สารวีเอ็กซ์

VX

SP-(−)-VX enantiomer
ชื่อ
Preferred IUPAC name S-{2-[Di(propan-2-yl)amino]ethyl} O-ethyl methylphosphonothioate
ชื่ออื่น [2-(Diisopropylamino)ethyl]-O-ethyl methylphosphonothioate Ethyl {[2-(diisopropylamino)ethyl]sulfanyl}(methyl)phosphinate Ethyl N-2-diisopropylaminoethyl methylphosphonothiolate
เลขทะเบียน
เลขทะเบียน CAS	50782-69-9 Y
3D model (JSmol)	รูปภาพแบบโต้ตอบ รูปภาพแบบโต้ตอบ
ChEBI	CHEBI:609247 N
ChEMBL	ChEMBL483105 Y
เคมสไปเดอร์	36386 Y
MeSH	VX
ผับเคม CID	39793
UNII	9A4381183B Y
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID80866161
InChI InChI=1S/C11H26NO2PS/c1-7-14-15(6,13)16-9-8-12(10(2)3)11(4)5/h10-11H,7-9H2,1-6H3 Y Key: JJIUCEJQJXNMHV-UHFFFAOYSA-N Y InChI=1/C11H26NO2PS/c1-7-14-15(6,13)16-9-8-12(10(2)3)11(4)5/h10-11H,7-9H2,1-6H3 Key: JJIUCEJQJXNMHV-UHFFFAOYAV
SMILES CCOP(C)(=O)SCCN(C(C)C)C(C)C O=P(OCC)(SCCN(C(C)C)C(C)C)C
คุณสมบัติ
สูตรเคมี	C11H26NO2PS
มวลโมเลกุล	267.37 g·mol−1
ความหนาแน่น	1.0083 g cm−3
จุดหลอมเหลว	−51 องศาเซลเซียส (−60 องศาฟาเรนไฮต์; 222 เคลวิน)
จุดเดือด	300 องศาเซลเซียส (572 องศาฟาเรนไฮต์; 573 เคลวิน)
log P	2.047
ความดันไอ	0.09 Pa
ความอันตราย
NFPA 704 (fire diamond)	4 1 1
จุดวาบไฟ	159 องศาเซลเซียส (318 องศาฟาเรนไฮต์; 432 เคลวิน)
ปริมาณหรือความเข้มข้น (LD, LC):
LD50 (median dose)	7 μg/kg (intravenous, rat)
หากมิได้ระบุเป็นอื่น ข้อมูลข้างต้นนี้คือข้อมูลสาร ณ ภาวะมาตรฐานที่ 25 °C, 100 kPa อ้างอิงกล่องข้อมูล

สารวีเอกซ์ (VX ย่อมาจาก venomous agent X) เป็นสารพิษอันตรายทำลายประสาท ถูกจัดอยู่ในกลุ่มออกาโนฟอสเฟต ถ้าอยู่ในรูปของสารบริสุทธิ์จะไม่มีสี แต่ถ้าอยู่ในรูปของสารที่ไม่บริสุทธิ์จะมีสีน้ำตาล สารชนิดนี้ไม่มีกลิ่นและรส นอกจากนี้ยังไม่ระเหย สามารถแพร่กระจายอยู่ในสภาพแวดล้อมได้เป็นเวลานาน จึงมักถูกนำไปใช้เป็นอาวุธเคมีซึ่งเป็นอันตรายทำให้เสียชีวิตได้ 

ประวัติการใช้สารวีเอ็กซ์

สารวีเอ็กซ์ถูกค้นพบขึ้นครั้งแรกในประเทศอังกฤษเมื่อปี ค.ศ. 1950 โดยนักเคมีที่มีชื่อว่ารานาจิ กอช หลังจากนั้นในปี ค.ศ.1955 สารนี้ได้ถูกนำไปศึกษาเพิ่มเติมเพื่อนำไปใช้ในการทำอาวุธสังหาร และในปี ค.ศ. 1961 สหรัฐอเมริกาได้ผลิตสารชนิดนี้ออกมาเป็นจำนวนมาก แล้วนำไปเก็บไว้ที่คลังอาวุธเพื่อใช้ในยามสงคราม นอกจากนี้ยังมีประเทศอิรักที่ผลิตสารชนิดนี้ออกมาเป็นจำนวนมากกว่า 5,000 ตัน สารวีเอ็กซ์เคยถูกนำไปใช้โจมตีชาวเคิร์ด และใช้ในสงครามอิรัก-อิหร่าน ในปี 1988 อีกด้วย

วันที่ 13 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 2017 คิม จองนัม ผู้ซึ่งเป็นพี่ชายของคิม จองอึน ผู้นำเกาหลีเหนือ เสียชีวิตจากการถูกสังหารด้วยสารพิษชนิดนี้ในประเทศมาเลเซีย จากการตรวจสอบ พบสารวีเอ็กซ์บนใบหน้าของคิมจองนัม ผู้ต้องสงสัยว่าจะเป็นผู้สังหารคือผู้หญิงชาวเวียดนาม ซึ่งผู้หญิงคนนี้ก็เกิดอาการที่ได้รับสารวีเอ็กซ์เช่นกัน แม้จะใส่ถุงมือป้องกันแต่สารวีเอ็กซ์ก็ยังสามารถแทรกซึมเข้าสู่ผิวหนังได้

สมบัติทางกายภาพของสารวีเอกซ์

สารวีเอกซ์มีน้ำหนักโมเลกุลเท่ากับ 267.368  เป็นของเหลวที่ไม่มีสี ความหนาแน่นใกล้เคียงกับน้ำคือ 1.0083 g cm⁻³ มีลักษณะคล้ายน้ำมันเครื่องเพราะมีความเหนียวสูงและระเหยยาก ถูกจัดว่าเป็นสารพิษทำลายประสาทที่มีการระเหยยากที่สุด มีลักษณะเป็นไฮโดรโฟบิกคือเป็นสารที่ไม่ละลายน้ำ นอกจากนี้สารดังกล่าวสามารถคงอยู่ได้หลายวันหากอยู่ในอุณหภูมิปกติและอยู่ได้หลายเดือนหากอยู่ในอุณภูมิที่ต่ำ สารวีเอกซ์อยู่ได้ทั้งในรูปของเหลวและก๊าซหากอยู่ในที่ที่มีอุณหภูมิสูง

สารวีเอ็กซ์ในร่างกาย

อาการ

สารดังกล่าวสามารถเข้าสู่ร่างกายได้ทั้งการหายใจ การย่อยอาหาร การแทรกซึมผ่านผิวหนัง และการผ่านเข้าสู่ดวงตา ฉะนั้นเมื่อร่างกายได้สัมผัสกับสารชนิดนี้ในปริมาณที่เป็นอันตราย (ประมาณ 5-10 มิลลิกรัม) แล้วระบบเอนไซม์ของร่ายกายจะถูกรบกวน ไม่สามารถทำงานได้อย่างปกติ ก่อให้เกิดอาการชัก หายใจไม่ออก ร่างกายเป็นอัมพาตและระบบหายใจล้มเหลวในที่สุด แต่ถ้าหากได้รับในปริมาณที่น้อยกว่า 5 มิลลิกรัมจะเกิดอาการหลากหลาย เช่น น้ำลายฟูมปาก ท้องเสีย คลื่นไส้ หรือหัวใจเต้นเร็วผิดปกติ

วิธีการปฐมพยาบาลเบื้องต้น

• การสูดดม: หากเกิดการสูดดมสายชนิดนี้เข้าไปต้องกลั้นหายใจจนกระทั่งได้รับอุปกรณ์ป้องกันการหายใจ (respiratory protective mask) หากรู้สึกหายใจลำบากให้ใช้การบำบัดด้วยออกซิเจน (oxygen administer) และไปรีบพบแพทย์โดนทันที
• การผ่านเข้าสู่ดวงตา: ล้างดวงตาเป็นระยะเวลาต่อเนื่องประมาณ 10-15 นาที หลังจากนั้นต้องใช้อุปกรณ์ป้องกันการหายใจ (respiratory protective mask) และรีบไปพบแพทย์โดยทันที
• สัมผัสกับผิวหนัง: สวมอุปกรณ์ป้องกันการหายใจ (respiratory protective mask) ถอดเสื้อผ้าที่ได้รับสารปนเปื้อนออกทันที หลังจากนั้นรีบล้างผิวหนังส่วนที่โดนสารด้วยสบู่กับน้ำ และรีบไปพบแพทย์โดยทันที
• การกลืนกิน: ห้ามพยายามอาเจียนโดยเด็ดขาด ต้องไปพบแพทย์ให้เร็วที่สุด