Hilagang Korea: Pagkakaiba sa mga binago
Nilalaman na inalis Nilalaman na idinagdag
Senior Forte (usapan | ambag) No edit summary Tatak: Disambiguation links |
No edit summary |
||
| (hindi ipinakita ang isang agarang pagbabago ng isang tagagamit) | |||
Linya 1:
{{Infobox country
| conventional_long_name
| common_name = Hilagang Korea
| native_name = {{ubl|{{native name|ko|조선민주주의인민공화국
| image_flag = Flag of North Korea.svg
| image_coat = Emblem of North Korea.svg
| symbol_type =
|
|
| image_map = Democratic People's Republic of Korea (orthographic projection).svg
| map_caption =
| capital = [[Pyongyang]]
|
|
| languages_type = Wikang opisyal<br />{{nobold|at pambansa}}
|
|
| government_type = [[Unitaryong]] [[Jucheistang]] [[unipartidistang]] [[sosyalistang]] [[republika]] sa ilalim ng namamanang [[totalitaryong]] [[diktadura]]
| leader_title1 = [[Kataas-taasang Pinuno (Hilagang Koreanong titulo)|Kataas-taasang Pinuno]]
| leader_name1 = [[Kim Jong-un]]
| leader_title2 = Tagapangulo ng Permanenteng Komite ng [[Kataas-taasang
| leader_name2 = Choe Ryong-hae
| leader_title3 = Premiyer ng Gabinete
| leader_name3 = Kim Tok-hun
| leader_title4 = Tagapangulo ng [[Kataas-taasang
| leader_name4 = Pak Thae-song
| ethnic_groups =
| ethnic_groups_year =
| legislature = [[Kataas-taasang
| sovereignty_type = Pagkakabuo
| established_event1 = [[#Sobyetikong Pangasiwaang Sibil|Pangasiwaang Sobyetiko]]
Linya 48 ⟶ 39:
| established_event5 = [[Sosyalistang Saligang Batas ng Republikang Bayang Demokratiko ng Korea|Kasalukuyang Saligang Batas]]
| established_date5 = Disyembre 27, 1972
| area_km2 = 120,540
| area_rank = ika-97
Linya 75 ⟶ 62:
| HDI =
| HDI_year =
| currency = [[Won ng Hilagang Korea
| currency_code = KPW
| time_zone = Oras ng Pyongyang
Linya 81 ⟶ 68:
| DST_note =
| time_zone_DST =
|
| iso3166code =
| cctld = [[.kp]]
| today =
}}
Ang '''Hilagang Korea''', opisyal na '''Demokratikong Republikang Bayan ng Korea''', ay bansang matatagpuan sa [[Silangang Asya]] na sakop ang hilagang kalahati ng [[Tangway ng Korea]]. Hinahangganan ito ng [[Tsina]] at [[Rusya]] sa mga ilog ng [[Ilog Yalu|Yalu]] at [[Ilog Tumen|Tumen]] ayon sa pagkabanggit sa hilaga, [[Dagat Hapon]] sa silangan, [[Dagat Dilaw]] sa kanluran, at [[Timog Korea]] sa [[Sonang Demilitarisado ng Korea]]. Sumasaklaw ito ng lawak na 120,538 km<sup>2</sup> at may tinatayang populasyon na mahigit 26 milyon.Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay [[Pyongyang]].
Nang sumuko ang [[Imperyo ng Hapon]] noong 1945 sa pagtatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] ay [[Pagkakahati ng Korea|nahati ang Korea]] sa dalawa sa kahabaan ng [[ika-38 hilera sa hilaga|ika-38 hilera]]. Ang hilagang lugar ay sinakop ng [[Unyong Sobyetiko]] habang ang timog ay sinakop ng [[Estados Unidos]]. Nabigo ang mga negosasyon para sa muling pagkakaisa ng dalawang lugar, at noong 1948 ay nabuo ang [[sosyalismo|sosyalistang]] Republikang Bayang Demokratiko ng Korea sa hilaga ng tangway, sa kaibahan ng [[kapitalismo|kapitalistang]] [[Timog Korea|Republika ng Korea]] sa timog. Nagsimula ang [[Digmaang Koreano]] noong 1950 nang sinalakay ng Hilagang Korea ang Timog, at tumagal ito hanggang 1953 na nagresulta sa pagkapatas. Ang [[Kasunduang Pang-armistisyo ng Korea]] ay nagdulot ng tigil-putukan at nagtatag ng isang [[Sonang Desmilitarisado ng Korea|sonang desmilitarisado]] sa tangway, ngunit walang pormal na tratadong pangkayapaan na nilagdaan, kaya't ang dalawang Korea ay [[de facto|de factong]] nasa digmaan hanggang sa kasalukuyan. Pagkatapos ng digmaan ay muling itinayo ang bansa sa ilalim ng isang [[industriyalisasyon|industriyalisadong]] [[ekonomiyang planado|ekonomiyang planado]]. Sa huling bahagi ng mga 1950 at noong mga 1960 at 1970 ay nagtamasa ang Hilagang Korea ng mas mataas na antas ng pamumuhay kaysa sa Timog Korea, na noo'y dumaranas ng kaguluhan sa politika at mga krisis sa ekonomiya. Gayunpaman, ang sitwasyon ay nabaligtad noong dekadang 1980 nang naging matibay na kapangyarihang pang-ekonomiya ang Timog dahil sa panloobang pag-unlad at pamumuhuna't ayudang militar mula [[Estados Unidos]] at [[Hapon]], habang ang Hilagang Korea ay tumimik at nanghina. Lubos na naapektuhan ang ekonomiya ng Hilagang Korea noong nabuwag ang [[Unyong Sobyetiko#Pagkabuwag|Unyong Sobyetiko]] at mga [[Mga himagsikan ng 1989|estadong komunista]] sa [[Silangang Bloke]]. Dahil dito, nagkaroon ng malawakang taggutom sa bansa noong [[Taggutom sa Hilagang Korea|1994 hanggang 1998]] na naging sanhi ng tinatayang 240 libo hanggang 3.5 milyong pagkamatay. Patuloy na dumadaranas ang bansa ng [[malnutrisyon|malnutrisyong]] laganap. Naging bahagi ang Hilagang Korea ng [[Nasyones Unidas]] noong 1991, at kabilang rin sa iba't-ibang organisasyong pandaigdig tulad ng [[Grupo ng 77]], [[Kilusang Di-Nakahanay]], at Porong Rehiyonal ng [[Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya]].
Ayon sa Artikulo 1 ng [[saligang batas]] ng bansa, ang Hilagang Korea ay isang "estadong sosyalistang may kasarinlan", at sa Artikulo 3 nakasaad na ang [[Juche]] ang [[ideolohiya|ideolohiyang]] pampamahalaan ng Hilagang Korea. Ang mga moda ng produksyon ay pag-aari ng estado sa pamamagitan ng mga negosyong pinamamahalaan ng pamahalaan at sakahang kolektibo. Karamihan sa mga paglilingkod kagaya ng pangangalagang [[kalusugan|pangkalusugan]], [[edukasyon]], [[bahay|pabahay]], at produksyon ng [[pagkain]] ay tinutustusan o pinopondohan ng estado. Sumusunod din ang bansa sa ideolohiyang [[Songun]], ang patakarang "una-militar" ng Hilagang Korea. Ang hukbong tungkuling aktibo nito na binubuo ng halos 1.28 milyong sundalo ay higit 5% ng populasyon ng bansa at ang ikaapat na pinakamalaki sa mundo. Mayroon din ito ng higit 7.769 milyong tauhang aktibo, nakalaan, at paramilitar, halos 30% ng populasyon ng bansa at ang ikalawang pinakamataas na tauhang militar at paramilitar sa buong daigdig. Mayroon ang bansa ng mga [[Pakikidigmang biyolohiko|sandatang biyolohiko]], [[Pakikidigmang kimiko|kimiko]], at isa sa iilang bansang mayroon ng mga [[sandatang nukleyar]]. Tinatayang mayroon ang Hilagang Korea ng higit 30 hanggang 40 nito.
Ang Hilagang Korea ay isang namamanang [[diktadura|diktadurang]] [[totalitarismo|totalitaryo]] na pinamumunuan ng dinastiyang Kim. Bagama't mayroong nagaganap na mga [[halalan]] sa bansa, itinuturing ito ng mga dayuhang tagapagmasid bilang huwad. Ang [[Partido ng mga Manggagawa ng Korea]], na pinamumunuan ng isang kasapi ng naghaharing pamilya, ay ang partidong nangingibabaw at namumuno ng [[Demokratikong Hanay para sa Muling Pag-iisa ng Amang Bayan]], kung saan ang lahat ng opisyal sa politika ay kinakailangang maging kasapi. Ang talaan ng pang-aabuso ng mga [[karapatang pantao]] sa Hilagang Korea, na tinatanggi ng pamahalaan, ay madalas na itinuturing bilang ang pinakamasama sa mundo. Ito ay kinokondenang internasyonal ng mga organisasyon tulad ng [[Nasyones Unidas]], [[Unyong Europeo]], at mga grupo tulad ng ''[[Human Rights Watch]]'' ([[wikang Filipino|Filipino]]: Obserbatoryo ng Karapatang Pantao) at ''[[Amnesty International]]'' ([[wikang Filipino|Filipino]]: Amnestiyang Pandaigdig). Dahil sa pamamahalang dinastiko at paghihiwalay nito sa mundo, tinutukoy ang bansa na "ermitanyong kaharian". Ang panimula ng saligang batas ng bansa ay tumutukoy kina [[Kim Il-sung]] at [[Kim Jong-il]], ang una at ikalawang [[Pamahalaan ng Hilagang Korea#Kataas-taasang Pinuno|kataas-taasang pinuno]] ng bansa ayon sa pagkabanggit, bilang mga [[Saligang Batas ng Hilagang Korea#Panimula|walang hangganang pinuno ng Jucheng Korea]]. Dahil dito, isinasaalang-alang ang bansa ng ibang akademiko't kritiko bilang isang [[estado|estadong]] [[teokrasya|teokratiko]].
==Etimolohiya at mga Pangalan==
[[File:North_Korea.svg|thumb|left|275px|"Republikang Bayang Demokratiko ng Korea" sa mga [[sistema ng pagsulat]] na [[Hangul|Chosongul]] (taas) at [[
Ang pangalang Korea ay nagmumula sa pangalang ''Goryeo'' (binabaybay din na ''Koryŏ''). Unang ginamit ang pangalang Goryeo ng kahariang sinaunang [[Goguryeo]] (Koguryŏ) na isa sa mga kapangyarihang dakila sa Silangang Asya noong panahon nito. Ang [[ika-10 dantaon|ika-10 dantaong]] kahariang [[Goryeo]] ay humalili sa Goguryeo, at sa gayon ay minana ang pangalan nito, na binigkas ng mga bumibisitang Persang mangangalakal bilang "Korea".<ref>{{cite book|last1=Rossabi|first1=Morris|title=China Among Equals: The Middle Kingdom and Its Neighbors, 10th–14th Centuries|publisher=University of California Press|isbn=9780520045620|url=https://books.google.com/books?id=sNpD5UKmkswC&q=%22As+the+self-proclaimed+successor+to+Koguryo+and+the+protector+of+Parhae+refugees%2C+many+of+them+of+Koguryo+origin%2C+Koryo+considered+the+northern+territories+in+Manchuria+its+rightful+legacy.%22|access-date=8 November 2016|language=en|date=20 May 1983}}</ref>{{rp|323}}<ref>{{citation |last = Yunn |first = Seung-Yong |year = 1996 |title = Religious culture of Korea |chapter = Muslims earlier contact with Korea |publisher = Hollym International}}{{rp|99}}</ref> Ang modernong pagbaybay ng salitang Korea ay unang lumitaw noong huling bahagi ng [[ika-17 dantaon]] sa mga sulatin sa paglalakbay ni [[Hendrick Hamel]] ng [[Kompanyang Olandes ng Silangang Indiya]].<ref>{{cite web|url=http://city.udn.com/54543/2933925 |script-title=zh:Korea原名Corea？ 美國改的名 |publisher=[[United Daily News]] |date=5 July 2008 |access-date=28 March 2014 |language=zh |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006101951/http://city.udn.com/54543/2933925 |archive-date=6 October 2014 }}</ref>
[[File:Korean Peninsula.jpg|thumb|left|250px|Isang mapang Timog Koreano ng [[tangway ng Korea]]. Tinutukoy nito ang Hilagang Korea na ''Bukhan'' ([[Koreano]]: {{lang|ko-Hang-KR|북한}}), ang Timog Koreanong katawagang kolokyal sa Hilagang Korea.]]
Pagkatapos ng paghahati ng [[tangway ng Korea]] sa Hilaga at Timog ay gumamit ang dalawang panig ng mga magkaibang termino para tumukoy sa Korea. Ginamit ng Hilagang Korea ang ''Chosŏn'' o ''Joseon'' ([[wikang Koreano|Koreano]]: {{lang|ko|조선}}) habang ginamit ng Timog Korea ang ''Hanguk'' ([[wikang Koreano|Koreano]]: {{lang|ko|한국}}). Noong 1948, ang Hilagang Korea ay pormal na naging Republikang Bayang Demokratiko ng Korea ([[wikang Koreano|Koreano]]: {{lang|ko|조선민주주의인민공화국}}; [[McCune-Reischauer]]: ''Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk''). Ang bawat bahagi ng pangalan ay maingat na pinili. Ang terminong ''Chosŏn'' ay pinili dahil ginamit ito noong erang kolonyal upang kilalanin ang tangway. Ang ''Konghwaguk'' naman ay pinili kaysa sa ''Minguk'' dahil sa mga makaliwang konotasyon nito, ginamit ang termino upang tumukoy sa mga bumubuong republika ng [[Unyong Sobyetiko]]. Ginusto ng mga Hilagang Koreano na gumamit ng mga pangalang ginamit nang [[Silangang Harang|Silangang Bloke]] upang magkaroon ang bansa ng pagkakalehitimo. Nagkaroon ng pagpipilian sa katawagang "Republikang Bayan" at "Republikang Demokratiko". Ginamit ito ng mga panandaliang estado na [[Republikang Bayang Ukranyo ng mga Sobyetiko]] (ang naging unang bansa gumamit ng katawagang "Republikang Bayan") at [[Republikang Demokratiko ng Pinlandiya]] ayon sa pagkakabanggit. Ang katawagang "Republikang Bayan" ay pinaboran ni [[Pak Hon-yong]] ng [[Partido Komunista ng Korea]] at ginamit ito ng pansamantalang [[Republikang Bayan ng Korea]] na nabuo sa [[Seoul]] pagkatapos ng pagpalaya sa tangway. Ang "Republikang Demokratiko" naman ay nauugnay sa konseptong [[Bagong Demokrasya]] ni [[Mao Zedong]], na nakaimpluwensya kay [[Kim Tu-bong]] ng Bagong Partidong Bayan ng Korea. Nagsanib-puwersa ang Bagong Partidong Bayan ng Korea ni Kim Tu-bong at Partido Komunista ng Hilagang Korea. Nang makarating ang paksa kay [[Kim Il-sung]], nagsimula siyang gumamit ng katawagang "Republikang Bayang Demokratiko", kung saan sinaad niya ang ideya sa isang talumpati noong 1946. Iminungkahi naman ni Heneral Nikolai Georgiyevich Lebedev ng [[Hukbong Sobyetiko]] na tawagin ang bansa na "Republikang Demokratikong-Bayan" ({{lang-ru|Народно-Демократическая Республика}}). Nang hinarap ni Kim ang sitwasyon ay napagpasyahan ni Kim na tawagin ang bansa na "Republikang Bayang Demokratiko ng Korea" sa Koreano at Republikang Demokratikong-Bayan" sa [[wikang Ruso|Ruso]] upang isipin ng mga Sobyetiko na sinusunod ang kanilang mga utos at maiulat ni Kim sa mga [[Koreano]] na ang kanyang katawagan ang pinili ng mga Sobyetiko. Dahil dito, maaaring sabihin ng magkabilang panig na sila ang gumawa ng pangalan.<ref>https://www.nknews.org/2018/11/how-north-korea-got-its-official-name/</ref>
Ginagamit ng mga Hilagang Koreano ang katawagang ''Pukchosŏn'' ([[Chosongul]]: {{lang|ko-Hang-KP|북조선}}; [[Hancha]]: {{lang|ko-Hant-KP|北朝鮮}}; "Hilagang Choson") habang ginagamit ng mga Timog Koreano ang katawagang ''Bukhan'' ([[Hangul]]: {{lang|ko-Hang-KR|북한}}; [[Hancha]]: {{lang|ko-Hant-KR|北韓}}; "Hilagang Han") upang tumukoy sa Hilagang Korea. Gayunpaman, ang terminong ''Pukchosŏn'' ay bihirang ginagamit sa hilaga, bagama't maaari itong matagpuan sa mga dipa-digmang mapagkukunan tulad ng Awit ni Heneral Kim Il-sung.<ref>{{Dictionary.com|Chosŏn|access-date=19 December 2018}}</ref> Sa mga rehiyong pangturista sa Hilagang Korea at sa mga opisyal na pagpupulong ng Hilagang Korea at Timog Korea ay ginagamit nila ang mga terminong ''Bukcheuk'' ("hilagang panig") at ''Namcheuk'' ("timog panig"). Sa politika, ang mga pamahalaan ng Hilaga at Timog Korea ay tumuturing sa kanilang mga sarili bilang ang nag-iisang lehitimong pamahalaan ng buong tangway.<ref name="Buzo 2002">{{cite book| title = The Making of Modern Korea | url = https://archive.org/details/makingmodernkore00buzo | url-access = limited | last = Buzo | first = Adrian | year = 2002| publisher = Routledge| location = London | isbn = 978-0-415-23749-9}}</ref>{{rp|72}}<ref name="Cumings 2005">{{cite book| title = Korea's Place in the Sun: A Modern History| url = https://archive.org/details/koreasplaceinsun0000cumi| last = Cumings| first = Bruce| author-link = Bruce Cumings| year = 2005| publisher = [[W. W. Norton & Company]]| location = New York| isbn = 978-0-393-32702-1}}</ref>{{rp|506–507}} Dahil dito, hindi itinuturing ng mga Hilagang Koreano at Timog Koreano ang kanilang mga sarili bilang mga "Hilagang Koreano" at "Timog Koreano" kundi "Koreano", at ang mga dayuhang bisita ay hinihikayat na hindi gamitin ang mga unang binanggit na termino.<ref>{{cite news|url=http://www.nknews.org/2014/02/why-is-north-korea-called-the-dprk/|title=Why is North Korea called the DPRK?|last=Young|first=Benjamin R|date=7 February 2014|work=[[NK News]]|access-date=9 February 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140209140607/http://www.nknews.org/2014/02/why-is-north-korea-called-the-dprk/|archive-date=9 February 2014}}</ref>
==Kasaysayan==
==Heograpiya==
===Topograpiya===
[[File:North Korea Topography.png|thumb|right|200px|[[Topograpiya|Topograpikong]] [[mapa]] ng Hilagang Korea.]]
Sinasakop ng Hilagang Korea ang hilagang bahagi ng [[Tangway ng Korea]], na nasa pagitan ng mga latitud na 37° at 43°H, at mga longitud na 124° at 131°S. Sumasaklaw ito ng sukat na 120,540 kilometrong kuwadrado (46,541 milyang kuwadrado)
[[File:North Korea - Mt. Paektu (5015879192).jpg|thumb|200px|left|Pintura na inilalarawan sina [[Kim Il-sung]] at [[Kim Jong-il]] na tumatayo sa tuktok ng [[Bundok Paektu]].]]
Sinabi ng mga naunang bisitang Europeo sa Korea na ang bansa ay kahawig ng "isang dagat sa malakas na unos" dahil sa maraming bulubunduking sunud-sunod na kumukrus sa tangway. Mga 80 bahagdan ng lupain ng Hilagang Korea ay binubuo ng mga bundok at kabundukan, na pinaghihiwalay ng mga malalim at makipot na lambak. Lahat ng bundok ng tangway na may taas na 2,000 metro (6,600 talampakan) o higit pa ay matatagpuan sa Hilagang Korea. Ang malaking mayorya ng populasyon ay naninirahan sa mga kapatagan at mababang lupain.<ref>{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+kp0030)|title=Topography and Drainage|publisher=Library of Congress|access-date=17 August 2009|date=1 June 1993|archive-url=https://web.archive.org/web/20041117072403/http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID+kp0030%29|archive-date=17 November 2004|url-status=dead}}</ref>
Linya 158 ⟶ 106:
====Pangkalahatang-ideya at Biyodibersidad====
[[File:1169 - Nordkorea 2015 - Myohyang Berge - Freundschaftsausstellung (22786096760).jpg|thumb|200px|right|Ang [[Bundok Myohyang]], isang sagradong bundok sa mga Koreano.]]
Ang kapaligiran ng Hilagang Korea ay magkakaiba, ito'y sumasaklaw ng mga ekosistemang alpina, kagubatan, bukirin, tubig-tabang, at marino. Mahigit sa 80 bahagdan ng Hilagang Korea ay bulubundukin kung saan ang pagtatanim ay nakakulong sa mga baybaying silangan at kanluran. Ayon sa ulat ng Programang Pangkapaligiran ng
[[File:Bar-tailed Godwit9may.png|thumb|200px|left|Mga landas ng migrasyon at pahingahang lupa ng ''Limosa lapponica'' sa [[Dagat Dilaw]].]]
Noong 2003, ang mga espesyeng hayop at halaman sa Hilagang Korea ay iniulat na "masagana". Apat na bahagdan ng mas mataas na uri ng halaman ang iniulat na nanganganib, mahina, bihira, o bumababa. Labing-isang bahagdan ng mga espesyeng bertebrado ay iniulat na kritikal na nanganganib, nanganganib, o bihira. Noong 2013, isang delegasyon ng mga bumibisitang dalub-agham ang nag-ulat ng malaking pagkawasak sa kapaligiran ng bansa. Inilarawan nila ang kawalan ng mga hayop at sinabi na ang "tanawin ay talagang patay". Ang kalagayang ito ay inilarawan bilang "napakalubha na maaaring masira ang katatagan ng buong bansa". Gayunpaman, isang grupo ng mga tagamasid ng ibon mula sa [[New Zealand|Bagong Selanda]] ay bumisita sa [[Dagat Dilaw]] sa lalawigan ng [[Timog Pyongan]] noong 2016 at iniulat na ang mga maputik na lugar doon ay naging kanlungan para sa mga ibon. Ang relatibong kakulangan ng pag-unlad doon kung ikumpara sa kalapit na [[Tsina]] at [[Timog Korea]] ay nagbigay ng kanlungan para sa ilang pandaigdigang mahalagang ibon - tulad ng kritikal na nanganganib na ''[[Numenius madagascariensis]]'', ''[[Numenius arquata]]'', at ''[[Limosa lapponica]]'' sa kanilang migrasyon sa kahabaan ng Rota ng Silangang Asya-Australasya.<ref>{{cite web|url=http://www.unep.org/PDF/DPRK_SOE_Report.pdf|title=DPR Korea: State of the Environment, 2003|author=United Nations Environmental Programme|page=53|url-status=dead|archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20040901021452/http://www.unep.org/PDF/DPRK_SOE_Report.pdf|archive-date=2004-09-01}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.pbs.org/wgbh/nova/next/nature/inside-north-koreas-environmental-collapse/ |title=Inside North Korea's Environmental Collapse |last=McKenna |first=Phil |date=March 6, 2013 |newspaper=[[PBS]] }}</ref><ref name="BBC 1">{{cite news|newspaper=[[BBC]] |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3598966.stm |last=Kirby |first=Alex |title=North Korea's environment crisis |date=August 27, 2004 }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/magazine-36533469|title=Why North Korea is a safe haven for birds|date=2016-06-20|website=BBC News|access-date=2016-06-20}}</ref>
Linya 241 ⟶ 189:
Ang mga bahaging rural ng mga lungsod at kondado ay isinaayos sa mga ''nayon'' ([[Chosongul]]: {{lang|ko|읍}}; [[Hanja]]: {{lang|ko|邑}}; [[McCune-Reischauer|MR]]: ''ŭp''). Ang mga bayanang lugar sa loob ng mga lungsod ay nahahati sa mga ''kapitbahayan'' ([[Chosongul]]: {{lang|ko|동}}; [[Hanja]]: {{lang|ko|洞}}; [[McCune-Reischauer|MR]]: ''tong''), at ang mga mataong bahagi ng isang kondado ay bumubuo ng isang bayan ([[Chosongul]]: {{lang|ko|리}}; [[Hanja]]: {{lang|ko|里}}; [[McCune-Reischauer|MR]]: ''ri''). Ang ibang kondado ay mayroon ng mga ''distrito ng mga manggagawa'' ([[Chosongul]]: {{lang|ko|로동자구}}; [[Hanja]]: {{lang|ko|勞動者區}}; [[McCune-Reischauer|MR]]: ''rodongjagu'').
==Pamahalaan at Politika==
Ang pamahalaan at politika ng Republikang Bayang Demokratiko ng Korea ay nagaganap sa loob ng balangkas ng [[Juche]], isang ideolohiyang pangunahing binuo ni [[Hwang Jang-yop]] (ngunit krinedito kay [[Kim Il-sung]] sa kalaunan) na naglilingkod bilang pilosopiyang pang-estadong opisyal ng estado. Isinasaad ng teorya ng Juche na sa pamamagitan lamang ng pag-asa sa sarili at isang estadong malakas at malaya ay makakamit ang [[sosyalismo|sosyalismong]] tunay.
===Istraktura ng Pamahalaan===
===Pampolitikang Kalagayan at Pagpapaunlad===
===Pagpapatupad ng Batas at Panloob na Seguridad===
===Ugnayang Panlabas===
==Ekonomiya==
===Pangkalahatang Sitwasyon===
Linya 288 ⟶ 240:
===Wika===
==Kalinangan==
===
[[File:Artist at Mansudae Art Studio, Pyongyang (10104200854).jpg|thumb|200px|left|Isang Hilagang Koreanong artistang nagpipinta sa [[Estudyong Pansining ng Mansudae]].]]
Ang biswal na sining sa bansa ay karaniwang ginawa sa estetika ng [[reyalismong sosyalista]]. Pinagsasama ng pagpipintang Hilagang Koreano ang impluwensya ng ekspresyong biswal ng mga Hapones at Sobyetiko upang maitanim ang katapatang sentimental sa sistema.<ref name="Mundo ng Sining">{{cite web|url=http://www.atimes.com/atimes/Korea/NF16Dg02.html|title=A window into North Korea's art world|last=Rank|first=Michael|date=16 June 2012|website=Asia Times|url-status=unfit|archive-url=https://web.archive.org/web/20130326075320/https://www.atimes.com/atimes/Korea/NF16Dg02.html|archive-date=26 March 2013|access-date=14 July 2014}}</ref> Lahat ng artista ay kinakailangang sumali sa Unyon ng mga Artista, at ang mga pinakamahusay ay maaaring makatanggap ng isang lisensyang opisyal upang ilarawan ang mga pinuno. Ang mga litrato at eskultura na naglalarawan kina Kim Il-sung, Kim Jong-il at Kim Jong-un ay inuuri bilang "mga gawaing numero uno".<ref name="Lankov 2011 (Reyalismong Sosyalista)">{{cite news|url=https://www.koreatimes.co.kr/www/news/opinon/2011/02/137_81303.html |title=Socialist realism |author=Andrei Lankov |newspaper=The Korea Times |date=13 February 2011 |access-date=6 July 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140726132136/http://www.koreatimes.co.kr/www/news/opinon/2011/02/137_81303.html |archive-date=26 July 2014 }}</ref>
[[File:Propaganda at Mansudae Art Studio.JPG|thumb|200px|right|Mga rebulto at pinturang pangpropaganda sa [[Estudyong Pansining ng Mansudae]].]]
Sa panahon ng pamamahala ni Kim Il-sung ay pinayagan lamang ang pagpipinta sa henerong reyalistang sosyalista. Pagkatapos ng kamatayan ni Kim Il-sung noong 1994 ay pinaluwag at minsa'y ganap na inalis ang mga direktiba sa pagpipinta sa ilalim ni Kim Jong-il. Ang mga bagong anyo ng sining, kabilang ang isang kakaibang uri ng impresyonismo sa Hilagang Korea ay umakma sa mga poster. Makikita ang ibang anyo ng sining sa mga pelikulang makabayan na nangibabaw sa kalinangan mula 1949 hanggang 1994, at ang muling nagising na arkitektura, kaligrapya, gawang tela, at pagpipintang neo-tradisyonal na naganap mula 1994 hanggang sa kasalukuyan. Malaki ang naging epekto nito sa mga manghihimagsik na poster, litograpiya at mga multiplo, pelikulang pandula at dokumental, pagpipintang makatotohanan, arkitekturang engrande, at maliit sa palayukang domestiko, [[seramika]], at pananahing eksportable. Ang mga palakasang sining at pampolitikang manghihimagsik na poster ay ang pinakasopistikado at internasyonal na kinokolekta ng mga bahay ng subasta at kolektor ng espesyalidad. Sina Duk Soon Fwhang at Chung Soon Fwhang O'Dwyer, dalawang magkapatid na Hilagang Koreanong pintor na tumakas sa Estados Unidos noong huling bahagi ng mga 1950, ay umiwas sa mga tahasang pampolitikang pahayag at pabor sa tanawing mabagsik, na pinag-ugnay ang mga pamamaraan ng pagpipinta sa Kanluran at Malayong Silangan. Ang mga pintor sa Hilagang Korea ay kilala sa kanilang husay, at ang mga Hilagang Koreanong pintor na desertor sa Timog Korea ay regular na nagtatrabaho bilang mga artista roon.<ref name="webc_Theg">{{Cite web | title = The good things in North Korea | first = Fyodor | last = Tertitskiy | work = NK News | date = 6 June 2016 | access-date = 20 July 2016 | url = https://www.nknews.org/2016/06/the-good-things-in-north-korea}}</ref>
Ang anyong pinakanatatangi at kahanga-hanga sa kontemporaryong pagpapahayag ng kalinangan sa Hilagang Korea ay ang arkitektura at pagpaplano ng lungsod. Ang Pyongyang, na halos ganap na nawasak ng Estados Unidos sa panahon ng Digmaang Koreano, ay muling itinayo sa malaking sukat. Sinuportahan ang [[Stalinism|Stalinista]] at absolutista, madalas na [[arkitekturang brutalista]]. Nag-aral ang mga Hilagang Koreanong arkitekto sa Mosku o mga sateliteng Sobyetiko, at ibinalik ang mga istilong manggagawang sosyalista at malaking arkitekturang bayang selebratoryo sa isang engrande at napakalaking kahanga-hangang sukat. Nanirahan ang mga taga-lungsod at burokratiko blokeng apartamentong istilo-Sobyetiko; nanirahan ang mga magsasaka at manggagawang rural sa mga tradisyonal na bahay gaya ng dati; hindi nangyari ang urbanisasyon hanggang kamakailan lamang. Binuo sa Pyongyang ang mga gusaling engrande at malalaking pampublikong plasa bilang mga palabas sa arkitektura. Ang mga tanawing pormal na prusisyonal ay sinamahan ng mga sitio na ito. Halos lahat ng arkitektura ay itinaguyod ng pamahalaan, at pinanatili ang mahusay na homoheneidad ng pag-andar at istilo. Maraming mga gusaling bago na itinayo noong dekadang 1980 at 1990 upang mapahusay ang katayuan ng Pyongyang bilang isang kabisera.
{{multiple image
| align = left
| direction = horizontal
| caption_align = center
| width1 = 150
| image1 = Arch-of-Triumph-2014.jpg
| caption1 = Litrato ng [[Arko ng Tagumpay (Pyongyang)|Arko ng Tagumpay]] na kinuha sa hilagang-silangan sa dapit-hapon.
| width2 = 90
| image2 = Tower of Juche Idea, Pyongyang, North Korea (2909246855).jpg
| caption2 = Ang [[Tore ng Juche]] sa gabi.
| width3 = 80
| image3 = Ryugyong Hotel 4 Sep 2011.jpg
| caption3 = [[Otel Ryugyong]] noong 4 Setyembre 2011.
}}
Nahahati ang mga istrakturang pangunahin sa tatlong kategorya: mga bantayog, gusaling pinagsasama ang mga tradisyonal na Koreanong paksang tradisyonal at konstruksyong moderno, at gusaling matataas na may disenyong moderno. Ang mga halimbawa ng unang kategorya ay ang Rebulto ng Chollima, isang dalawampu't metrong taas na estatwang tanso ni Kim Il-sung sa harap ng Museo ng Himagsikang Koreano (isa sa mga istrukturang pinakamalaki sa mundo na nasa 240,000 metrong kuwadrado), [[Arko ng Tagumpay (Pyongyang)|Arko ng Tagumpay]] (katulad ng [[Arc de Triomphe|kahawig]] nito sa [[Paris]] bagama't mas mataas ng sampung metro), at ang [[Tore ng Juche]] na itinayo sa okasyon ng ikapitumpung kaarawan ni Kim Il-sung noong 1982. Ang ikalawang kategorya ng arkitektura ay gumagawa ng espesyal na paggamit ng mga tradisyonal na disenyong baldosadong bubong. Ang mga halimbawa nito ay ang Palasyo ng Kalinangang Bayan at Maringal na Bahay ng Pag-aaral ng Bayan, parehong nasa Pyongyang, at ang Eksibisyong Internasyonal ng Pagkakaibigan sa Bundok Myohyang na nagpapakita ng mga regalong ibinigay kay Kim Il-sung ng mga dignitaryong dayuhan. Kasama sa ikatlong kategorya ang mga komplehong apartamentong matataas at otel sa kabisera. Ang pinakakapansin-pansin sa mga gusaling ito ay ang di pa tapos na [[Otel Ryugyong]] (itinigil ang konstruksiyon mula 1992 - Abril 2008) na inilalarawan bilang isa sa mga pinakamataas na otel sa mundo na may 105 palapag, ang hugis tatsulok nito ay makikita sa hilaga-gitnang Pyongyang. Ang Otel Koryo ay isang istrakturang ultramodernong toreng-kambal na apatnapu't limang palapag ang taas.<ref name="Savada 1994">{{Loc|article=''North Korea: A Country Study''|url=https://archive.org/details/PAM550-81 |author=Savada, Andreas Matles, ed. (1994) |accessdate=27 July 2013}} Fourth ed. Washington: Federal Research Division of the Library of Congress. {{ISBN|0-8444-0794-1}}.</ref>
===Lutuin at Inumin===
[[File:North Korean restaurant 02.jpg|thumb|200px|left|Mga taong kumakanta at kumakain sa isang restawrang Hilagang Koreano.]]
Umunlad ang lutuing Hilagang Koreano ay umunlad sa mga dantaon ng pagbabago sa lipunan at politika. Inilarawan ang lutuin na mayroong tiyak at pambihirang kahanghangan na nagmumula sa paggamit ng mga sahog na may lasa na matamis, maasim, masangsang at maanghang sa mga pagkakahalong nagdudulot ng ganitong epekto.<ref name="Demick 2011">{{cite web | last=Demick | first=Barbara | title=The unpalatable appetites of Kim Jong-il | website=The Telegraph | date=October 8, 2011 | url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/northkorea/8809102/The-unpalatable-appetites-of-Kim-Jong-il.html |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220112/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/northkorea/8809102/The-unpalatable-appetites-of-Kim-Jong-il.html |archive-date=2022-01-12 |url-access=subscription |url-status=live | access-date=May 19, 2017}}{{cbignore}}</ref> Mayroon ng mga luto't pagkain sa Hilagang Korea na ihinahanda rin sa Timog Korea, at ang karamihan sa pagkaing nagmumula sa Hilagang Korea ay naidala sa Timog Korea sa pamamagitan ng mga pamilyang nandayuhan pagkatapos ng Digmaang Koreano, at marami rito ang naging pangunahing sangkap sa karaniwang pagkaing Timog Koreano.<ref name="Gentile 2014">{{cite web | last=Gentile | first=Dan | title=Korean food: The 12 essential dishes you need to know from the North and the South | website=Thrillist | date=February 28, 2014 | url=https://www.thrillist.com/eat/nation/korean-food-kimchi-korean-bbq-bibimbap-mandu-and-other-essential-dishes-you-need-to-know | access-date=May 19, 2017}}</ref>
[[File:Pyongyang Street Food Vendors (15170855368).jpg|thumb|right|200px|Mga nagtitinda ng [[pagkaing kalye]] sa Pyongyang.]]
Makabuluhang nakabatay ang disponibilidad at kalidad ng pagkain sa mga pagkakahating sosyopolitikal sa uri. Ang ibang restawran, partikular na sa Pyongyang, ay may mahal na pagpepresyo kung ikukumpara sa karaniwang sahod ng mga manggagawa sa Hilagang Korea. Hindi ito pinupuntahan ng mga karaniwang mamamayan, at ang mga turista at mamamayang mayaman ang mga pangunahing tumatangkilik nito, lalo na sa mga maluho.<ref name="Killalea 2016">{{cite web | author=Killalea, Debra | title=Pyonghattan: Life inside North Korea's brat pack | website=News.com.au | date=May 17, 2016 | url=http://www.news.com.au/travel/travel-ideas/weird-and-wacky/north-korea-inside-the-lives-of-pyongyangs-rich-kids/news-story/e9b4dae09f05dbc272495cce2dd9faee | access-date=May 17, 2017}}</ref><ref name="Fullerton 2017">{{cite web | author=Fullerton, Jamie | title=Munchies in North Korea: A Visit to Pyongyang's Newest Pizza Joint | website=Vice | date=March 29, 2017 | url=https://munchies.vice.com/en_us/article/munchies-in-north-korea-a-visit-to-pyongyangs-newest-pizza-joint | access-date=May 17, 2017}}</ref> Alinsunod sa kanilang pagpepresyo, ang mga restawrang maluho ay karaniwang nagagamit lamang ng mga pinuno ng pamahaalan na binabayaran ng maayos, turista na bumibisita sa bansa, at ang umuusbong na mayamang gitnang uri ng ''donju'' (nangangahulugang "mga maestro ng pera").<ref name="DailyNK-Water">{{cite web | author=Song Ah, Seol | title=Bottled Water Gaining Popularity in Markets | website=Daily NK | date=September 30, 2014 | url=http://www.dailynk.com//english/read.php?cataId=nk01500&num=12360 | access-date=May 19, 2017}}</ref><ref name="Song Min 2015">{{cite web | author=Song Min, Choi | date=December 9, 2015 | title=North Korea's nouveau riche spend like there's no tomorrow | website=Daily NK | url=http://www.dailynk.com//english/read.php?cataId=nk01500&num=13625 | access-date=May 20, 2017}}</ref> Ang ''donju'' ay karaniwang humahawak ng mga posisyon sa pamahalaan, negosyong pag-aari ng estado sa labas ng bansa, at mga may kinalaman sa pagdadala ng mga pamumuhunan at pag-angkat ng mga produkto sa bansa.<ref name="Pearson Park 2015">{{cite web | last1=Pearson | first1=James | last2=Park | first2=Ju-min | title=Pyongyang Bling - The rise of North Korea's consumer comrades | website=Reuters UK | date=June 4, 2015 | url=http://uk.reuters.com/article/uk-northkorea-change-consumption-idUKKBN0OJ2UY20150604 | access-date=May 20, 2017 | archive-date=Abril 28, 2017 | archive-url=https://web.archive.org/web/20170428003539/http://uk.reuters.com/article/uk-northkorea-change-consumption-idUKKBN0OJ2UY20150604 | url-status=dead }}</ref><ref name="Fifield 2016">{{cite news | author=Fifield, Anna | title=North Korea's one-percenters savor life in 'Pyonghattan' | newspaper=Washington Post | date=May 14, 2016 | url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/north-koreas-one-percenters-savor-life-in-pyonghattan/2016/05/14/9f3b47ea-15fa-11e6-971a-dadf9ab18869_story.html | access-date=May 20, 2017}}</ref> Mayroon ng iilang pagkaing kalye na umiiral sa bansa, kung saan ang mga nagtitinda ay nagpapatakbo ng mga puwestong pampagkain.<ref name="Jeffries 2013">{{cite book | last=Jeffries | first=I. | title=North Korea: A Guide to Economic and Political Developments | publisher=Taylor & Francis | series=Guides to Economic and Political Developments in Asia | year=2013 | isbn=978-1-134-29033-8 | url=https://books.google.com/books?id=YGGScItq-BsC&pg=PA408 | access-date=May 18, 2017 | page=408}}</ref> Ang unang pizzerya ng bansa ay binuksan noong 2009.<ref name="The Jakarta Post 2017">{{cite web | title=Five interesting facts about North Korean leader Kim Jong-un | website=The Jakarta Post | date=February 18, 2017 | url=http://www.thejakartapost.com/life/2017/02/18/five-interesting-facts-about-north-korean-leader-kim-jong-un.html | access-date=May 20, 2017}}</ref>
[[File:Okryugwan rengmyun1.jpg|thumb|200px|right|Inihandang ''raengmyŏn'' sa ''Okryu-gwan'' (Restawrang Okryu) na nasa Pyongyang.]]
Bihira ang pagkonsumo ng karne sa bansa, at karamihan sa mga mamamayan ay nakakain nito sa mga pampublikong pista sa kaarawan nina Kim Il-sung at Kim Jong-il, kapag ang dagdag na karne ay kasama sa mga rasyon ng pamahalaan. Kabilang sa mga karneng kinakain ay karamiha'y baboy, kuneho at kung minsa'y kambing. Ipinagbabawal ang pagkonsumo ng karne ng baka, ngunit pinahihintulutan ang pagkonsumong napakalimitado kagaya ng ginagamit sa nilaga o sopas.<ref name="Demick 2011"/> Kumakatawan naman ang mahabang bihon ng mahabang buhay o mahabang kasal, kaya't inihahain ito sa mga tao sa kasalan. Isang halimbawa nito ang ''raengmyŏn'', isang tradisyonal na Koreanong bihong malamig na inihahanda gamit ang bihong bakwit.<ref name="Williams 2014">{{cite web | last=Williams | first=Martyn | title=North Korea launches cooking website 'for housewives' | website=The Guardian | date=July 22, 2014 | url=https://www.theguardian.com/world/2014/jul/22/north-korea-launches-cooking-website | access-date=May 17, 2017}}</ref> Ang mga karagdagang sangkap para rito sa Hilagang Korea ay ilang hiwa ng karne, pinatuyong itlog, at sarsang mainit. Inihahanda ito gamit ng harina at almirol mula sa mga sangkap tulad ng bakwit, patatas at kamote. Ilang baryasyon nito'y ay ang pagdaragdag ng pipino, labanos, isdang hilaw, at Asyatikong peras.<ref name="Shalhoub 2017">{{cite web | author=Shalhoub, Lulwa | title=From kimchi to rice cakes: Korean cuisine has something for every foodie | website=Arab News | date=April 27, 2017 | url=http://www.arabnews.com/node/1091271/food-health | access-date=May 19, 2017}}</ref> Isa namang halimbawa ang [[ramen]], na tinutukoy bilang "bihong kulot" sa Hilagang Korea. Ang [[Shin Ramyun]] ay isang tatak ng bihong instante na ginagawa sa Timog Korea na binansagang "bihong pera" sa Hilaga dahil sa medyo mahal na presyo nito sa humigit-kumulang 800 won sa bawat yunit.<ref name="DailyNK 2009">{{cite web | title=Shin Ramyun, Ramen of Choice in North Korea | website=Daily NK | url=http://www.dailynk.com//english/read.php?cataId=nk01500&num=4996 | date=June 3, 2009 | access-date=May 17, 2017}}</ref> Noong 2009, ang mga kahon ng Shin Ramyun na naglalaman ng dalawampung pakete ng ramen sa bawat kahon ay nagkahalaga ng humigit-kumulang 30,000 Hilagang Koreanong won, na sa bansa ay presyong mahal, samakatuwid ay hindi makukuha ng karamihan sa mga mamamayan dahil sa presyong ito.
[[File:Craft Beer at the Taedonggang Microbrewery No. 3 (12329931855).jpg|thumb|left|200px|Serbesang artesanal sa Kompanyang Serbesera ng Taedonggang Blg. 3 sa Pyongyang.]]
Kinokonsumo ang mga [[inuming alkohol]] sa bansa, kung saan ang pag-inom nito'y bahagi ng kalinangang pambansa.<ref name="Kim 2010">{{cite book | last=Kim | first=M. | title=Escaping North Korea: Defiance and Hope in the World's Most Repressive Country | publisher=Rowman & Littlefield Publishers | year=2010 | isbn=978-0-7425-5733-8 | url=https://books.google.com/books?id=m9MjXrGDpdUC&pg=PA42 | access-date=May 19, 2017 | page=42}}</ref> Ang legal na edad ng pag-inom ng Hilagang Korea ay 18, ngunit minsa'y pinapayagang uminom ang mga menor de edad, at ang ilang tagabantay ng mga tindahan ay kaagad na nagbebenta sa kanila ng mga inuming may alkohol. Mayroong ng mga Hilagang Koreano na nagtitimpla at nagdadalisay ng mga inuming may alkohol sa bahay sa kabila ng pagbabawal ng paggawang natura ng alkohol sa bahay, at ang ilan ay nagbebenta ng mga inuming ito sa mga pamilihan bagama't ito'y ilegal din. Ginagawa ang alak na timplang bahay gamit ang mga sangkap tulad ng patatas at mais. Ang ilang mga mamimili sa Hilagang Korea ay bumibili ng mga inuming alkohol nang direkta mula sa mga pabrika na gumagawa ng alkohol sa bansa sa pamamagitan ng perang hawak. Sa kamakailang panahon, ang inangkat na Tsinong alak ay pinahihintulutang ibenta sa mga pamilihan. Isang kilalang Tsinong alak na ibinibigay sa Hilagang Korea ay ang Alak ng Kaoliang, na mayroong 46-50% na nilalamang alkohol.<ref name="Lee 2015">{{cite web | last=Lee | first=Je Son | title=Ask a North Korean: do you drink alcohol? | website=The Guardian | date=December 14, 2015 | url=https://www.theguardian.com/world/2015/dec/14/north-korea-defector-alcohol-do-you-drink | access-date=May 20, 2017}}</ref> Partikular na ginagawa ang [[serbesa]] sa Hilagang Korea, kung saan ang paggawa ng serbesang artesanal ay tumaas sa mga nakaraang panahon.<ref name="Volodzko 2016">{{cite web | author=Volodzko, David | title=The Rise of South Korea's Craft Brewing Scene | website=Vice | date=August 11, 2016 | url=https://munchies.vice.com/en_us/article/the-rise-of-south-koreas-craft-brewing-scene | access-date=May 17, 2017}}</ref> Mayroon ang bansa ng hindi bababa sa sampung serbeseryang pangunahing serbesa (tulad ng Kompanyang Serbesera ng Taedonggang) at mga mikroserbeserya (tulad ng Mikroserbeserya Paraiso at Mikroserbeserya ng Otel Yanggakdo) na nanunustos ng mga malawak na hanay ng mga produktong serbesa.<ref name="Steadman 2017">{{cite magazine | last=Steadman | first=Ian | title='Kim Jong-Ale': North Korea's surprising microbrewery culture explored | magazine=Wired UK | date=May 12, 2017 | url=https://www.wired.co.uk/article/north-korea-breweries | access-date=May 19, 2017}}</ref> Idinaos ng Kompanyang Serbesera ng Taedonggang ang kauna-unahang pagdiriwang ng serbesa sa bansa noong Agosto 2016, na sumama ng iba't-ibang uri ng inuming Taedonggang at mga serbesang lokal.<ref name="Evans 2016">{{cite web | last=Evans | first=Stephen | title=Sneaking a taste of North Korea's finest beer | website=BBC News | date=September 12, 2016 | url=https://www.bbc.com/news/magazine-37316967 | access-date=May 19, 2017}}</ref> Kabilang sa pagdiriwang ng mga serbesang lokal ay ang serbesang kanin at maitim.<ref name="Ji 2016">{{cite web | last=Ji | first=Dagyum | title=Plastered in Pyongyang: North Korea launches its first beer festival | website=The Guardian | date=August 16, 2016 | url=https://www.theguardian.com/world/2016/aug/16/plastered-pyongyang-north-korea-launches-first-beer-festival | access-date=May 19, 2017}}</ref>
===Midyang Pangmasa===
===Musika===
[[File:Drumming children.jpg|thumb|right|200px|Mga kabataang tumatambol para sa mga turista sa Sakahang Kooperatibo ng Chonsam.]]
Kasali sa musika ng Hilagang Korea ang malawakang saklaw ng iba't-ibang [[Musikang pop|pop]], magaang instrumental, [[awiting-bayan|pambayan]], [[musikang klasiko|klasiko]], at [[Propaganda#Politika|pampolitikang]] tagapaglabas. Itinuturong laganap ang edukasyon sa musika, kung saan unang ipinatupad ni Kim Il-sung ang isang programa ng pag-aaral ng mga instrumentong pangmusika noong 1949 sa isang bahay-ampunan sa Mangyongdae.<ref name="Cathcart 2008">{{Cite journal |last1=Cathcart |first1=Adam |date=2008-09-01 |title=Song of Youth: North Korean Music from Liberation to War |journal=North Korean Review |volume=4 |issue=2 |doi=10.3172/nkr.4.2.93 |issn=1551-2789}}</ref>{{rp|99-100}} Patuloy na nauugnay ang diplomasyang pangmusika sa Hilaga, kung saan kumukumpleto ang mga delegasyong pangmusika at pangkalinangan sa mga konsyerto sa [[Tsina]] at [[Pransiya]] sa mga taong nakalipas, at ang mga musiko mula sa Timog at mga bansang Kanluranin ay nagtutulungan sa mga proyekto sa bansa.<ref>{{Cite web |title=Music, diplomacy, and dictatorship: North Korean concerts in Beijing {{!}} NK News - North Korea News |url=https://www.nknews.org/2019/01/music-diplomacy-and-dictatorship-north-korean-concerts-in-beijing/ |date=2019-01-31 |language=en-US |access-date=2019-10-06}}</ref><ref name="Cathcat 2013">{{Cite journal |last1=Cathcart |first1=Adam |date=Fall 2013 |title=North Korea's Cultural Diplomacy in the Early Kim Jong-un Era |url=http://eprints.whiterose.ac.uk/80373/1/North%20Korean%20Cultural%20Diplomacy.pdf |journal=North Korean Review |volume=9 |issue=2 |doi=10.3172/NKR.9.2.29 |jstor=43908918 |issn=1551-2789}}</ref>{{rp|29-42}}<ref>{{Cite news |last=Reuters |date=2018-04-01 |title=South Korean K-pop stars perform for Kim Jong-un in Pyongyang |language=en-GB |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/world/2018/apr/01/south-korean-k-pop-stars-perform-for-kim-jong-un-in-pyongyang |access-date=2019-10-06 |issn=0261-3077}}</ref>
Nang nahati ang Korea at naitatag ang pamahalaang komunista sa Hilaga ay inihatid sa suporta ang mga tradisyong manghihimagsik sa pagsusulat ng mga awitin para sa estado. Sa kalaunan ay naging isang istilo ito ng awiting makabayan na tinatawag na ''taejung kayo'' noong dekadang 1980, kung saan pinagsama-sama ang musikang sinponikong Kanluraning klasikal at anyong pangmusikang Koreanong tradisyonal.<ref>{{Cite web |title=Pop music of Asia |url=http://www.iias.nl/iiasn/26/theme/26T1.html |website=IIAS Newsletter Online |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130709004925/http://www.iias.nl/iiasn/26/theme/26T1.html |archive-date=July 9, 2013 |access-date=September 27, 2005}}</ref><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=YG2AFyFppJQC&pg=PA929 |title=World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia |publisher=Marshall Cavendish Corporation |year=2007 |isbn=9780761476313 |page=929}}</ref> Karaniwang inaawit ang mga ito ng mga babae't lalaking tagapaglabas na may kasamang mga banda o koro na sinasaliwan ng isang orkestang malaki o bandang konsiyerto, at sa mga nakaraang taon, isang bandang pop na may mga gitara, teklado, at seksyong tansong dilaw na paminsan-minsan'y mayroon ng akordeon at instrumentasyong tradisyonal. Sumusunod ang musika ng bansa sa mga prinsipyo ng ideolohiyang [[Juche]], ang katangiang masigla't parang-martsa ng musika ay maingat na binubuo, bihirang isa-isang ginaganap, at ang mga liriko at imahe nito'y mayroon ng positibong nilalamang malinaw.<ref>{{Cite web|title=Songs for the ‘Great Leaders’: Ideology and Political Agitation in the Music of North Korea|url=https://korea.fas.harvard.edu/event/songs-%E2%80%98great-leaders%E2%80%99-ideology-and-political-agitation-music-north-korea|access-date=2020-11-07|website=korea.fas.harvard.edu|language=en|archive-date=2021-06-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210616164956/https://korea.fas.harvard.edu/event/songs-%25E2%2580%2598great-leaders%25E2%2580%2599-ideology-and-political-agitation-music-north-korea|url-status=dead}}</ref> Sa halos buong [[ika-20 dantaon]], nagbigay-diin ang pamahalaan sa mga maasahing himig na batay sa musikang katutubo't manghihimagsik.<ref name="LCCS Culture">{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+kp0051) |title=Contemporary Cultural Expression |publisher=[[Library of Congress Country Studies]] |date=1993 |access-date=3 July 2014 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20121213083249/lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+kp0051) |archive-date=13 December 2012 }}</ref> Ang mga mensaheng ideolohikal ay inihahatid sa pamamagitan ng mga napakalaking piyesang orkestal tulad ng "[[Koreanong operang manghihimagsik|Limang Dakilang Orkestang Manghihimagsik]]" batay sa tradisyonal na Koreanong ''ch'angguk''.<ref name="LCCS Lit">{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+kp0052)|title=Literature, Music, and Film|publisher=[[Library of Congress Country Studies]]|date=1993|access-date=14 July 2014}}</ref> Ang mga operang manghihimagsik ay naiiba sa kanilang mga Kanluraning katapat sa pamamagitan ng pagdaragdag ng mga instrumentong tradisyonal sa orkesta at pag-iwas sa mga segmentong resitatibo.<ref name="Sea of Blood">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/07/29/arts/29iht-sea.html?pagewanted=all |title=North Korean Opera Draws Acclaim in China |newspaper=The New York Times |date=28 July 2010 |access-date=14 July 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140726145257/http://www.nytimes.com/2010/07/29/arts/29iht-sea.html?pagewanted=all |archive-date=26 July 2014 }}</ref> Ang Dagat ng Dugo ay isa sa mga pinakamalawak na ginanap sa Limang Dakilang Opera mula nang ipalabas ito noong 1971; ito'y ginanap nang mahigit 1,500 beses at naging malaking tagumpay ang gira nito sa Tsina noong 2010.<ref>{{cite web|url=http://www.kcna.co.jp/item/2001/200108/news08/24.htm |title=Revolutionary opera 'Sea of Blood' 30 years old |agency=[[Korean Central News Agency|KCNA]] |date=August 2001 |access-date=14 July 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141012063118/http://www.kcna.co.jp/item/2001/200108/news08/24.htm |archive-date=12 October 2014 }}</ref> Karamihan sa musikang binubuo ay para sa mga pelikula at dramang pantelebisyon, at ang mga gawa ng Koreanong kompositor na si Isang Yun, na nanirahan ng halos buong-buhay sa Alemanya, ay sikat sa bansa. Ang musikang Kanluraning klasikal nina [[Johannes Brahms|Brahms]], [[Pyotr Ilyich Tchaikovsky|Tchaikovsky]], [[Igor Stravinsky|Stravinsky]] at iba pang mga kompositor ay parehong ginagampanan ng Orkestang Sinponikong Pampamahalaan at mga orkestang pambata.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/magazine-20773542 |title=North Korea: Bringing modern music to Pyongyang |work=BBC News |date=3 January 2013 |access-date=14 July 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140709045714/http://www.bbc.com/news/magazine-20773542 |archive-date=9 July 2014 }}</ref>
Iniakma ang mga instrumentong tradisyonal ng bansa upang payagan silang makipagkumpitensya sa mga instrumentong Kanluranin. Gayunpaman, maraming mas lumang anyong pangmusika na nananatili at ginagamit sa parehong tradisyonal na pagtatanghal na naaayon sa mga ideya at paraan ng pamumuhay sa estado at upang samahan ang mga modernong awit bilang papuri kina Kim Il-sung, Kim Jong-il, at Kim Jong-un mula 2012, kasama ang mga kanta na naghahangad ng muling pagsasama-sama ng Korea. Mga halimbawa ng mga minodernisang instrumentong tradisyonal na ginagamit sa Hilagang Korea ay ang mga sitarang moderno na ''Ongnyugeum'' at ang apat-na-kuwedrang biyoling tradisyonal na ''Sohaegeum''. Sa kaibahan, kadalasang ginagamit sa musikang militar ang instrumentong tansong Kanluranin, kahoy-hangin, at perkusyon, kung saan inaalis ang mga instrumentong Koreano. Bagama't kadalasang komposisyong orihinal, hindi madaling makilala ang mga ito mula sa mga komposisyong Kanluranin sa kawalan ng kanilang mga liriko, na labis na nagtatampok sa nakagawiang nilalamang nakatuon sa ideolohiya.
===Kapistahan at mga Pinagdidiriwang===
===Palakasan===
===Panitikan===
===Sinehan===
==Mga Sanggunian==
{{reflist}}
[[Kategorya:Mga bansa sa Asya]]
[[Kategorya:Mga bansa sa Silangang Asya]]
[[Kategorya:Hilagang Korea]]
| |||