Haydarpaşa
Haydarpaşa, İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde Haydarpaşa Garı ve çevresindeki alana verilen ad.
| Haydarpaşa | |
|---|---|
 | |
 Kadıköy'ün İstanbul'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| Bölge | Marmara |
| İl | İstanbul |
| İlçe | Kadıköy |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAS) |
| Alan kodu | (+90) 212 |
| Plaka kodu | 34 |
Adını türbesi burada bulunan Haydar Baba isimli bir yeniçeriden geldiği sanılmaktadır. İstanbul Boğazı'nın Marmara Denizi ile birleştiği noktada, denize kıyısı olan bir semttir. İdari olarak Kadıköy'ün Rasimpaşa mahallesi sınırları içinde kalmaktadır. Semtin neredeyse tamamı deniz dolgu alanı olup, kamu binalarıyla kaplı bu binalardan pek çoğu tarihî niteliktedir. İstanbul'u Anadolu'ya ve Asya'ya bağlayan demiryolu hattının başlangıç noktası olan ve adını semtten alan Haydarpaşa Garı ve Haydarpaşa Limanı, semtin simgesi konumundadır.
Kendisi de önemli bir merkez olan Haydarpaşa semtinin çevresinde, Anadolu yakasının en işlek noktaları yer almaktadır. Kuzeydoğusunda İstanbul'un Anadolu yakasındaki en büyük otobüs terminaline ev sahipliği yapan Üsküdar'ın Harem semti, doğusunda Acıbadem ve Koşuyolu, güneydoğusunda ise yakanın en büyük merkezlerinden Kadıköy vardır.
Haydarpaşa Gar sahasında yapılan kazılarda arkeolojik sahaların keşfedilmesiyle bölgenin tarihi önem taşıdığı ortaya çıkmıştır. Çalışmalar sırasında antik Khalkedon (Kalkedon) şehrine ait olduğu düşünülen tarihi yapılar gün yüzüne çıkarılmıştır.[1]
Önemli yerler
değiştirOsmanlı İmparatorluğu döneminden kalma, çoğunluğu 19. ve 20. yüzyıllarda yapılmış pek çok bina bu semtte yer almaktadır. Haydarpaşa Garı ve yine garı işleten kurum olan TCDD'nin sahibi olduğu İstanbul'un ve Marmara Bölgesi'nin en büyük konteyner limanı olan Haydarpaşa Limanı uluslararası düzeyde tanınan yerlerdendir.[2] Semtteki diğer önemli adresler arasında Haydarpaşa Numune Hastanesi, eski adıyla Gülhane Askerî Tıp Akademisi Haydarpaşa Eğitim Hastanesi (GATA) ve yeni adıyla Sultan 2. Abdülhamid Han Eğitim ve Araştırma Hastanesi,[3] Siyami Ersek Hastanesi,[4] geçmişte Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin Haydarpaşa yerleşkesi olan ve günümüzde Sağlık Bilimleri Üniversitesi'ne tahsisli[5] yapı,[6] Haydarpaşa Teknik Okulları[7] ve Kırım Savaşları esnasında kurulan Haydarpaşa İngiliz Mezarlığı, Haydarpaşa Camii ve gar binasının kuzeydoğusunda bulunan Haydar Baba Türbesi sayılabilir. Sultan 2. Abdülhamid Han Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ne yapılan yeni bir camii, semtin denizden görünen siluetini etkilemiştir.[8] Semtin deniz kıyısında Toprak Mahsulleri Ofisi Haydarpaşa Siloları da yer alır. Vapurla önünden geçerken “Ofis Çiftçinin Kara Gün Dostudur” yazısının okunabildiği silolar, 2005 yılında, o dönem gerçekleştirileceği düşünülen ancak sonradan iptal edilen Haydarpaşa Port projesi kapsamında kullanıma kapatılmıştır.[9][10][11] 2024 yılında ise Haydarpaşa Siloları'nın tematik müzelere ve sergi alanlarına dönüştürüleceği açıklanmıştır.[12]
Haydarpaşa Garı ile İbrahim Ağa Camii arasında kalan gar sahası, demiryolu mirası niteliğinde çeşitli yapılara ev sahipliği yapmaktadır. İşgal yıllarında kullanılan Haydarpaşa Cezaevi[13] ve kültür varlığı olarak tescillenen demiryolu köprüleri bunlar arasındadır. Haydarpaşa'dan başlayan İstanbul - Ankara Demiryolu'nun üzerinde bulunan Hasanpaşa Köprüsü, Hasanpaşa Yıldızbakkal Köprüsü, Erenköy Köprüsü, Bostancı Köprüsü, Maltepe Köprüsü, Cevizli ve Kartal Köprüsü yapılarının Marmaray çalışmaları kapsamında yıkımlarına karar verilmiş[14], ancak söz konusu yapıların kültür varlığı olarak tescili[15] bulunması nedenle taşları tek tek numaralandıran köprülerin başka bölgelerde kurulma kararı alınmış[14],bu bölgelerden birisi olarak da Haydarpaşa gar sahası seçilmiş ve 2021 yılı itibarıyla köprülerden ikisi Haydarpaşa'ya taşınmıştır.[16][17]
Haydarpaşa Garı’nda çalışan işçilerin 1926 yılında “Şark Şimendiferi Spor Kulübü” adıyla kurduğu ve 1937 yılında Haydarpaşa Demirspor adını alan spor kulübünün tesisleri bölgede konuşlu durumdadır.[18][19] 2024 yılında, spor kulübü ile çevrede bulunan restoran ve lojmanlardan, kiracı oldukları yapıları "Haydarpaşa Garı ve Sirkeci Garı'nın, arazileriyle beraber TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü’nden Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesine devri" kapsamında tahliye etmeleri istenmiştir.[20][21] Tahliye ve devir sürecine konu olan, Haydarpaşa'daki toplam 500 dönüm arazide yeni bina yapımları ile çevre düzenlemeleri gerçekleştirilmesi beklenmektedir.[22] Bu kapsamda alanda bir "Arkeoport Müzesi" kurulması, millet bahçesi yapılması, sanat ve tasarım atölyeleri açılması, Haydarpaşa'nın Rıhtım bölgesindeki tarihi Et ve Balık Kurumu binasının ise performans sanatları merkezine dönüştürülmesi planlanmaktadır.[12]
Ulaşım
değiştir- Demiryolu: Geçmişte faaliyet gösteren Haydarpaşa - Gebze Banliyö Treni'nin başlangıç istasyonu Haydarpaşa Garı idi.
- Otobüs: İETT'nin Kadıköy Rıhtım peronlarına varan ve buradan kalkan otobüsleri.
- Şehir Hatları: Haydarpaşa İskelesi geçmişte Haydarpaşa-Karaköy vapur seferlerinin işletildiği bir nokta idi.
Galeri
değiştir
Kaynakça
değiştir- ^ Gazete Kadıköy, "Haydarpaşa’da arkeopark kurulacak" Haberi. Erhan Demirtaş imzalı haber gazetede 22 Şubat 2021'de yayımlanmıştır.
- ^ "TCDD Haydarpaşa Port". 17 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010.
- ^ GATA Haydarpaşa Eğpitim Hastanesi 11 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- ^ Medicine Magazine 25 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- ^ "Haydarpaşa Kampüsü Artık Sağlık Bakanlığı'nın". Gazete Kadıköy. 24 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Marmara University 6 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- ^ Haydarpaşa Teknik Okulları 10 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- ^ "GATA'nın Bahçesine Kaçak Camii". HalkTV.
- ^ "Haydarpaşa TMO Siloları". Kültür Envanteri. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024.
- ^ "Siloların Kara Günleri". Gazete Kadıköy. 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024.
- ^ "Haydarpaşa Port Tüpe Takıldı". Hürriyet. 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024.
- ^ a b "Bakanlığın Haydarpaşa ve Sirkeci Garı projesi belli oldu". Gazete Duvar.
- ^ "Haydarpaşa'da 48 Kapı Nolu Bina". Kent ve Demiryolu. 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "İstasyonlar ve Köprüler / Arif Atılgan". Mimdap. 29 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Demiryolu Mirasının Korunması Talebimizden Vazgeçmeyeceğiz Demiştik". Kent ve Demiryolu. 22 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Tarihi köprü Haydarpaşa'ya taşındı". Gazete Kadıköy.
- ^ "Erenköy Tren Yolu Köprüsü Sökülüyor". Hürriyet.
- ^ "92 yıllık kulüp imkansızlıklarla "güreşiyor"". Gazete Kadıköy.
- ^ "HAYDARPAŞA DEMİR". TFF İstanbul.
- ^ "Haydarpaşa ve Sirkeci garlarının kiracılarına acil tahliye dayatması: '4 dava var, bu neyin acelesi?'". Artı Gerçek.
- ^ "Güler Sabancı'nın Haydarpaşa proje bölgesindeki fotoğrafı çıktı". Halk TV.
- ^ "Haydarpaşa ve Sirkeci garları 29 yıllığına devredildi". Gazete Kadıköy.
Konuyla ilgili yayınlar
değiştir- Yüksel, Ayça, (Ed.) (2021). Haydarpaşa Kitabı. İstanbul: Kadıköy Belediyesi Kültür Yayınları. ISBN 978-605-69851-1-9.