İçeriğe atla

Mavi ladin: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
→‎top: düzeltme AWB ile
Değişiklik özeti yok
 
(20 kullanıcı tarafından yapılan 38 ara revizyon gösterilmiyor)
1. satır: 1. satır:
{{otomatik taksonkutu
{{Taksobitki
| italik_başlık =
| ad = Mavi ladin
⚫
| resim = Picea pungens Žilina.JPG
| statü = LR/lc
| resim = Picea-pungens.JPG
| takson = Picea
⚫
| tür = pungens
| alem = [[Bitki|Plantae]]
| durum = LC
| bölüm = [[Pinopsida|Pinophyta]] <br />(<small>Açık tohumlular</small>)
| durum_sistemi = IUCN3.1
| sınıf = [[Pinopsida]]
| sıralama = Engelm., Gard. Chron., n.s., 11: 334 (1879).
| takım = [[İğne yapraklılar|Pinales]] <br />(<small>İğne yapraklılar</small>)
*{{Vikitür-ufak|Picea pungens}}
| familya = [[Pinaceae]] <br />(<small>Çamgiller</small>)
*{{Commons kategori-ufak|Picea pungens}}
| cins = [[Ladin|Picea]] '''''(<small>Ladin</small>)
| aralık_haritası = Picea pungens levila.png
| seksiyon = [[Seksiyon Casicta|Casicta]]
| aralık_haritası_altyazı = Picea Pungens dağılım haritası
⚫
| tür = P. pungens
⚫
| ikili_ad = Picea pungens
| ikili_ad_yazar = [[George Engelmann|Engelm.]]
| diğer_adları = Kolorado ladini
| dış_bağlantılar = {{commons-species|Picea pungens}}
}}
}}
[[Dosya:Picea pungens leaf (mavi ladin yaprakları).jpg|küçükresim|Mavi ladin yaprakları]]
'''Mavi ladin''' (''Picea pungens''), [[çamgiller]] (Pinaceae) familyasından 25–30 m'ye kadar boylanan ve 1,5 m'ye kadar çap yapabilen [[ladin]] [[tür]]ü.
[[Dosya:2015-03-27 16 02 31 Colorado Spruce with trunk sprouts at Great Basin College in Elko, Nevada.JPG|küçükresim|Mavi Ladin Gövdesi]]
'''Mavi ladin''' (''Picea pungens''), [[çamgiller]] (Pinaceae) familyasından [[ladin]] cinsinden 25–30 m'ye kadar boylanan ve 1,5 m'ye kadar çap yapabilen [[ladin]] [[tür]]ü. Türkiye'de karasal iklimin hakim olduğu bölgelerde peyzaj amaçlı sıkça kullanılmaktadır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://cevre.ankara.edu.tr/picea-pungens/|başlık=Picea pungens|erişimtarihi=4 Temmuz 2024|dil=Türkçe|çalışma=AÜ Çevre Koordinatörlüğü|ad=Ahmet Emre|soyadı=Yaprak|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240706081918/https://cevre.ankara.edu.tr/picea-pungens/|arşivtarihi=6 Temmuz 2024|ölüurl=hayır}}</ref>


== Morfolojik özellikleri ==
== Morfolojik özellikleri ==
[[Dosya:Picea pungens cone.jpg|thumb|200px|left|kozalak]]
[[Dosya:Picea pungens cone.jpg|küçükresim|upright=0.91|sol|kozalak]]
Kabuk ince ve pulludur. Genç ağaçlarda taç konik, yaşlılarda silindiriktir. Sürgünler kalın, turuncu-kahverengi, genellikle pürüzsüzdür. İğne yapraklar 15–30&nbsp;mm uzunlukta, kalın, soluk boz-yeşil veya parlak mavi, ucu sivridir ve altında tek bir stoma bandı yer alır. İğne yapraklar koparılınca kötü bir koku verir.
600-800 yaşına kadar yaşayabilir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.bellarmine.edu/faculty/drobinson/bluspruce.asp#:~:text=The%20Colorado%20Blue%20Spruce%20(Picea,ages%20of%20600-800%20years. | başlık = Blue Spruce | erişimtarihi = 21 Mayıs 2023 | çalışma = www.bellarmine.edu | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131022233944/https://www.bellarmine.edu/faculty/drobinson/bluspruce.asp#:~:text=The%20Colorado%20Blue%20Spruce%20(Picea,ages%20of%20600-800%20years. | arşivtarihi = 22 Ekim 2013}}</ref> Kabukları ince ve pulludur. Genç ağaçlarda taç konik, yaşlılarda silindiriktir. Sürgünler kalın, turuncu-kahverengi, genellikle pürüzsüzdür. İğne yapraklar 15–30&nbsp;mm uzunlukta, kalın, soluk boz-yeşil veya parlak mavi, ucu sivridir ve altında tek bir stoma bandı yer alır. İğne yapraklar koparılınca kötü bir koku verir.


[[Kozalak]]lar sarkık, ince uzun, silindirik, 6–11&nbsp;cm uzunlukta, kapalıyken 2&nbsp;cm genişliğinde, açıkken ise 4&nbsp;cm genişliğindedir. İnce bükülebilen kozalak pulları 20–24&nbsp;mm uzunluğunda kenarları dalgalıdır. Kırmızımsı menekşe renkli kozalaklar 5-7 ay sonunda olgunlaşır. [[Tohum]]lar siyah, 3–4&nbsp;mm uzunluğunda, ince uzun, tohum kanadı 10–13&nbsp;mm olup donuk kahverengidir.
[[Kozalak]]lar sarkık, ince uzun, silindirik, 6–11&nbsp;cm uzunlukta, kapalıyken 2&nbsp;cm genişliğinde, açıkken ise 4&nbsp;cm genişliğindedir. İnce bükülebilen kozalak pulları 20–24&nbsp;mm uzunluğunda kenarları dalgalıdır. Kırmızımsı menekşe renkli kozalaklar 5-7 ay sonunda olgunlaşır. [[Tohum]]lar siyah, 3–4&nbsp;mm uzunluğunda, ince uzun, tohum kanadı 10–13&nbsp;mm olup donuk kahverengidir. Doğada 10 mavi ladinden 1i mavi renkte olmaktadır. Peyzaj amaçlı mavi renk vermek için ağaçlara aşılama yapılması gerekir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://incifidan.com/asili-mavi-ladin/ | başlık = Aşılı Mavi Ladin (Picea Pungens Glauca "Hoopsii") | erişimtarihi = 23 Mayıs 2023 | dil = tr-TR | çalışma = İNCİ FİDAN | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200804194804/https://incifidan.com/asili-mavi-ladin/ | arşivtarihi = 4 Ağustos 2020}}</ref>


Mavi ladin fidelerinin ilk yıl boyunca toprağın yalnızca 6,4&nbsp;cm (2,5 inç) kadar derinine nüfuz eden sığ kökleri vardır. Mavi ladinlerde donma çok fazla zarar vermese de don, fide kaybına neden olabilir. İlkbaharın sonlarında ve sonbaharın başlarındaki gölgeler, bu don kabarma kaybını en aza indirir. Sığ köklere rağmen, mavi ladin kuvvetli rüzgarlara karşı koyabilir. Dikimden beş yıl önce mavi ladin kökleri budanarak 2 metre yüksekliğindeki ağaçların toplam kök yüzey alanı iki katına çıkartılabilir. Mavi ladin genellikle bol nem ile en iyi büyüdüğü kabul edilir. Bununla birlikte, bu tür kuraklığa diğer tüm ladinlerden daha iyi dayanır.Son derece düşük sıcaklıklara (-40 derece C) da dayanabilir. Ayrıca, bu tür diğer ilişkili türlere kıyasla yüksek güneş ışığına ve don hasarına karşı daha dayanıklıdır
== Dağılımı ==


Doğal olarak batı Kuzey [[Amerika]]'da, [[Utah]] ve [[Colorado]] ile [[Arizona]] ve New Meksiko'da bulunur. 1800–3000 m yüksekliğe kadar çıkar, bazı yerlerde [[Engelman ladini]] (''Picea engelmanni'') ile karışıklığa girer.
Doğal olarak batı Kuzey [[Amerika]]'da, [[Utah]] ve [[Colorado]] ile [[Arizona]] ve New Meksiko'da bulunur. 1800–3000 m yüksekliğe kadar çıkar, bazı yerlerde Engelman ladini (''Picea engelmanni'') ile karışıklığa girer.


== Habitat ==
== Habitat ==


Alpin kuşağının bir türü değildir. Genel olarak dağların vadi boyunca devam eden nemli düz topraklarında iyi bir büyüme gösterir, diğer yandan az yağmur alan yerlerde yavaş büyüme yapar. Mavi ladin diğer ladin türleriyle melez yapmaz, Engelman ladini ile nadiren melez yapar.
Alpin kuşağının bir türü değildir. Genel olarak dağların vadi boyunca devam eden nemli düz topraklarında iyi bir büyüme gösterir, diğer yandan az yağmur alan yerlerde yavaş büyüme yapar. Mavi ladin diğer ladin türleriyle melez yapmaz, Engelman ladini ile nadiren melez yapar.Arizona, Colorado, Idaho, New Mexico, Utah ve Wyoming'de doğal olarak bulunur.<ref>{{Web kaynağı|url=https://treecanada.ca/resources/trees-of-canada/colorado-blue-spruce-picea-pungens/|başlık=Colorado Blue Spruce (Picea pungens)|erişimtarihi=14 Mayıs 2023|arşivtarihi=21 Kasım 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20181121074056/https://treecanada.ca/resources/trees-of-canada/colorado-blue-spruce-picea-pungens/|dil=en-CA|çalışma=Tree Canada}}</ref> Başka yerlerde geniş çapta dikilmiştir ve doğal aralığının çok ötesinde birçok yerde peyzaj ağacı olarak kullanılır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://hvp.osu.edu/pocketgardener/source/description/pi_ngens.html|başlık=Picea pungens|erişimtarihi=14 Mayıs 2023|arşivtarihi=12 Aralık 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131212094741/https://hvp.osu.edu/pocketgardener/source/description/pi_ngens.html|çalışma=hvp.osu.edu}}</ref>


== Peyzajda kullanımı ==
== Peyzajda kullanımı ==
[[Dosya:Picea-pungens-Globosa-habitus.jpg|küçükresim|Peyzaj çalışmalarında kullanılan bodur Mavi Ladin(P.pungens-Globosa)]]
Mavi ladin, iğne yapraklı türler içerisinde en popüler olanıdır ve gösterişli parlak koyu yeşilimsi mavi iğne yapraklar için yetiştirilir. Ticari değeri son derece yüksektir; tohumdan, [[Çelik (botanik)|çelik]] yoluyla ve aşı ile üretimi yapılmaktadır.
Mavi ladin, iğne yapraklı türler içerisinde en popüler olanıdır ve gösterişli parlak koyu yeşilimsi mavi iğne yapraklar için yetiştirilir. Ticari değeri son derece yüksektir; tohumdan, [[Çelik (botanik)|çelik]] yoluyla ve aşı ile üretimi yapılmaktadır.


== Kültivarları ==
⚫
[[Kategori:Ladinler]]

* Hoopsii : Mavi ladinin en yoğun mavi rengi olan formudur.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.monrovia.com/hoops-blue-spruce.html | başlık = Hoop's Blue Spruce | erişimtarihi = 23 Mayıs 2023 | dil = İngilizce | çalışma = www.monrovia.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20201231153516/https://www.monrovia.com/hoops-blue-spruce.html | arşivtarihi = 31 Aralık 2020}}</ref>
* 'Glauca Globosa : bodur mavi ladin
* 'Fat Albert : 3 metreye kadar büyür. Güzel şekilli koni yapar. Mavi-gümüş renktedir.
* 'Glauca Pendula : 2.4 metre genişlik 1.2 metre uzunluk yapar.
* 'Sester's Dwarf : Yoğun yapraklıdır. Yavaş büyür. 2 metre boya ulaşır.
* 'Koster : Dar konik büyüme alışkanlığına sahiptir. Sarımsı yaprakları, yaşla birlikte gri-yeşile dönüşen gümüşi mavidir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://davisla.wordpress.com/2011/10/14/plant-of-the-week-picea-pungens-koster/ | başlık = Picea pungens ‘Koster’ | erişimtarihi = 23 Mayıs 2023 | tarih = 14 Ekim 2011 | dil = İngilizce | çalışma = landscape architect's pages | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140205004201/https://davisla.wordpress.com/2011/10/14/plant-of-the-week-picea-pungens-koster/ | arşivtarihi = 5 Şubat 2014}}</ref>
* 'Baby Blue Eyes : soğuğa dayanıklıdır.
* 'Baby Blue

== Galeri ==
<gallery>
Dosya:Picea pungens Hoopsii201601.jpg|''Hoopsii''
Dosya:Picea pungens 'Koster' Lappen nursery.jpg|''Koster''
Dosya:Fat Albert Colorado spruce.jpg|''Fat Albert''
Dosya:Picea pungens Globosa (bodur mavi ladin).jpg|Globosa
</gallery>

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
{{Otorite kontrolü}}
{{Taksonçubuğu|from=}}

⚫
[[Kategori:Picea]]
[[Kategori:Colorado'nun sembolleri]]
[[Kategori:Colorado'nun sembolleri]]

22.44, 13 Ağustos 2024 itibarı ile sayfanın şu anki hâli.

Mavi ladin
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Plantae
Şube: Tracheophyta
Sınıf: Pinopsida
Takım: Pinales
Familya: Pinaceae
Cins: Picea
Tür: P. pungens
İkili adlandırma
Picea pungens
Engelm., Gard. Chron., n.s., 11: 334 (1879).
Picea Pungens dağılım haritası
Mavi ladin yaprakları
Mavi Ladin Gövdesi

Mavi ladin (Picea pungens), çamgiller (Pinaceae) familyasından ladin cinsinden 25–30 m'ye kadar boylanan ve 1,5 m'ye kadar çap yapabilen ladin türü. Türkiye'de karasal iklimin hakim olduğu bölgelerde peyzaj amaçlı sıkça kullanılmaktadır.[1]

Morfolojik özellikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
kozalak

600-800 yaşına kadar yaşayabilir.[2] Kabukları ince ve pulludur. Genç ağaçlarda taç konik, yaşlılarda silindiriktir. Sürgünler kalın, turuncu-kahverengi, genellikle pürüzsüzdür. İğne yapraklar 15–30 mm uzunlukta, kalın, soluk boz-yeşil veya parlak mavi, ucu sivridir ve altında tek bir stoma bandı yer alır. İğne yapraklar koparılınca kötü bir koku verir.

Kozalaklar sarkık, ince uzun, silindirik, 6–11 cm uzunlukta, kapalıyken 2 cm genişliğinde, açıkken ise 4 cm genişliğindedir. İnce bükülebilen kozalak pulları 20–24 mm uzunluğunda kenarları dalgalıdır. Kırmızımsı menekşe renkli kozalaklar 5-7 ay sonunda olgunlaşır. Tohumlar siyah, 3–4 mm uzunluğunda, ince uzun, tohum kanadı 10–13 mm olup donuk kahverengidir. Doğada 10 mavi ladinden 1i mavi renkte olmaktadır. Peyzaj amaçlı mavi renk vermek için ağaçlara aşılama yapılması gerekir.[3]

Mavi ladin fidelerinin ilk yıl boyunca toprağın yalnızca 6,4 cm (2,5 inç) kadar derinine nüfuz eden sığ kökleri vardır. Mavi ladinlerde donma çok fazla zarar vermese de don, fide kaybına neden olabilir. İlkbaharın sonlarında ve sonbaharın başlarındaki gölgeler, bu don kabarma kaybını en aza indirir. Sığ köklere rağmen, mavi ladin kuvvetli rüzgarlara karşı koyabilir. Dikimden beş yıl önce mavi ladin kökleri budanarak 2 metre yüksekliğindeki ağaçların toplam kök yüzey alanı iki katına çıkartılabilir. Mavi ladin genellikle bol nem ile en iyi büyüdüğü kabul edilir. Bununla birlikte, bu tür kuraklığa diğer tüm ladinlerden daha iyi dayanır.Son derece düşük sıcaklıklara (-40 derece C) da dayanabilir. Ayrıca, bu tür diğer ilişkili türlere kıyasla yüksek güneş ışığına ve don hasarına karşı daha dayanıklıdır

Doğal olarak batı Kuzey Amerika'da, Utah ve Colorado ile Arizona ve New Meksiko'da bulunur. 1800–3000 m yüksekliğe kadar çıkar, bazı yerlerde Engelman ladini (Picea engelmanni) ile karışıklığa girer.

Habitat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Alpin kuşağının bir türü değildir. Genel olarak dağların vadi boyunca devam eden nemli düz topraklarında iyi bir büyüme gösterir, diğer yandan az yağmur alan yerlerde yavaş büyüme yapar. Mavi ladin diğer ladin türleriyle melez yapmaz, Engelman ladini ile nadiren melez yapar.Arizona, Colorado, Idaho, New Mexico, Utah ve Wyoming'de doğal olarak bulunur.[4] Başka yerlerde geniş çapta dikilmiştir ve doğal aralığının çok ötesinde birçok yerde peyzaj ağacı olarak kullanılır.[5]

Peyzajda kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Peyzaj çalışmalarında kullanılan bodur Mavi Ladin(P.pungens-Globosa)

Mavi ladin, iğne yapraklı türler içerisinde en popüler olanıdır ve gösterişli parlak koyu yeşilimsi mavi iğne yapraklar için yetiştirilir. Ticari değeri son derece yüksektir; tohumdan, çelik yoluyla ve aşı ile üretimi yapılmaktadır.

Kültivarları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Hoopsii : Mavi ladinin en yoğun mavi rengi olan formudur.[6]
  • 'Glauca Globosa : bodur mavi ladin
  • 'Fat Albert : 3 metreye kadar büyür. Güzel şekilli koni yapar. Mavi-gümüş renktedir.
  • 'Glauca Pendula : 2.4 metre genişlik 1.2 metre uzunluk yapar.
  • 'Sester's Dwarf : Yoğun yapraklıdır. Yavaş büyür. 2 metre boya ulaşır.
  • 'Koster : Dar konik büyüme alışkanlığına sahiptir. Sarımsı yaprakları, yaşla birlikte gri-yeşile dönüşen gümüşi mavidir.[7]
  • 'Baby Blue Eyes : soğuğa dayanıklıdır.
  • 'Baby Blue

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Hoopsii
    Hoopsii
  • Koster
    Koster
  • Fat Albert
    Fat Albert
  • Globosa
    Globosa

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Yaprak, Ahmet Emre. "Picea pungens". AÜ Çevre Koordinatörlüğü. 6 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  2. ^ "Blue Spruce". www.bellarmine.edu. 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023. 
  3. ^ "Aşılı Mavi Ladin (Picea Pungens Glauca "Hoopsii")". İNCİ FİDAN. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023. 
  4. ^ "Colorado Blue Spruce (Picea pungens)". Tree Canada (İngilizce). 21 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2023. 
  5. ^ "Picea pungens". hvp.osu.edu. 12 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2023. 
  6. ^ "Hoop's Blue Spruce". www.monrovia.com (İngilizce). 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023. 
  7. ^ "Picea pungens 'Koster'". landscape architect's pages (İngilizce). 14 Ekim 2011. 5 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mavi_ladin&oldid=33655542" sayfasından alınmıştır