories. Translated with notes by George Rawlinson. 1996 edition. Ware, Hertfordshire, Wordsworth Editions Limited.
• Hopkirk, Peter: Foreign Devils on the Silk Road: The Search for the Lost Cities and Treasures of Chinese Central Asia. The University of Massachusetts Press, Amherst, 1980, 1984. ISBN 0-87023-435-8
• Hulsewé, A. F. P. and Loewe, M. A. N. 1979. China in Central Asia: The Early Stage 125 BC – 23: an annotated translation of chapters 61 and 96 of the History of the Former Han Dynasty. E. J. Brill, Leiden.
• Huyghe, Edith and Huyghe, François-Bernard: "La route de la soie ou les empires du mirage", Petite bibliothèque Payot, 2006, ISBN 2-228-90073-7
• Juliano, Annettte, L. and Lerner, Judith A., et al. 2002. Monks and Merchants: Silk Road Treasures from Northwest China: Gansu and Ningxia, 4th-7th Century. Harry N. Abrams Inc., with The Asia Society. ISBN 0-8109-3478-7; ISBN 0-87848-089-7 softback.
• Klimkeit, Hans-Joach, im. 1988. Die Seidenstrasse: Handelsweg and Kulturbruecke zwischen Morgen- and Abendland. Koeln: DuMont Buchverlag.
• Klimkeit, Hans-Joachim. 1993. Gnosis on the Silk Road: Gnostic Texts from Central Asia. Trans. & presented by Hans-Joachim Klimkeit. HarperSanFrancisco. ISBN 0-06-064586-5.
• Knight, E. F. 1893. Where Three Empires Meet: A Narrative of Recent Travel in: Kashmir, Western Tibet, Gilgit, and the adjoining countries. Longmans, Green, and Co., London. Reprint: Ch'eng Wen Publishing Company, Taipei. 1971.
• Li, Rongxi (translator). 1995. A Biography of the Tripiṭaka Master of the Great Ci’en Monastery of the Great Tang Dynasty. Numata Center for Buddhist Translation and Research. Berkeley, California. ISBN 1-886439-00-1
• Li, Rongxi (translator). 1995. The Great Tang Dynasty Record of the Western Regions. Numata Center for Buddhist Translation and Research. Berkeley, California. ISBN 1-886439-02-8
• Litvinsky, B. A., ed., 1996. History of civilizations of Central Asia, Volume III. The crossroads of civilizations: 250 to 750. Paris, UNESCO Publishing.
• Liu, Li, 2004, The Chinese Neolithic, Trajectories to Early States, Cambridge UK, Cambridge University Press
• Liu, Xinru, 2001. "Migration and Settlement of the Yuezhi-Kushan: Interaction and Interdependence of Nomadic and Sedentary Societies." Journal of World History, Volume 12, No. 2, Fall 2001. University of Hawaii Press, pp. 261–292. [1].
• McDonald, Angus. 1995. The Five Foot Road: In Search of a Vanished China. HarperCollinsWest, San Francisco.
• Malkov, Artemy. 2007. The Silk Road: A mathematical model. History & Mathematics, ed. by Peter Turchin et al. Moscow: KomKniga. ISBN 978-5-484-01002-8
• Mallory, J. P. and Mair, Victor H., 2000. The Tarim Mummies: Ancient China and the Mystery of the Earliest Peoples from the West. Thames & Hudson, London.
• Ming Pao. "Hong Kong proposes Silk Road on the Sea as World Heritage", August 7, 2005, p. A2.
• Osborne, Milton, 1975. River Road to China: The Mekong River Expedition, 1866–73. George Allen & Unwin Lt.
• Puri, B. N, 1987 Buddhism in Central Asia, Motilal Banarsidass Publishers Private Limited, Delhi. (2000 reprint).
• Ray, Himanshu Prabha, 2003. The Archaeology of Seafaring in Ancient South Asia. Cambridge University Press. ISBN 0-521-80455-8 (hardback) ; ISBN 0-521-01109-4 (paperback).
• Sarianidi, Viktor, 1985. The Golden Hoard of Bactria: From the Tillya-tepe Excavations in Northern Afghanistan. Harry N. Abrams, New York.
• Schafer, Edward H. 1963. The Golden Peaches of Samarkand: A study of T’ang Exotics. University of California Press. Berkeley and Los Angeles. 1st paperback edition: 1985. ISBN 0-520-05462-8.
• Stein, Aurel M. 1907. Ancient Khotan: Detailed report of archaeological explorations in Chinese Turkestan, 2 vols. Clarendon Press. Oxford.[2]
• Stein, Aurel M., 1912. Ruins of Desert Cathay: Personal narrative of explorations in Central Asia and westernmost China, 2 vols. Reprint: Delhi. Low Price Publications. 1990.
• Stein, Aurel M., 1921. Serindia: Detailed report of explorations in Central Asia and westernmost China, 5 vols. London & Oxford. Clarendon Press. Reprint: Delhi. Motilal Banarsidass. 1980.[3]
• Stein Aurel M., 1928. Innermost Asia: Detailed report of explorations in Central Asia, Kan-su and Eastern Iran, 5 vols. Clarendon Press. Reprint: New Delhi. Cosmo Publications. 1981.
• Stein Aurel M., 1932 On Ancient Central Asian Tracks: Brief Narrative of Three Expeditions in Innermost Asia and Northwestern China. Reprinted with Introduction by Jeannette Mirsky. Book Faith India, Delhi. 1999.
• von Le Coq, Albert, 1928. Buried Treasures of Turkestan. Reprint with Introduction by Peter Hopkirk, Oxford University Press. 1985.
• Whitfield, Susan, 1999. Life Along the Silk Road. London: John Murray.
• Wimmel, Kenneth, 1996. The Alluring Target: In Search of the Secrets of Central Asia. Trackless Sands Press, Palo Alto, CA. ISBN 1-879434-48-2
• Yan, Chen, 1986. "Earliest Silk Route: The Southwest Route." Chen Yan. China Reconstructs, Vol. XXXV, No. 10. Oct. 1986, pp. 59–62.
• Yule (translator and editor), Sir Henry (1866). Cathay and the way thither: being a collection of medieval notices of China. Issue 37 of Works issued by the Hakluyt Society. Printed for the Hakluyt society. {{cite book}}: |last= มีชื่อเรียกทั่วไป (help)

หนังสืออ่านเพิ่ม

• Bulliet, Richard W. 1975. The Camel and the Wheel. Harvard University Press. ISBN 0-674-09130-2.
• Choisnel, Emmanuel : Les Parthes et la route de la soie ; Paris [u.a.], L' Harmattan [u.a.], 2005, ISBN 2-7475-7037-1
• Christian, David (2000). "Silk Roads or Steppe Roads? The Silk Roads in World History". Journal of World History. University of Hawaii Press. 2.1 (Spring): 1.
• de la Vaissière, E., Sogdian Traders. A History, Leiden, Brill, 2005, Hardback ISBN 90-04-14252-5 Brill Publishers, French version ISBN 2-85757-064-3 on [4] เก็บถาวร 2011-08-18 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• de la Vaissière, E., Trombert, E., Les Sogdiens en Chine, Paris, EFEO, 2005 ISBN 2-85539-653-0 [5] เก็บถาวร 2006-02-09 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Elisseeff, Vadime. Editor. 1998. The Silk Roads: Highways of Culture and Commerce. UNESCO Publishing. Paris. Reprint: 2000. ISBN 92-3-103652-1 softback; ISBN 1-57181-221-0; ISBN 1-57181-222-9 softback.
• Foltz, Richard C. 1999. Religions of the Silk Road: Overland Trade and Cultural Exchange from Antiquity to the Fifteenth Century. New York: St. Martin's Griffin. ISBN 0-312-21408-1.
• Hill, John E. (2009) Through the Jade Gate to Rome: A Study of the Silk Routes during the Later Han Dynasty, 1st to 2nd Centuries CE. BookSurge, Charleston, South Carolina. ISBN 978-1-4392-2134-1.
• Hill, John E. 2004. The Peoples of the West from the Weilüe 魏略 by Yu Huan 魚豢: A Third Century Chinese Account Composed between 239 and 265. Draft annotated English translation. [6]
• Hopkirk, Peter: The Great Game: the Struggle for Empire in Central Asia; Kodansha International, New York, 1990, 1992.
• Il Milione by Marco Polo
• Kuzmina, E. E. The Prehistory of the Silk Road. (2008) Edited by Victor H. Mair. University of Pennsylvania Press, Philadelphia. ISBN 978-0-8122-4041-2.
• Liu, Xinru, and Shaffer, Lynda Norene. 2007. Connections Across Eurasia: Transportation, Communication, and Cultural Exchange on the Silk Roads. McGraw Hill, New York. ISBN 978-0-07-284351-4.
• Miller, Roy Andrew (1959) : Accounts of Western Nations in the History of the Northern Chou Dynasty. University of California Press.
• Hallikainen, Saana : Connections from Europe to Asia and how the trading was affected by the cultural exchange (2002)
• Thubron, C., The Silk Road to China (Hamlyn, 1989)
• Lawrenson, Brian, Following Marco 'Polo's Silk Road. Second Edition. Marco Polo Press 2010. ISBN 978-1-4392-4942-0 paperback 344 pages. [7] เก็บถาวร 2010-05-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน.

แหล่งข้อมูลอื่น

• China National Tourist Office เก็บถาวร 2007-12-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Silk Road Atlas (University of Washington)
• The history of the Silk Road by Oliver Wild เก็บถาวร 2016-03-15 ที่ Portuguese Web Archive
• Old World Traditional Trade Routes Project
• Travel report incl. photos along the Silk Road
• Silkroad Foundation
• Silk Road Project
• Silk Road Society เก็บถาวร 2010-09-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Miami University Silk Road Project
• The Great Handclasp -- The Han Empire and the Roman Empire เก็บถาวร 2009-04-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Silk Road เก็บถาวร 2010-03-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Silk Road in Greco Roman times (map)
• International Dunhuang Project เก็บถาวร 2011-07-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Downloadable article: "Evidence that a West-East admixed population lived in the Tarim Basin as early as the early Bronze Age" Li et al. BMC Biology 2010, 8:15. [8]