[[Dosya:Sultan Mehmed II The Conqueror.jpg|küçükresim|Fatih Sultan Mehmed'in bir [[Portre|portresiportre]]si. (Bilinmeyen ressam, 16. yüzyıl başları)|318x318pik]]
II. Mehmed, [[Hicrîhicrî takvim|hicrî takvime]]e göre 27 Receb 835 (30 Mart 1432) Pazar günü şafak vaktinde, devletin başkenti [[Edirne]]'de, [[II. Murad]]'ın dördüncü oğlu olarak dünyaya geldi.<ref name=":3">{{Web kaynağı|url=https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-ii|başlık=MEHMED II|erişimtarihi=24 Temmuz 2023|arşivtarihi=30 Temmuz 2019|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190730050759/https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-ii|ölüurl=hayır|dil=Türkçe|çalışma=|yayıncı=[[TDV İslâm Ansiklopedisi]]|ad=Halil|soyadı=İnalcık}}</ref> Annesi [[Hüma Hatun]]; tarihçi [[Franz Babinger]] ve yazar [[Patrick Kinross|Lord Kinross]] başta olmak üzere birçok kaynağa göre [[gayrimüslim]] bir [[cariye]]dir.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=5KYKAQAAIAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=isbn:0224013798&q=isbn:0224013798&hl=tr|başlık=The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire|erişimtarihi=24 Temmuz 2023|tarih=1977|dil=İngilizce|sayfa=87|yayıncı=Cape|ad=Patrick Balfour Baron|soyadı=Kinross|isbn=978-0-224-01379-6|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230724074716/https://books.google.com/books?id=5KYKAQAAIAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=isbn:0224013798&q=isbn:0224013798&hl=tr|arşivtarihi=24 Temmuz 2023|ölüurl=hayır}}</ref><ref name=":4">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=it-ZPAAACAAJ&newbks=0&hl=tr|başlık=Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı|erişimtarihi=24 Temmuz 2023|arşivtarihi=24 Temmuz 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230724074716/https://books.google.com/books?id=it-ZPAAACAAJ&newbks=0&hl=tr|tarih=2003|ölüurl=hayır|dil=Türkçe|sayfa=|sayfalar=30-31|yayıncı=Oğlak|ad=Franz|soyadı=Babinger|isbn=978-975-329-417-1}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=rPkcAAAAYAAJ&redir_esc=y|başlık=Decline and Fall of Byzantium to the Ottoman Turks|erişimtarihi=24 Temmuz 2023|tarih=1975|dil=İngilizce|sayfa=304|yayıncı=Wayne State University Press|soyadı=Doukas|isbn=978-0-8143-1540-8|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230724074718/https://books.google.com.tr/books?id=rPkcAAAAYAAJ&redir_esc=y|arşivtarihi=24 Temmuz 2023|ölüurl=hayır}}</ref> Türk tarihçi [[Halil İnalcık]] da bu görüştedir.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=goZpAAAAMAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=Tarih%C3%A7ilerin+Kutbu+Halil+%C4%B0nalc%C4%B1k+Kitab%C4%B1,&q=Tarih%C3%A7ilerin+Kutbu+Halil+%C4%B0nalc%C4%B1k+Kitab%C4%B1,&hl=tr|başlık=Tarihçilerin Kutbu: Halil İnalcık Kitabı|erişimtarihi=31 Temmuz 2023|arşivtarihi=31 Temmuz 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230731070651/https://books.google.com/books?id=goZpAAAAMAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=Tarih%C3%A7ilerin%20Kutbu%20Halil%20%C4%B0nalc%C4%B1k%20Kitab%C4%B1%2C&q=Tarih%C3%A7ilerin%20Kutbu%20Halil%20%C4%B0nalc%C4%B1k%20Kitab%C4%B1%2C&hl=tr|tarih=2005|ölüurl=hayır|dil=Türkçe|sayfa=459|yayıncı=[[Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları]]|ad=Emine|soyadı=Çaykara|isbn=978-975-458-661-9|ad2=|soyadı2=}}</ref> Yine Babinger'e göre annesi, ölümünden sonra [[Türk mitolojisi|Türk]]''–''[[Pers mitolojisi|Fars]] efsanelerindeki cennetkuşu [[Hüma kuşu|hümadan]] esinlenilerek "Hüma Hatun" olarak adlandırılmıştır.<ref name=":4" />
Bir anlatıya göre Mehmed iki yaşına kadar Edirne'de kaldıktan sonra, 1434 yılında sütninesi ve küçük ağabeyi Alâeddin Ali ile birlikte, on dört yaşındaki büyük ağabeyi Ahmed'in [[Rum Eyaleti|Rum sancakbeyi]] olduğu [[Amasya]]'ya gönderildi. Burada ağabeyi Şehzade Ahmed'in erken yaşta ölmesi üzerine Mehmed altı yaşında Rum sancakbeyi oldu. Diğer ağabeyi Alâeddin Ali ise [[Manisa]]'da [[Saruhan Sancağı|Saruhan sancakbeyi]] oldu.<ref name=":5">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=5KYKAQAAIAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=isbn:0224013798&q=isbn:0224013798&hl=tr&redir_esc=y|başlık=The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire|tarih=1977|dil=İngilizce|sayfa=95|yayıncı=Cape|ad=Patrick Balfour Baron|soyadı=Kinross|isbn=978-0-224-01379-6|erişim-tarihi=24 Temmuz 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230724074716/https://books.google.com.tr/books?id=5KYKAQAAIAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=isbn:0224013798&q=isbn:0224013798&hl=tr&redir_esc=y|arşivtarihi=24 Temmuz 2023|ölüurl=hayır}}</ref> İki yıl sonra, babaları [[II. Murad]]'ın talimatıyla iki kardeş yer değiştirdi ve Mehmed Saruhan sancakbeyi oldu.<ref name=":5" /> [[Halil İnalcık]]; Mehmed'in altı yaşında Amasya'ya Rum sancakbeyi olarak tayin edilmesinin şüpheli olduğunu, 1443 baharında 12 yaşındayken, eski Türk devlet geleneğine göre idare ve hükûmet işlerine alışması için, iki [[Lala|lalasılala]]sı ile birlikte Edirne'den Manisa'ya vali gönderildiğinin bilindiğini belirtmiştir.<ref name=":3" /><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.google.com.tr/books/edition/F%C3%A2tih_Sultan_Mehemmed_Han/sJYgzAEACAAJ?hl=tr|başlık=Fâtih Sultan Mehemmed Han|erişimtarihi=9 Temmuz 2024|tarih=2019|dil=Türkçe|sayfa=115|yayıncı=Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları|ad=Halil|soyadı=İnalcık|isbn=978-625-7999-12-0}}</ref>
Mehmed'in eğitimi için babası çeşitli hocalar görevlendirdi. Ancak zeki olduğu kadar hırçın bir çocuk da olan Mehmed'in eğitilmesi kolay olmadı. Bu nedenle babası, heybetli ve otoriter bir din âlimi olan [[Molla Gürânî]]'yi görevlendirdi.<ref name=":6">{{Web kaynağı|url=https://islamansiklopedisi.org.tr/molla-gurani|başlık=MOLLA GÜRÂNÎ|erişimtarihi=24 Temmuz 2023|arşivtarihi=24 Temmuz 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230724074716/https://islamansiklopedisi.org.tr/molla-gurani|ölüurl=hayır|dil=Türkçe|çalışma=|yayıncı=[[TDV İslâm Ansiklopedisi]]|ad=M. Kâmil|soyadı=Yaşaroğlu}}</ref> Gürânî, muhtemelen II. Mehmed'in ilk saltanatı (1444–1446) ve daha sonra tekrar [[Manisa]]'ya yollanması sırasında onun yanında bulundu.<ref name=":6" /> Rivayete göre [[II. Murad|Sultan Murad]], Gürânî'ye bir değnek vermiş ve Mehmed itaatsizlik ederse kullanmasını söylemiştir.<ref name=":44">{{Web kaynağı|url=https://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Menkibeler/Osmanli-Hikayeleri/Detay/BU-SOPAYI-BABAN-VERDI/208|başlık=Bu Sopayı Baban Verdi – Osmanlı Hikâyeleri|erişimtarihi=24 Temmuz 2023|arşivtarihi=24 Temmuz 2023|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230724074717/https://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Menkibeler/Osmanli-Hikayeleri/Detay/BU-SOPAYI-BABAN-VERDI/208|ölüurl=hayır|dil=Türkçe|çalışma=|yayıncı=ehlisunnetbuyukleri.com}}</ref> Molla Gürânî, Şehzade Mehmed'e dersini dikkate almayan bir öğrencinin hocası tarafından dövülmesi ile ilgili olan edebi bir cümleyi inceletmiş, Mehmed de durumun ciddiyetini kavrayarak eğitimine önem vermeye başlamıştır.<ref name=":44" />
