Yunan matematiği: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
k link düzenlendi |
k →Arkaik ve Klasik dönem: Bot: genel dz. ve madde bakımı (hata bildir) |
||
(13 kullanıcı tarafından yapılan 18 ara revizyon gösterilmiyor) | |||
1. satır: | 1. satır: | ||
⚫ | |||
{{kısa açıklama|Eski Yunanlıların Matematiği}} |
|||
⚫ | |||
'''Yunan matematiği''', Doğu Akdeniz kıyılarında MÖ 7. yüzyıldan MS 4. yüzyıla kadar uzanan [[Arkaik Yunanistan|Arkaik]] dönemden [[Helenistik Dönem|Helenistik]] ve [[Roma İmparatorluğu|Roma]] dönemlerine kadar yazılan matematik metinleri ile ortaya çıkan fikirleri ifade eder. Yunan matematikçiler, İtalya'dan Kuzey Afrika'ya tüm Doğu Akdeniz'e yayılmış şehirlerde yaşadılar, ancak kültür ve dil açısından birleştiler. "Matematik" kelimesinin kendisi Antik Yunancadan türemiştir: {{dil|grc|μάθημα: máthēma}} {{IPA|el|má.tʰɛː.ma|att}} {{IPA|el|ˈma.θi.ma|koine}}, "eğitim konusu" anlamına gelir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|yazar=Heath|başlık=A Manual of Greek Mathematics|dergi=Nature|cilt=128|sayı=3235|sayfa=[https://books.google.com/books?id=_HZNr_mGFzQC&pg=PA5 5]|bibcode=1931Natur.128..739T|yıl=1931|doi=10.1038/128739a0}}</ref> Kendi iyiliği için matematik çalışması ve genelleştirilmiş matematik teorilerinin ve kanıtlarının kullanılması, Yunan matematiği ile önceki uygarlıkların matematiği arasındaki önemli bir farktır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Knorr|ad=W.|başlık=Mathematics|yayıncı=Harvard University Press|yıl=2000|çalışma=Greek Thought: A Guide to Classical Knowledge|sayfalar= |
'''Yunan matematiği''', Doğu Akdeniz kıyılarında MÖ 7. yüzyıldan MS 4. yüzyıla kadar uzanan [[Arkaik Yunanistan|Arkaik]] dönemden [[Helenistik Dönem|Helenistik]] ve [[Roma İmparatorluğu|Roma]] dönemlerine kadar yazılan matematik metinleri ile ortaya çıkan fikirleri ifade eder. Yunan matematikçiler, İtalya'dan Kuzey Afrika'ya tüm Doğu Akdeniz'e yayılmış şehirlerde yaşadılar, ancak kültür ve dil açısından birleştiler. "Matematik" kelimesinin kendisi Antik Yunancadan türemiştir: {{dil|grc|μάθημα: máthēma}} {{IPA|el|má.tʰɛː.ma|att}} {{IPA|el|ˈma.θi.ma|koine}}, "eğitim konusu" anlamına gelir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|yazar=Heath|başlık=A Manual of Greek Mathematics|dergi=Nature|cilt=128|sayı=3235|sayfa=[https://books.google.com/books?id=_HZNr_mGFzQC&pg=PA5 5]|bibcode=1931Natur.128..739T|yıl=1931|doi=10.1038/128739a0}}</ref> Kendi iyiliği için matematik çalışması ve genelleştirilmiş matematik teorilerinin ve kanıtlarının kullanılması, Yunan matematiği ile önceki uygarlıkların matematiği arasındaki önemli bir farktır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Knorr|ad=W.|başlık=Mathematics|yayıncı=Harvard University Press|yıl=2000|çalışma=Greek Thought: A Guide to Classical Knowledge|sayfalar=386-413}}</ref><ref>{{kaynak|yazar=[[Carl B. Boyer|Boyer, C. B.]]|yıl=1991|başlık=A History of Mathematics|basım=2.|yer=New York|yayıncı=Wiley|isbn=0-471-09763-2|sayfa=48}}</ref><ref>{{Kaynak|soyadı=Schiefsky|ad=Mark|başlık=The Creation of Second-Order Knowledge in Ancient Greek Science as a Process in the Globalization of Knowledge|tarih=20 Temmuz 2012|url=https://mprl-series.mpg.de/studies/1/12/index.html|çalışma=The Globalization of Knowledge in History|seri=MPRL – Studies|yer=Berlin|yayıncı=Max-Planck-Gesellschaft zur Förderung der Wissenschaften|dil=İngilizce|isbn=978-3-945561-23-2|erişimtarihi=27 Mart 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210748/https://mprl-series.mpg.de/studies/1/12/index.html|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
== Yunan matematiğinin kökenleri == |
== Yunan matematiğinin kökenleri == |
||
[[Dosya:Antik_yunan_matematiğinde_ele_alınan_üç_klasik_matematik_problemi.jpg|küçükresim|sağ| |
[[Dosya:Antik_yunan_matematiğinde_ele_alınan_üç_klasik_matematik_problemi.jpg|küçükresim|sağ|upright=2.27|{{ortala|Yunan matematiğinde ele alınan üç klasik matematik problemi}}]] |
||
Yunan matematiğinin kökeni iyi belgelenmemiştir.<ref name=LH>{{Kitap kaynağı|ad=Luke|soyadı=Hodgkin|başlık=A History of Mathematics: From Mesopotamia to Modernity|url=https://archive.org/details/historyofmathema0000hodg|yayıncı=Oxford University Press|yıl=2005|isbn=978-0-19-852937-8|bölüm=Greeks and origins}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Knorr|ad=W.|başlık=On the early history of axiomatics: The interaction of mathematics and philosophy in Greek Antiquity.|yayıncı=D. Reidel Publishing Co.|yıl=1981|çalışma=Theory Change, Ancient Axiomatics, and Galileo's Methodology, Vol. 1|sayfalar= |
Yunan matematiğinin kökeni iyi belgelenmemiştir.<ref name=LH>{{Kitap kaynağı|ad=Luke|soyadı=Hodgkin|başlık=A History of Mathematics: From Mesopotamia to Modernity|url=https://archive.org/details/historyofmathema0000hodg|yayıncı=Oxford University Press|yıl=2005|isbn=978-0-19-852937-8|bölüm=Greeks and origins}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Knorr|ad=W.|başlık=On the early history of axiomatics: The interaction of mathematics and philosophy in Greek Antiquity.|yayıncı=D. Reidel Publishing Co.|yıl=1981|çalışma=Theory Change, Ancient Axiomatics, and Galileo's Methodology, Vol. 1|sayfalar=145-186}}</ref> |
||
[[Yunanistan]] ve [[Avrupa]]'daki en eski gelişmiş uygarlıklar, her ikisi de MÖ 2. binyılda gelişen [[Minoan Uygarlığı|Minoan]] ve sonraki [[Miken uygarlığı|Miken]] uygarlıklarıydı. Bu medeniyetler yazıya sahipken ve dört katlı drenajlı saraylar ve [[arı kovanı]] şeklindeki mezarlar da dahil olmak üzere ileri mühendislik yeteneğine sahipken, geride hiçbir matematiksel belge bırakmadılar. |
[[Yunanistan]] ve [[Avrupa]]'daki en eski gelişmiş uygarlıklar, her ikisi de MÖ 2. binyılda gelişen [[Minoan Uygarlığı|Minoan]] ve sonraki [[Miken uygarlığı|Miken]] uygarlıklarıydı. Bu medeniyetler yazıya sahipken ve dört katlı drenajlı saraylar ve [[arı kovanı]] şeklindeki mezarlar da dahil olmak üzere ileri mühendislik yeteneğine sahipken, geride hiçbir matematiksel belge bırakmadılar. |
||
Doğrudan bir kanıt bulunmamakla birlikte, genellikle komşu [[Babil]] ve [[Antik Mısır|Mısır]] uygarlıklarının genç Yunan geleneği üzerinde bir etkisi olduğu düşünülür.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Kahn|ad=C. H.|başlık=Some remarks on the origins of Greek science and philosophy.|yayıncı=Garland Publishing Inc.|yıl=1991|çalışma=Science and Philosophy in Classical Greece|sayfalar= |
Doğrudan bir kanıt bulunmamakla birlikte, genellikle komşu [[Babil]] ve [[Antik Mısır|Mısır]] uygarlıklarının genç Yunan geleneği üzerinde bir etkisi olduğu düşünülür.<ref name="LH"/><ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Kahn|ad=C. H.|başlık=Some remarks on the origins of Greek science and philosophy.|yayıncı=Garland Publishing Inc.|yıl=1991|çalışma=Science and Philosophy in Classical Greece|sayfalar=1-10}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Sub-scientific mathematics: undercurrents and missing links in the mathematical technology of the Hellenistic and Roman world {{!}} Filosofi og videnskabsteori p? Roskilde Universitetscenter, 3. r?kke: Preprints og reprints|url=https://ojs.ruc.dk/index.php/fil3/article/view/2047|dil=İngilizce|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210747/https://ojs.ruc.dk/index.php/fil3/article/view/2047|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref> MÖ 800 ila 600 arasında [[Yunan edebiyatı]] gelişmesinin aksine, bu erken dönemde Yunan matematiği hakkında pek bir şey bilinmemektedir,<ref>Boyer & Merzbach (1991) s. 41</ref> neredeyse tüm bilgiler MÖ 4. yüzyılın ortalarından başlayarak sonraki yazarlar tarafından aktarılmıştır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Zhmud|ad=Leonid|url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/9783110194326/html|başlık=The Origin of the History of Science in Classical Antiquity|seri=Peripatoi|tarih=22 Ağustos 2008|yayıncı=De Gruyter|isbn=978-3-11-019432-6|sayfalar=23-44|dil=İngilizce|doi=10.1515/9783110194326|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210747/https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/9783110194326/html|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref name="Boyer_2nd_ed_43-61">Boyer & Merzbach (2011) pp. 40–89.</ref> |
||
== Arkaik ve Klasik dönem == |
== Arkaik ve Klasik dönem == |
||
[[Dosya:Cropped image of Pythagoras from Raphael's School of Athens.jpg|küçükresim|<center>[[Pisagor]]'un detay ve oranlar tableti, [[Raphael]] tarafından çizilen ''[[Atina Okulu]]''ndan. [[Vatikan Sarayı]], Roma, 1509.</center>]] |
[[Dosya:Cropped image of Pythagoras from Raphael's School of Athens.jpg|küçükresim|<center>[[Pisagor]]'un detay ve oranlar tableti, [[Raphael]] tarafından çizilen ''[[Atina Okulu]]''ndan. [[Vatikan Sarayı]], Roma, 1509.</center>]] |
||
Yunan matematiğinin [[Miletli Thales]] (MÖ 624-548 dolayları) ile başladığı iddia edilir. [[Yunanistan'ın Yedi Bilgesi|Yunanistan'ın Yedi Bilge Adamı]]'ndan biri olduğu genel olarak kabul edilse de, hayatı ve eserleri hakkında çok az şey bilinmektedir. [[Proklos]]'a göre, matematik ve diğer konuları öğrendiği [[Babil]]'e gitti ve şimdi [[Thales teoremi]] olarak adlandırılan şeyin kanıtını buldu.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Panchenko|ad=Dmitrii Vadimovich|tarih=1993|başlık=Thales and the Origin of Theoretical Reasoning|url=https://muse.jhu.edu/article/8019|dergi=Configurations|cilt=1|sayı=3|sayfalar= |
Yunan matematiğinin [[Miletli Thales]] (MÖ 624-548 dolayları) ile başladığı iddia edilir. [[Yunanistan'ın Yedi Bilgesi|Yunanistan'ın Yedi Bilge Adamı]]'ndan biri olduğu genel olarak kabul edilse de, hayatı ve eserleri hakkında çok az şey bilinmektedir. [[Proklos]]'a göre, matematik ve diğer konuları öğrendiği [[Babil]]'e gitti ve şimdi [[Thales teoremi]] olarak adlandırılan şeyin kanıtını buldu.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Panchenko|ad=Dmitrii Vadimovich|tarih=1993|başlık=Thales and the Origin of Theoretical Reasoning|url=https://muse.jhu.edu/article/8019|dergi=Configurations|cilt=1|sayı=3|sayfalar=387-414|doi=10.1353/con.1993.0024|issn=1080-6520|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200924070338/https://muse.jhu.edu/article/8019|arşivtarihi=24 Eylül 2020|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Boyer|ad=Carl|başlık=A History of Mathematics|yıl=1968|isbn=0471543977|sayfalar=42-43}}</ref> Ayrıca [[kesişme teoremi]] de Thales'e atfedilir. Yarım daire içine çizilen bir açının dik açı olduğunu belirten ilki, Thales tarafından Babil'deyken öğrenilmiş olabilir, ancak gelenek Thales'e teoremin bir kanıtını atfeder. Bu nedenle Thales, matematiğin [[tümdengelim]]li organizasyonunun babası ve ilk gerçek matematikçi olarak selamlanır. Thales'in, belirli matematiksel keşiflerin atfedildiği tarihte bilinen en eski adam olduğu da düşünülüyor. Günümüzde çok yaygın olan mantıksal yapıyı matematiğe tanıtan kişinin Thales olup olmadığı bilinmemekle birlikte, iki yüz yıl içinde Yunanların mantıksal yapıyı ve ispat fikrini matematiğe dahil ettikleri bilinmektedir. |
||
[[Dosya:EuclidStatueOxford.jpg|küçükresim|{{Ortala|Oxford Üniversitesi Doğa Tarihi Müzesi'ndeki Öklid Heykeli}}]] |
[[Dosya:EuclidStatueOxford.jpg|küçükresim|{{Ortala|Oxford Üniversitesi Doğa Tarihi Müzesi'ndeki Öklid Heykeli}}]] |
||
Yunan matematiğinin gelişiminde aynı derecede esrarengiz bir şahsiyet, Mısır ve Babil'i ziyaret ettiği varsayılan Sisamlı [Samoslu] [[Pisagor]] (MÖ 580–500)'dur<ref name="Boyer_2nd_ed_43-61"/><ref name="Heath_36-111">Heath (2003) s.36–111</ref> ve nihayetinde bir tür kült başlattığı [[II. Nebukadnezar|Nebuchadnezzar]] yönetimi altındaki [[Crotone]], [[Magna Graecia]]'ya yerleşmiştir. Pisagor, bilgi ve mülkiyeti ortak tutan Pisagorcular adında bir düzen kurdu ve bu nedenle bireysel Pisagorcular tarafından yapılan tüm keşifler bu düzene atfedildi. [[Pisagorculuk|Pisagorcular]] "her şeyin sayı olduğuna" inanıyorlardı ve sayılar ile şeyler arasında matematiksel ilişkiler aramaya hevesliydiler.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Boyer|ad=Carl|başlık=A History of Science|yıl=1968|isbn=0471543977|sayfalar=45}}</ref> Pisagor'un kendisine [[Platonik katılar|beş düzgün katı cismin]] oluşturulması da dahil olmak üzere daha sonraki birçok keşif için itibar edilmektedir. Antik çağda ustaya tüm itibarı vermek alışılmış bir şey olduğundan, Pisagor'un emriyle yapılan keşifler için kendisine övgü atfedildi. Ancak [[Aristoteles]], herhangi bir şeyi özellikle Pisagor'a atfetmeyi reddetmiş ve yalnızca Pisagorcuların çalışmalarını bir grup olarak tartışmıştır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Cornelli|ad=Gabriele|tarih= |
Yunan matematiğinin gelişiminde aynı derecede esrarengiz bir şahsiyet, Mısır ve Babil'i ziyaret ettiği varsayılan Sisamlı [Samoslu] [[Pisagor]] (MÖ 580–500)'dur<ref name="Boyer_2nd_ed_43-61"/><ref name="Heath_36-111">Heath (2003) s.36–111</ref> ve nihayetinde bir tür kült başlattığı [[II. Nebukadnezar|Nebuchadnezzar]] yönetimi altındaki [[Crotone]], [[Magna Graecia]]'ya yerleşmiştir. Pisagor, bilgi ve mülkiyeti ortak tutan Pisagorcular adında bir düzen kurdu ve bu nedenle bireysel Pisagorcular tarafından yapılan tüm keşifler bu düzene atfedildi. [[Pisagorculuk|Pisagorcular]] "her şeyin sayı olduğuna" inanıyorlardı ve sayılar ile şeyler arasında matematiksel ilişkiler aramaya hevesliydiler.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Boyer|ad=Carl|başlık=A History of Science|yıl=1968|isbn=0471543977|sayfalar=45}}</ref> Pisagor'un kendisine [[Platonik katılar|beş düzgün katı cismin]] oluşturulması da dahil olmak üzere daha sonraki birçok keşif için itibar edilmektedir. Antik çağda ustaya tüm itibarı vermek alışılmış bir şey olduğundan, Pisagor'un emriyle yapılan keşifler için kendisine övgü atfedildi. Ancak [[Aristoteles]], herhangi bir şeyi özellikle Pisagor'a atfetmeyi reddetmiş ve yalnızca Pisagorcuların çalışmalarını bir grup olarak tartışmıştır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Cornelli|ad=Gabriele|tarih=20 Mayıs 2016|başlık=A review of Aristotle's claim regarding Pythagoreans fundamental Beliefs: All is number?|url=http://revistas.unisinos.br/index.php/filosofia/article/view/fsu.2016.171.06|dergi=Filosofia Unisinos / Unisinos Journal of Philosophy|dil=İngilizce|cilt=17|sayı=1|sayfalar=50-57|doi=10.4013/fsu.2016.171.06|issn=1984-8234|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210746/http://revistas.unisinos.br/index.php/filosofia/article/view/fsu.2016.171.06|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>Hans-Joachim Waschkies, "Introduction" to "Part 1: The Beginning of Greek Mathematics" in ''Classics in the History of Greek Mathematics'', pp. 11–12</ref> |
||
Pisagor düzeninin en önemli özelliklerinden biri, felsefi ve matematiksel çalışmaların sürdürülmesinin, yaşamın idaresi için ahlaki bir temel olduğunu savunmasıydı. Gerçekte, felsefe (bilgelik sevgisi) ve matematik (öğrenilen) kelimelerinin Pisagor tarafından icat edildiği söylenir.<ref>Cicero, ''Tusc.'' V 3.8; [[Laertios Diogenes|Diogenes Laertius]], ''Proem''</ref> Bu bilgi sevgisinden birçok başarı geldi. Alışılageldiği üzere, ''Öklid'in Elemanları'' kitabının ilk iki kitabındaki maddelerin çoğunu Pisagorcular'ın keşfettiği söylenirdi.<ref>{{kaynak|yazar=Janet Moffett|yıl=1969|başlık=A History of Mathematics Through the Time of Greek Geometry|yayıncı=Ouachita Baptist University}}</ref> |
Pisagor düzeninin en önemli özelliklerinden biri, felsefi ve matematiksel çalışmaların sürdürülmesinin, yaşamın idaresi için ahlaki bir temel olduğunu savunmasıydı. Gerçekte, felsefe (bilgelik sevgisi) ve matematik (öğrenilen) kelimelerinin Pisagor tarafından icat edildiği söylenir.<ref>Cicero, ''Tusc.'' V 3.8; [[Laertios Diogenes|Diogenes Laertius]], ''Proem''</ref> Bu bilgi sevgisinden birçok başarı geldi. Alışılageldiği üzere, ''Öklid'in Elemanları'' kitabının ilk iki kitabındaki maddelerin çoğunu Pisagorcular'ın keşfettiği söylenirdi.<ref>{{kaynak|yazar=Janet Moffett|yıl=1969|başlık=A History of Mathematics Through the Time of Greek Geometry|yayıncı=Ouachita Baptist University}}</ref> |
||
23. satır: | 22. satır: | ||
Thales ve Pisagor'un çalışmalarını daha sonraki ve önceki matematikçilerin çalışmalarından ayırt etmek, güvenilirliği tartışmalı olan ve muhtemelen günümüze ulaşan yegane "Thales bölümleri" dışında orijinal çalışmalarının hiçbiri hayatta kalmadığı için zordur. Bununla birlikte, Hans-Joachim Waschkies ve Carl Boyer gibi birçok tarihçi, Thales'e atfedilen matematiksel bilginin çoğunun, özellikle de açılar kavramına dayanan yönlerin daha sonra geliştirildiğini, ancak genel ifadelerin kullanımının daha önce, levhalara yazılmış Yunan hukuk metinlerinde bulunanlar gibi, ortaya çıkmış olabileceğini savundu.<ref>Hans-Joachim Waschkies, "Introduction" to "Part 1: The Beginning of Greek Mathematics" in ''Classics in the History of Greek Mathematics'', ss. 11–12</ref> Thales'in veya Pisagor'un gerçekte ne yaptığının tam olarak net olmamasının nedeni, neredeyse hiçbir çağdaşı belgenin hayatta kalmamış olmasıdır. Tek kanıt, [[Proclus]]’un [[Öklid]] üzerine yüzyıllar sonra yazılmış yorumu gibi eserlerde kaydedilen atıflardan gelir. [[Aristo]]'nun [[Pisagorcular]] hakkındaki yorumu gibi daha sonraki çalışmalarından bazıları, yalnızca hayatta kalan birkaç bölümden bilinmektedir. |
Thales ve Pisagor'un çalışmalarını daha sonraki ve önceki matematikçilerin çalışmalarından ayırt etmek, güvenilirliği tartışmalı olan ve muhtemelen günümüze ulaşan yegane "Thales bölümleri" dışında orijinal çalışmalarının hiçbiri hayatta kalmadığı için zordur. Bununla birlikte, Hans-Joachim Waschkies ve Carl Boyer gibi birçok tarihçi, Thales'e atfedilen matematiksel bilginin çoğunun, özellikle de açılar kavramına dayanan yönlerin daha sonra geliştirildiğini, ancak genel ifadelerin kullanımının daha önce, levhalara yazılmış Yunan hukuk metinlerinde bulunanlar gibi, ortaya çıkmış olabileceğini savundu.<ref>Hans-Joachim Waschkies, "Introduction" to "Part 1: The Beginning of Greek Mathematics" in ''Classics in the History of Greek Mathematics'', ss. 11–12</ref> Thales'in veya Pisagor'un gerçekte ne yaptığının tam olarak net olmamasının nedeni, neredeyse hiçbir çağdaşı belgenin hayatta kalmamış olmasıdır. Tek kanıt, [[Proclus]]’un [[Öklid]] üzerine yüzyıllar sonra yazılmış yorumu gibi eserlerde kaydedilen atıflardan gelir. [[Aristo]]'nun [[Pisagorcular]] hakkındaki yorumu gibi daha sonraki çalışmalarından bazıları, yalnızca hayatta kalan birkaç bölümden bilinmektedir. |
||
Thales'in, piramitlerin yüksekliğini gölgelerin uzunluğuna ve gemilerin kıyıya olan mesafesine göre hesaplamak gibi problemleri çözmek için geometri kullanması gerekiyordu. Ayrıca rivayete göre iki geometrik teoremin -yukarıda açıklanan ''Thales Teoremi'' ve ''Kesişme teoremi'' -ilk ispatını yapmış olmasıyla da anılmaktadır. Pisagor, müzikal armoninin matematiksel temelinin farkına vardığı için büyük ölçüde itibar kazanmıştır ve Proclus'un Öklid hakkındaki yorumuna göre, orantılılar teorisini keşfetti ve düzgün katı cisimleri çizdi. Bazı modern tarihçiler, beş düzgün katı cismi gerçekten çizip çizmediğini sorguladılar, bunun yerine sadece üç tanesini çizdiğini varsaymanın daha makul olduğunu öne sürdüler. Bazı eski kaynaklar Pisagor teoreminin keşfini Pisagor'a bağlarken |
Thales'in, piramitlerin yüksekliğini gölgelerin uzunluğuna ve gemilerin kıyıya olan mesafesine göre hesaplamak gibi problemleri çözmek için geometri kullanması gerekiyordu. Ayrıca rivayete göre iki geometrik teoremin -yukarıda açıklanan ''Thales Teoremi'' ve ''Kesişme teoremi'' -ilk ispatını yapmış olmasıyla da anılmaktadır. Pisagor, müzikal armoninin matematiksel temelinin farkına vardığı için büyük ölçüde itibar kazanmıştır ve Proclus'un Öklid hakkındaki yorumuna göre, orantılılar teorisini keşfetti ve düzgün katı cisimleri çizdi. Bazı modern tarihçiler, beş düzgün katı cismi gerçekten çizip çizmediğini sorguladılar, bunun yerine sadece üç tanesini çizdiğini varsaymanın daha makul olduğunu öne sürdüler. Bazı eski kaynaklar Pisagor teoreminin keşfini Pisagor'a bağlarken diğerleri onun keşfettiğinin daha önceden bilinen bu teoremin kanıtı olduğunu iddia ediyor. Modern tarihçiler, prensibin Babilliler tarafından bilindiğine ve muhtemelen onlardan ithal edildiğine inanıyor. Pisagorcular, [[Nümeroloji|numeroloji]] ve geometriyi evrenin doğasını anlamak için temel ve dolayısıyla felsefi ve dini fikirlerinin merkezi olarak görüyorlardı. İrrasyonel sayıların keşfi gibi çok sayıda matematiksel ilerlemeyle tanınırlar. Tarihçiler, Yunan matematiğinin (özellikle sayı teorisi ve geometri), Mısırlıların ve Babillilerin birincil endişesi olan pratik uygulamalara aldırmadan<ref name="Boyer_2nd_ed_43-61"/><ref name="Heath_36-111"/>, kendi başına çalışmaya değer bir konu olarak kabul edilen net tanımlara ve kanıtlanmış teoremlere dayanan tutarlı bir mantıksal sisteme geliştirilmesinde önemli bir rol oynadıklarını belirtmektedirler. |
||
[[Hippasus]]'a (MÖ 530-450) atfedilen irrasyonellerin keşfinin yanı sıra [[Öklid]]'in ''[[Öklid'in Elementleri]]'' adlı eserindeki bulguların neredeyse yarısını ve [[Sakız Adalı Hipokrat]]'ın (c. 470-410 BC) çalışmasında [[ |
[[Hippasus]]'a (MÖ 530-450) atfedilen irrasyonellerin keşfinin yanı sıra [[Öklid]]'in ''[[Öklid'in Elementleri]]'' adlı eserindeki bulguların neredeyse yarısını ve [[Sakız Adalı Hipokrat]]'ın (c. 470-410 BC) çalışmasında [[Çemberin kareleştirilmesi|daireyi kareleştirme]] için en erken girişimi Pisagorculara atfetmek adetten olmuştur.<ref name=":0">{{Kaynak|soyadı=Netz|ad=Reviel|başlık=The problem of Pythagorean mathematics|tarih=2014|url=https://www.cambridge.org/core/books/history-of-pythagoreanism/problem-of-pythagorean-mathematics/5E5DF7044430D66BECE499F882BFF5A2|çalışma=A History of Pythagoreanism|sayfalar=167-184|editör-soyadı=Huffman|editör-ad=Carl A.|yer=Cambridge|yayıncı=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-01439-8|erişimtarihi=26 Mayıs 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210526165958/https://www.cambridge.org/core/books/history-of-pythagoreanism/problem-of-pythagorean-mathematics/5E5DF7044430D66BECE499F882BFF5A2|arşivtarihi=26 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Bununla birlikte, grupla ilişkilendirilen en büyük matematikçi, [[küpü iki katına çıkarma]] problemini çözen, [[harmonik ortalama]] ve muhtemelen [[optik]] ve [[mekanik]]'e katkıda bulunmuş olan [[Arhitas|Archytas]]'tır (MÖ 410-350 civarı).<ref name=":0" /><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Burnyeat|ad=M. F.|tarih=2005|başlık=Archytas and Optics|url=https://www.cambridge.org/core/journals/science-in-context/article/abs/archytas-and-optics/BDBF3868CEF7004C16547836D66A4F24|dergi=Science in Context|dil=İngilizce|cilt=18|sayı=1|sayfalar=35-53|doi=10.1017/S0269889705000347|s2cid=146652622|issn=1474-0664|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210526174714/https://www.cambridge.org/core/journals/science-in-context/article/abs/archytas-and-optics/BDBF3868CEF7004C16547836D66A4F24|arşivtarihi=26 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Bu dönemde aktif olan diğer matematikçiler, herhangi bir okulla ilişkilendirilmeden, [[Cyreneli Theodorus|Theodorus]] (MÖ 450), [[Theaetetus (matematikçi)|Theaetetus]] (MÖ 417-369) ve [[Knidoslu Eudoxus|Eudoxus]] (MÖ 408-355 civarı)'tur. |
||
Yunan matematiği, Klasik dönemde filozofların da ilgisini çeker. [[Platon Akademisi]]'nin kurucusu [[Plato]] (MÖ 428–348 civarı), diyaloglarının birçoğunda matematikten bahseder. Bir matematikçi olarak kabul edilmese de, Platon sayı hakkındaki [[Pisagorculuk|Pisagorcular]]ın fikirlerden etkilenmiş gibi görünmektedir ve maddenin elementlerinin geometrik katılara bölünebileceğine inanmaktadır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Cherniss|ad=Harold|tarih=1951|başlık=Plato as Mathematician|url=https://www.jstor.org/stable/20123223|dergi=The Review of Metaphysics|cilt=4|sayı=3|sayfalar= |
Yunan matematiği, Klasik dönemde filozofların da ilgisini çeker. [[Platon Akademisi]]'nin kurucusu [[Plato]] (MÖ 428–348 civarı), diyaloglarının birçoğunda matematikten bahseder. Bir matematikçi olarak kabul edilmese de, Platon sayı hakkındaki [[Pisagorculuk|Pisagorcular]]ın fikirlerden etkilenmiş gibi görünmektedir ve maddenin elementlerinin geometrik katılara bölünebileceğine inanmaktadır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Cherniss|ad=Harold|tarih=1951|başlık=Plato as Mathematician|url=https://www.jstor.org/stable/20123223|dergi=The Review of Metaphysics|cilt=4|sayı=3|sayfalar=395-425|jstor=20123223|issn=0034-6632|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210526171459/https://www.jstor.org/stable/20123223|arşivtarihi=26 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Ayrıca geometrik oranların [kozmos]'u fiziksel veya mekanik kuvvetlerden ziyade birbirine bağladığına inanıyordu.<ref name=":2">{{kitap kaynağı|soyadı=Lindberg|ad=David|başlık=The Beginnings of Western Science|yayıncı=The University of Chicago Press|yıl=2008|isbn=9780226482057|sayfalar=82-110}}</ref> [[Peripatetik okul]]'un kurucusu olan [[Aristoteles]] (MÖ 384-322), tıpkı gökkuşağı teorisinde geometri kullandığında ve Hareket analizindeki oranlar gibi teorilerinin çoğunu açıklamak için sıklıkla matematiği kullandı.<ref name=":2" /> Bu dönemde antik Yunan matematiği hakkında bilinen bilgilerin çoğu, Aristoteles'in kendi eserlerinde atıfta bulunduğu kayıtlar sayesindedir.<ref name="Boyer_2nd_ed_43-61" /><ref>{{Web kaynağı | soyadı = Mendell | ad = Henry | tarih = 26 Mart 2004 | başlık = Aristotle and Mathematics | url = https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-mathematics/ | ölüurl = hayır | erişimtarihi = 22 Nisan 2021 | website = Stanford Encyclopedia | arşivurl = https://web.archive.org/web/19980503004221/https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-mathematics/ | arşivtarihi = 3 Mayıs 1998}}</ref> |
||
== Helenistik ve Roma dönemleri {{çengel|Helenistik|Helenistik matematik}}== |
== Helenistik ve Roma dönemleri {{çengel|Helenistik|Helenistik matematik}}== |
||
[[Dosya:P. Oxy. I 29.jpg|küçükresim|<center>[[Öklid]]'in [[Öklid'in Elementleri|''Elementleri'']] (yaklaşık MÖ 300) kitabından bir parça, yaygın olarak tüm zamanların en etkili matematik ders kitabı olarak kabul edilir.<ref name="Boyer 1991 loc=Euclid of Alexandria s.119">{{Harv|Boyer|1991|loc="Euclid of Alexandria" s. 119}}</ref></center>]] |
[[Dosya:P. Oxy. I 29.jpg|küçükresim|<center>[[Öklid]]'in [[Öklid'in Elementleri|''Elementleri'']] (yaklaşık MÖ 300) kitabından bir parça, yaygın olarak tüm zamanların en etkili matematik ders kitabı olarak kabul edilir.<ref name="Boyer 1991 loc=Euclid of Alexandria s.119">{{Harv|Boyer|1991|loc="Euclid of Alexandria" s. 119}}</ref></center>]] |
||
[[Helenistik dönem]], MÖ 4. yüzyılda [[Büyük İskender]]'in doğu [[Akdeniz]], [[antik Mısır|Mısır]], [[Mezopotamya]], [[İran platosu]], [[Orta Asya]] ve [[Hindistan]]'ın bazı bölgelerini fethiyle başladı ve Yunan dili ile kültürünün bu bölgelerde yayılmasına yol açtı. Yunanca, Helenistik dünyada bilim dili haline geldi ve Klasik dönem Yunan matematiği, Helenistik bir matematiğe yol açmak için [[Antik Mısır matematiği|Mısır]] ve [[Babil matematiği]] ile birleşti.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Green|ad=P.|url=https://www.jstor.org/stable/10.1525/j.ctt130jt89|başlık=Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenistic Age|tarih=1990|yayıncı=University of California Press|isbn=978-0-520-08349-3| |
[[Helenistik dönem]], MÖ 4. yüzyılda [[Büyük İskender]]'in doğu [[Akdeniz]], [[antik Mısır|Mısır]], [[Mezopotamya]], [[İran platosu]], [[Orta Asya]] ve [[Hindistan]]'ın bazı bölgelerini fethiyle başladı ve Yunan dili ile kültürünün bu bölgelerde yayılmasına yol açtı. Yunanca, Helenistik dünyada bilim dili haline geldi ve Klasik dönem Yunan matematiği, Helenistik bir matematiğe yol açmak için [[Antik Mısır matematiği|Mısır]] ve [[Babil matematiği]] ile birleşti.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Green|ad=P.|url=https://www.jstor.org/stable/10.1525/j.ctt130jt89|başlık=Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenistic Age|tarih=1990|yayıncı=University of California Press|isbn=978-0-520-08349-3|basım=1|jstor=10.1525/j.ctt130jt89|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210620065609/https://www.jstor.org/stable/10.1525/j.ctt130jt89|arşivtarihi=20 Haziran 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Kaynak|soyadı=Russo|ad=L.|başlık=Hellenistic Mathematics|tarih=2004|url=https://doi.org/10.1007/978-3-642-18904-3_3|çalışma=The Forgotten Revolution: How Science Was Born in 300 BC and Why It Had to Be Reborn|sayfalar=31-55|yer=Berlin, Heidelberg|yayıncı=Springer|dil=İngilizce|doi=10.1007/978-3-642-18904-3_3|isbn=978-3-642-18904-3|erişimtarihi=}}</ref> |
||
[[Dosya:NAMA Machine d'Anticythère 1.jpg|küçükresim|sağ|<center>[[Antikythera düzeneği]], antik bir mekanik hesap makinesi.</center>]] |
[[Dosya:NAMA Machine d'Anticythère 1.jpg|küçükresim|sağ|<center>[[Antikythera düzeneği]], antik bir mekanik hesap makinesi.</center>]] |
||
Yunan matematik ve astronomisi zirvesine, Helenistik ve erken [[Roma İmparatorluğu|Roma]] dönemleri sırasında ulaştı ve [[Öklid]] (MÖ 300), [[Arşimet]] (MÖ 287–212), [[Apollonios (Pergeli matematikçi)|Apollonius]] (MÖ 240–190), [[Hipparkos|Hipparchus]] (MÖ 190–120) ve [[Batlamyus]] ({{yaklaşık}} MS 100–170) gibi bilim adamları tarafından temsil edilen çalışmaların çoğu çok ileri bir seviyedeydi.<ref name=":3">{{ |
Yunan matematik ve astronomisi zirvesine, Helenistik ve erken [[Roma İmparatorluğu|Roma]] dönemleri sırasında ulaştı ve [[Öklid]] (MÖ 300), [[Arşimet]] (MÖ 287–212), [[Apollonios (Pergeli matematikçi)|Apollonius]] (MÖ 240–190), [[Hipparkos|Hipparchus]] (MÖ 190–120) ve [[Batlamyus]] ({{yaklaşık}} MS 100–170) gibi bilim adamları tarafından temsil edilen çalışmaların çoğu çok ileri bir seviyedeydi.<ref name=":3">{{Web kaynağı | soyadı = Jones | ad = A. | tarih = 1994 | başlık = Greek mathematics to AD 300 | url = https://www.routledge.com/Companion-Encyclopedia-of-the-History-and-Philosophy-of-the-Mathematical/Grattan-Guiness/p/book/9781138688117 | ölüurl = hayır | erişimtarihi = 26 Mayıs 2021 | website = Companion Encyclopedia of the History and Philosophy of the Mathematical Sciences: Volume One | sayfalar =46-57| dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210526224424/https://www.routledge.com/Companion-Encyclopedia-of-the-History-and-Philosophy-of-the-Mathematical/Grattan-Guiness/p/book/9781138688117 | arşivtarihi = 26 Mayıs 2021}}</ref> Örneğin [[İskenderiyeli Heron|Heron]]'un ({{yaklaşık}} MS 10-70) eserlerinde veya [[Antikythera düzeneği]] gibi basit analog bilgisayarların yapımında görüldüğü gibi.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Karin Tybjerg|tarih=1 Aralık 2004|başlık=Hero of Alexandria's Mechanical Geometry|url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/APEIRON.2004.37.4.29/html|dergi=Apeiron|dil=İngilizce|cilt=37|sayı=4|sayfalar=29-56|doi=10.1515/APEIRON.2004.37.4.29|s2cid=170916259|issn=2156-7093|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210526224428/https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/APEIRON.2004.37.4.29/html|arşivtarihi=26 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Edmunds|ad=M. G.|tarih=2 Ekim 2014|başlık=The Antikythera mechanism and the mechanical universe|url=https://doi.org/10.1080/00107514.2014.927280|dergi=Contemporary Physics|cilt=55|sayı=4|sayfalar=263-285|bibcode=|doi=10.1080/00107514.2014.927280|issn=|s2cid=122403901}}</ref> |
||
Bu dönemde birçok Helenistik öğrenme merkezi ortaya çıktı; bunlardan en önemlisi, Helenistik dünyanın dört bir yanından bilim insanlarını (çoğunlukla |
Bu dönemde birçok Helenistik öğrenme merkezi ortaya çıktı; bunlardan en önemlisi, Helenistik dünyanın dört bir yanından bilim insanlarını (çoğunlukla Yunanları, aynı zamanda [[Mısırlılar|Mısırlı]], [[Yahudi]], [[Persler|Farsi]], [[Fenike]]li ve hatta [[Hindistan tarihi|Hint]] bilginleri) çeken [[İskenderiye]], [[Antik Mısır|Mısır]]'daki [[Musaeum]] idi.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Luce|ad=J. V.|tarih=1988|başlık=Greek Science in its Hellenistic Phase|url=https://www.jstor.org/stable/23040930|dergi=Hermathena|sayı=145|sayfalar=23-38|jstor=23040930|issn=0018-0750|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210526225519/https://www.jstor.org/stable/23040930|arşivtarihi=26 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Berrey|ad=M.|url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/9783110541939/html|başlık=Hellenistic Science at Court|tarih=2017|yayıncı=De Gruyter|isbn=978-3-11-054193-9|dil=İngilizce|doi=10.1515/9783110541939|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210526224428/https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/9783110541939/html|arşivtarihi=26 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>George G. Joseph (2000). ''The Crest of the Peacock'', ss. 7-8. [[Princeton University Press]]. {{ISBN|0-691-00659-8}}.</ref> Helenistik matematikçiler sayıları az da olsa birbirleriyle aktif olarak iletişim kurmuşlardır; yayın, birinin çalışmasını meslektaşları arasında dolaştırmak ve kopyalamaktan ibaretti.<ref>{{Web kaynağı | soyadı = Acerbi | ad = F. | editör1-ad = Paul T | editör1-soyadı = Keyser | editör2-ad = John | editör2-soyadı = Scarborough | yıl = 2018 | başlık = Hellenistic Mathematics | url = https://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780199734146.001.0001/oxfordhb-9780199734146-e-69 | ölüurl = hayır | erişimtarihi = 26 Mayıs 2021 | website = Oxford Handbook of Science and Medicine in the Classical World | sayfalar =268-292| dil = İngilizce |doi= 10.1093/oxfordhb/9780199734146.013.69 | isbn = 978-0-19-973414-6 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181022072615/https://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780199734146.001.0001/oxfordhb-9780199734146-e-69 | arşivtarihi = 22 Ekim 2018}}</ref> |
||
Daha sonraki matematikçiler arasında [[çokgensel sayılar]] ve modern öncesi cebir ([[Arithmetika|''Arithmetica'']]) üzerine yazan [[Diophantus]] (MS 214–298),<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Acerbi|ad=F.|tarih=2011|başlık=Completing Diophantus, De polygonis numeris, prop. 5|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0315086011000437|dergi=Historia Mathematica|dil=İngilizce|cilt=38|sayı=4|sayfalar= |
Daha sonraki matematikçiler arasında [[çokgensel sayılar]] ve modern öncesi cebir ([[Arithmetika|''Arithmetica'']]) üzerine yazan [[Diophantus]] (MS 214–298),<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Acerbi|ad=F.|tarih=2011|başlık=Completing Diophantus, De polygonis numeris, prop. 5|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0315086011000437|dergi=Historia Mathematica|dil=İngilizce|cilt=38|sayı=4|sayfalar=548-560|doi=10.1016/j.hm.2011.05.002|issn=0315-0860|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210526224428/https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0315086011000437|arşivtarihi=26 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı1=Christianidis|ad1=J.|soyadı2=Oaks|ad2=J.|tarih=2013|başlık=Practicing algebra in late antiquity: The problem-solving of Diophantus of Alexandria|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0315086012000742|dergi=Historia Mathematica|dil=İngilizce|cilt=40|sayı=2|sayfalar=127-163|doi=10.1016/j.hm.2012.09.001|issn=0315-0860|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210526224423/https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0315086012000742|arşivtarihi=26 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref> ''Collection''da<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Rideout|ad=Bronwyn|tarih=2008|başlık=Pappus Reborn : Pappus of Alexandria and the Changing Face of Analysis and Synthesis in Late Antiquity.|url=https://ir.canterbury.ac.nz/handle/10092/2329|dil=İngilizce|doi=10.26021/3834|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728225100/https://ir.canterbury.ac.nz/handle/10092/2329|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref> birçok önemli sonuç derleyen [[İskenderiyeli Pappus]] (MS 290-350 dolayları) ve [[Batlamyus]]'un ''[[Almagest]]'' ve diğer eserlerinin editörlüğünü yapan [[İskenderiyeli Theon]] (MS 335-405) ve kızı [[Hypatia]] (MS 370-415) vardır.<ref>{{Web kaynağı | soyadı = Lambrou | ad = M. | tarih = 2003 | başlık = Theon of Alexandria and Hypatia | url = https://www.historyoftheancientworld.com/2012/01/theon-of-alexandria-and-hypatia/ | ölüurl = hayır | erişimtarihi = 26 Mayıs 2021 | website = History of the Ancient World | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120202132200/https://www.historyoftheancientworld.com/2012/01/theon-of-alexandria-and-hypatia/ | arşivtarihi = 2 Şubat 2012}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Cameron|ad=A.|tarih=1990|başlık=Isidore of Miletus and Hypatia: On the Editing of Mathematical Texts|url=https://grbs.library.duke.edu/article/view/4171|dergi=Greek, Roman, and Byzantine Studies|dil=İngilizce|cilt=31|sayı=1|sayfalar=103-127|issn=2159-3159|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210526224432/https://grbs.library.duke.edu/article/view/4171|arşivtarihi=26 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Diophantus dışında bu matematikçilerin hiçbiri kayda değer özgün eserlere sahip olmasa da, şerhleri ve açıklamaları ile ayırt edilirler. Bu şerhler, yok olmuş eserlerden değerli alıntıları veya orijinal belgelerin yokluğunda, nadir olmaları nedeniyle değerli olan tarihi imaları korumuştur.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Mansfeld|ad=J.|url=https://brill.com/view/title/6580|başlık=Prolegomena Mathematica: From Apollonius of Perga to the Late Neoplatonism. With an Appendix on Pappus and the History of Platonism|tarih=2016|yayıncı=Brill|isbn=978-90-04-32105-2|dil=İngilizce|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210526224422/https://brill.com/view/title/6580|arşivtarihi=26 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Heath|ad=Thomas|yazarbağı=Thomas L. Heath|başlık=A History of Greek Mathematics|yayıncı=Humphrey Milford|yıl=1921|isbn=}}</ref> |
||
Yunanca yazılmış matematiksel metinlerin çoğu, yüzyıllar boyunca el yazmalarının kopyalanmasıyla hayatta kaldı, ancak antik çağlardan kalma bazı parçalar Yunanistan, [[Mısır]], [[Küçük Asya]], [[Mezopotamya]] ve [[Sicilya]]'da bulundu.<ref name=":3"/> |
Yunanca yazılmış matematiksel metinlerin çoğu, yüzyıllar boyunca el yazmalarının kopyalanmasıyla hayatta kaldı, ancak antik çağlardan kalma bazı parçalar Yunanistan, [[Mısır]], [[Küçük Asya]], [[Mezopotamya]] ve [[Sicilya]]'da bulundu.<ref name=":3"/> |
||
==Elde edilen başarılar== |
==Elde edilen başarılar== |
||
Yunan matematiği, [[matematik tarihi]]nde önemli bir dönem oluşturur: [[geometri]] ve [[biçimsel ispat]] fikri açısından temeldir.<ref>{{Kaynak| |
Yunan matematiği, [[matematik tarihi]]nde önemli bir dönem oluşturur: [[geometri]] ve [[biçimsel ispat]] fikri açısından temeldir.<ref>{{Kaynak|soyadı1=Grant|ad1=H.|başlık=Axiomatics—Euclid's and Hilbert's: From Material to Formal|tarih=2015|url=https://doi.org/10.1007/978-1-4939-3264-1_1|çalışma=Turning Points in the History of Mathematics|sayfalar=1-8|yayıncı=Springer|dil=İngilizce|doi=10.1007/978-1-4939-3264-1_1|isbn=978-1-4939-3264-1|soyadı2=Kleiner|ad2=I.}}</ref> Yunan matematikçiler ayrıca [[sayılar teorisi]]ne, [[Teorik astronomi|matematiksel astronomi]]ye, [[kombinatorik]]lere, [[matematiksel fizik|matematiksel fiziğe]] katkıda bulundular ve zaman zaman [[integral kalkülüs]]e yakın fikirlere yaklaştılar. |
||
[[Knidoslu Eudoxus]], Eudoxus'u ilham kaynağı olarak kabul eden [[Richard Dedekind]] tarafından geliştirilen "[[Dedekind kesiti|Dedekind kesitleri]] (Dedekind cut)" kullanarak modern [[reel sayılar|gerçek sayılar]] teorisine benzerlik gösteren bir orantı teorisi geliştirdi.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Stein|ad=Howard|tarih=1990 |
[[Knidoslu Eudoxus]], Eudoxus'u ilham kaynağı olarak kabul eden [[Richard Dedekind]] tarafından geliştirilen "[[Dedekind kesiti|Dedekind kesitleri]] (Dedekind cut)" kullanarak modern [[reel sayılar|gerçek sayılar]] teorisine benzerlik gösteren bir orantı teorisi geliştirdi.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Stein|ad=Howard|tarih=1 Ağustos 1990|başlık=Eudoxos and Dedekind: On the ancient Greek theory of ratios and its relation to modern mathematics|url=https://doi.org/10.1007/BF00485377|dergi=Synthese|dil=İngilizce|cilt=84|sayı=2|sayfalar=163-211|doi=10.1007/BF00485377|doikırıktarihi=2021-05-10|issn=1573-0964}}</ref><ref>{{kaynak|yazar=Wigderson, Y.|ay=Nisan|yıl=2019|başlık=''Eudoxus, the most important mathematician you've never heard of.''|url=https://web.stanford.edu/~yuvalwig/math/teaching/Eudoxus.pdf|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210747/https://web.stanford.edu/~yuvalwig/math/teaching/Eudoxus.pdf|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Filep|ad=L.|tarih=2003|başlık=Proportion theory in Greek mathematics.|url=https://eudml.org/doc/51177|dergi=Acta Mathematica Academiae Paedagogicae Nyí regyháziensis|cilt=19|sayfalar=167-174|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210746/https://eudml.org/doc/51177|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı | yazarlar = [[John J. O'Connor (matematikçi)|J. J. O'Connor]] & [[Edmund F. Robertson|E. F. Robertson]] | ay = Nisan | yıl = 1999 | başlık = Eudoxus of Cnidus | url = http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Eudoxus.html | erişimtarihi = 18 Nisan 2011 | çalışma = The MacTutor History of Mathematics archive | yayıncı = University of St. Andrews | arşivurl = https://web.archive.org/web/20060812212419/http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Eudoxus.html | arşivtarihi = 12 Ağustos 2006}}</ref> |
||
Öklid, yüzyıllar boyunca bir geometri ve temel sayı teorisi olan [[Öklid'in Elementler'i|Elementler]]'de önceki birçok sonuç ve teoremi topladı.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Artmann|ad=Benno|url=https://www.springer.com/us/book/9780387984230|başlık=Euclid—The Creation of Mathematics|tarih=1999|yayıncı=Springer-Verlag|isbn=978-0-387-98423-0|yer=New York|dil=İngilizce}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=MUELLER|ad=IAN|tarih=1969 |
Öklid, yüzyıllar boyunca bir geometri ve temel sayı teorisi olan [[Öklid'in Elementler'i|Elementler]]'de önceki birçok sonuç ve teoremi topladı.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Artmann|ad=Benno|url=https://www.springer.com/us/book/9780387984230|başlık=Euclid—The Creation of Mathematics|tarih=1999|yayıncı=Springer-Verlag|isbn=978-0-387-98423-0|yer=New York|dil=İngilizce|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210744/https://www.springer.com/us/book/9780387984230|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=MUELLER|ad=IAN|tarih=1 Aralık 1969|başlık=Euclid's Elements and the Axiomatic Method|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/pdf/10.1093/bjps/20.4.289|dergi=The British Journal for the Philosophy of Science|cilt=20|sayı=4|sayfalar=289-309|doi=10.1093/bjps/20.4.289|issn=0007-0882}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://mat.msgsu.edu.tr/~dpierce/Mathematics/Euclid/foundations-2016-01.pdf |başlık=Pierce, D. (2015). ''The Foundations of Arithmetic in Euclid.'' |erişimtarihi=28 Temmuz 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210747/http://mat.msgsu.edu.tr/~dpierce/Mathematics/Euclid/foundations-2016-01.pdf |arşivtarihi=28 Temmuz 2021 |ölüurl=hayır }}</ref> |
||
[[Arşimet]], [[Cavalieri prensibi|sonsuz küçük kavramı]]nı, [[integral]] hesabın modern fikirlerini öngören bir şekilde kullanabildi.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Knorr|ad=W.|başlık=The method of indivisibles in Ancient Geometry|yayıncı=MAA Press|yıl=1996|çalışma=Vita Mathematica|sayfalar= |
[[Arşimet]], [[Cavalieri prensibi|sonsuz küçük kavramı]]nı, [[integral]] hesabın modern fikirlerini öngören bir şekilde kullanabildi.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Knorr|ad=W.|başlık=The method of indivisibles in Ancient Geometry|yayıncı=MAA Press|yıl=1996|çalışma=Vita Mathematica|sayfalar=67-86}}</ref><ref>Powers, J. (2020). Did Archimedes do calculus? ''History of Mathematics Special Interest Group of the MAA'' [https://homsigmaa.net/wp-content/uploads/2020/05/Jeffery-Powers-1.pdf] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20210728210748/https://homsigmaa.net/wp-content/uploads/2020/05/Jeffery-Powers-1.pdf|tarih=28 Temmuz 2021}}</ref> [[Reductio ad absurdum|Çelişki yoluyla ispat]] biçimine bağlı bir teknik kullanarak, cevapların içinde yer aldığı sınırları belirlerken, keyfi bir doğruluk derecesi ile sorunlara cevaplara ulaşabilirdi. Bu teknik, [[tüketme yöntemi|tükenme yöntemi]] olarak bilinir ve [[Pi sayısı|{{pi}}]] (''[[Measurement of a Circle|Measurement of the Circle]]'') değerini yaklaşık olarak hesaplamak gibi birçok eserinde kullanmıştır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Knorr|ad=Wilbur R.|tarih=1976|başlık=Archimedes and the Measurement of the Circle: A New Interpretation|url=https://www.jstor.org/stable/41133444|dergi=Archive for History of Exact Sciences|cilt=15|sayı=2|sayfalar=115-140|doi=10.1007/BF00348496|jstor=41133444|s2cid=120954547|issn=0003-9519|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210744/https://www.jstor.org/stable/41133444|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Arşimet, ''[[Parabolün Dörtgenleştirilmesi]] ({{dil|en|The Quadrature of the Parabola}})'' adlı eserinde, bir [[parabol]] ve bir düz doğrunun çevrelediği alanın, tabanı ve yüksekliği eşit olan bir üçgenin alanının <math>\frac{4}{3}</math> katı olduğunu kanıtladı. Onun iki ispatından biri, problemin çözümünü toplamı <math>\frac{4}{3}</math> olan sonsuz bir [[geometrik seri]] olarak gösterir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı1=Swain|ad1=Gordon|soyadı2=Dence|ad2=Thomas|tarih=1998|başlık=Archimedes' Quadrature of the Parabola Revisited|url=https://www.jstor.org/stable/2691014|dergi=Mathematics Magazine|cilt=71|sayı=2|sayfalar=123-130|doi=10.2307/2691014|jstor=2691014|issn=0025-570X|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210718140344/https://www.jstor.org/stable/2691014|arşivtarihi=18 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref> ''[[Kum Sayacı]] ({{dil|en|The Sand Reckoner}})'' adlı eserde Arşimet, evrenin içerebileceği kum tanelerinin sayısını belirlemeye başladı. Bunu yaparken, kum tanelerinin sayısının sayılamayacak kadar büyük olduğu fikrine meydan okudu ve 10.000'i gösteren [[myriad]]'a dayalı kendi sayma planını tasarladı.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Reviel Netz|tarih=1 Aralık 2003|başlık=The Goal of Archimedes' Sand Reckoner|url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/APEIRON.2003.36.4.251/html|dergi=Apeiron|dil=İngilizce|cilt=36|sayı=4|sayfalar=251-290|doi=10.1515/APEIRON.2003.36.4.251|s2cid=147307969|issn=2156-7093|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210744/https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/APEIRON.2003.36.4.251/html|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
Yunan matematiğinin en karakteristik ürünü, büyük ölçüde [[Helenistik dönem]]de, öncelikle Apollonius tarafından geliştirilen [[konik kesit]]ler teorisi olabilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Court|ad=N. A.|yıl=1961|başlık=The problem of Apollonius|url=https://www.jstor.org/stable/27956431|dergi=The Mathematics Teacher|cilt=54|sayı=6|sayfalar= |
Yunan matematiğinin en karakteristik ürünü, büyük ölçüde [[Helenistik dönem]]de, öncelikle Apollonius tarafından geliştirilen [[konik kesit]]ler teorisi olabilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Court|ad=N. A.|yıl=1961|başlık=The problem of Apollonius|url=https://www.jstor.org/stable/27956431|dergi=The Mathematics Teacher|cilt=54|sayı=6|sayfalar=444-452|doi=10.5951/MT.54.6.0444|jstor=27956431|issn=0025-5769|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210747/https://www.jstor.org/stable/27956431|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Knorr|ad=Wilbur Richard|yıl=1981|başlık=The Hyperbola-Construction in the Conics, Book II: Ancient Variations on a Theorem of Apollonius|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1600-0498.1981.tb00647.x|dergi=Centaurus|dil=İngilizce|cilt=25|sayı=3|sayfalar=253-291|doi=10.1111/j.1600-0498.1981.tb00647.x|bibcode=1981Cent...25..253K|issn=1600-0498|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210745/https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1600-0498.1981.tb00647.x|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Kaynak|soyadı=Baltus|ad=Christopher|başlık=Conics in Greek Geometry: Apollonius, Harmonic Division, and Later Greek Geometry|yıl=2020|url=https://doi.org/10.1007/978-3-030-46287-1_4|çalışma=Collineations and Conic Sections: An Introduction to Projective Geometry in its History|sayfalar=45-57|editör-soyadı=Baltus|editör-ad=Christopher|yer=Cham|yayıncı=Springer International Publishing|dil=İngilizce|doi=10.1007/978-3-030-46287-1_4|isbn=978-3-030-46287-1|erişimtarihi=27 Mart 2021}}</ref> Kullanılan yöntemler, ne [[cebir]] ne de [[trigonometri]]yi açıkça kullanmadı, ikincisi [[Hipparkos|Hipparchus]] zamanında ortaya çıktı.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Toomer|ad=G. J.|yıl=1974|başlık=The Chord Table of Hipparchus and the Early History of Greek Trigonometry|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1600-0498.1974.tb00205.x|dergi=Centaurus|dil=İngilizce|cilt=18|sayı=1|sayfalar=6-28|doi=10.1111/j.1600-0498.1974.tb00205.x|bibcode=1974Cent...18....6T|issn=1600-0498|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210745/https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1600-0498.1974.tb00205.x|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Duke|ad=D.|yıl=2011|başlık=The very early history of trigonometry.|url=https://people.sc.fsu.edu/~dduke/earlytrig12.pdf|dergi=DIO: The International Journal of Scientific History|cilt=17|sayfalar=34-42|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120712190132/http://people.sc.fsu.edu/~dduke/earlytrig12.pdf|arşivtarihi=12 Temmuz 2012|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
Antik Yunan matematiği teorik çalışmalarla sınırlı değildi, aynı zamanda ticari işlemler ve arazi ölçümü gibi diğer faaliyetlerde de kullanılıyordu.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Høyrup|ad=J.|yıl=1990|başlık=Sub-scientific mathematics: Undercurrents and missing links in the mathematical technology of the Hellenistic and Roman world|url=https://ojs.ruc.dk/index.php/fil3/article/view/2047|dergi=Filosofi og videnskabsteori p? Roskilde Universitetscenter, 3. r?kke: Preprints og reprints|dil=İngilizce}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Robbins|ad=F. E.|yıl=1934|başlık=Greco-Egyptian Arithmetical Problems: P. Mich. 4966|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/346874|dergi=Isis|cilt=22|sayı=1|sayfalar= |
Antik Yunan matematiği teorik çalışmalarla sınırlı değildi, aynı zamanda ticari işlemler ve arazi ölçümü gibi diğer faaliyetlerde de kullanılıyordu.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Høyrup|ad=J.|yıl=1990|başlık=Sub-scientific mathematics: Undercurrents and missing links in the mathematical technology of the Hellenistic and Roman world|url=https://ojs.ruc.dk/index.php/fil3/article/view/2047|dergi=Filosofi og videnskabsteori p? Roskilde Universitetscenter, 3. r?kke: Preprints og reprints|dil=İngilizce|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210728210747/https://ojs.ruc.dk/index.php/fil3/article/view/2047|arşivtarihi=28 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Robbins|ad=F. E.|yıl=1934|başlık=Greco-Egyptian Arithmetical Problems: P. Mich. 4966|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/346874|dergi=Isis|cilt=22|sayı=1|sayfalar=95-103|doi=10.1086/346874|erişimtarihi=28 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210725082311/https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/346874|arşivtarihi=25 Temmuz 2021|ölüurl=hayır}}</ref> |
||
==Aktarma ve el yazması geleneği== |
==Aktarma ve el yazması geleneği== |
||
[[Dosya:Diophantus-cover.jpg|küçükresim|{{ortala|Yunan Matematikçi [[Diophantus]] tarafından yazılan [[Arithmetika|''Arithmetica'']]'nın kapağı}}]] |
[[Dosya:Diophantus-cover.jpg|küçükresim|{{ortala|Yunan Matematikçi [[Diophantus]] tarafından yazılan [[Arithmetika|''Arithmetica'']]'nın kapağı}}]] |
||
Bulunan en eski [[Yunanca]] matematik metinleri, Helenistik dönemden sonra yazılmış olsa da, bunların çoğunun Helenistik dönemde ve öncesinde yazılmış eserlerin kopyaları olduğu düşünülmektedir.<ref>{{ |
Bulunan en eski [[Yunanca]] matematik metinleri, Helenistik dönemden sonra yazılmış olsa da, bunların çoğunun Helenistik dönemde ve öncesinde yazılmış eserlerin kopyaları olduğu düşünülmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/HistTopics/Greek_sources_1.html | başlık = How do we know about Greek mathematics? | yazar = J. J. O'Connor & E. F. Robertson | ay = Ekim | yıl = 1999 | çalışma = The MacTutor History of Mathematics archive | yayıncı = University of St. Andrews | erişimtarihi = 18 Nisan 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20000130113411/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/HistTopics/Greek_sources_1.html | arşivtarihi = 30 Ocak 2000}}</ref> İki ana kaynak; |
||
* Orijinallerinden yaklaşık 500 ila 1500 yıl sonra yazılmış olan [[Konstantinopolis#Kültür|Bizans kodeksleri]] ve |
* Orijinallerinden yaklaşık 500 ila 1500 yıl sonra yazılmış olan [[Konstantinopolis#Kültür|Bizans kodeksleri]] ve |
||
67. satır: | 66. satır: | ||
Bununla birlikte, orijinal el yazmalarının olmamasına rağmen, çok sayıda örtüşen kronoloji mevcut olduğundan, Yunan matematiğinin tarihleri, günümüze ulaşan Babil veya Mısır kaynaklarından daha kesindir. Buna rağmen, birçok tarih belirsizdir; ama şüphe yüzyıllardan ziyade on yıllar mertebesindedir. |
Bununla birlikte, orijinal el yazmalarının olmamasına rağmen, çok sayıda örtüşen kronoloji mevcut olduğundan, Yunan matematiğinin tarihleri, günümüze ulaşan Babil veya Mısır kaynaklarından daha kesindir. Buna rağmen, birçok tarih belirsizdir; ama şüphe yüzyıllardan ziyade on yıllar mertebesindedir. |
||
[[Reviel Netz]], kesin olarak 144 antik bilim yazarı saymıştır, bunlardan sadece 29'u Yunandır: [[Sisamlı Aristarkus|Arisarchus]], [[Çandarlılı Autolycus|Autolycus]], [[Filon (mühendis)|Bizanslı Philo]], [[Biton of |
[[Reviel Netz]], kesin olarak 144 antik bilim yazarı saymıştır, bunlardan sadece 29'u Yunandır: [[Sisamlı Aristarkus|Arisarchus]], [[Çandarlılı Autolycus|Autolycus]], [[Filon (mühendis)|Bizanslı Philo]], [[Bergamalı Biton|Biton]], [[Apollonios (Pergeli matematikçi)|Apollonius]], [[Arşimet]], [[Öklid]], [[Bitinyalı Theodosius|Theodosius]], [[Hypsicles]], [[Athenaeus Mechanicus|Athenaeus]], [[Geminus]], [[İskenderiyeli Heron|Heron]], [[Şamlı Apollodorus|Apollodorus]], [[Smirnili Theon|Smyrnalı Theon]], [[Cleomedes]], [[Nicomachus|Gerasalı Nicomachus]], [[Batlamyus]], Gaudentius, [[Anatolius of Laodicea|Anatolius]], [[Aristides Quintilianus]], [[Porfirios|Porphyry]], [[Diophantus]], [[İskenderiyeli Alypius|Alypius]], [[Larissalı Heliodorus|Damianus]], [[İskenderiyeli Pappus|Pappus]], [[Antinouplisli Serenus|Serenus]], [[İskenderiyeli Theon]], [[Anthemios (matematikçi)|Trallesli Anthemius]] ve [[Ascalonlu Eutocius|Eutocius]].<ref>Netz, R. The Bibliosphere of Ancient Science (Outside of Alexandria). N.T.M. 19, 239 (2011). https://doi.org/10.1007/s00048-011-0057-2</ref> |
||
|Biton]], [[Apollonios (Pergeli matematikçi)|Apollonius]], [[Arşimet]], [[Öklid]], [[Bitinyalı Theodosius|Theodosius]], [[Hypsicles]], [[Athenaeus Mechanicus|Athenaeus]], [[Geminus]], [[İskenderiyeli Heron|Heron]], [[Şamlı Apollodorus|Apollodorus]], [[Smirnili Theon|Smyrnalı Theon]], [[Cleomedes]], [[Nicomachus|Gerasalı Nicomachus]], [[Batlamyus]], Gaudentius, [[Anatolius of Laodicea|Anatolius]], [[Aristides Quintilianus]], [[Porfirios|Porphyry]], [[Diophantus]], [[İskenderiyeli Alypius|Alypius]], [[Larissalı Heliodorus|Damianus]], [[İskenderiyeli Pappus|Pappus]], [[Antinouplisli Serenus|Serenus]], [[İskenderiyeli Theon]], [[Anthemios (matematikçi)|Trallesli Anthemius]] ve [[Ascalonlu Eutocius|Eutocius]].<ref>Netz, R. The Bibliosphere of Ancient Science (Outside of Alexandria). N.T.M. 19, 239 (2011). https://doi.org/10.1007/s00048-011-0057-2</ref> |
|||
Bazı eserlerin sadece Arapça tercümeleri mevcuttur:<ref>Lorch, R. (2001). Greek-Arabic-Latin: The Transmission of Mathematical Texts in the Middle Ages. Science in Context, 14(1-2), 313-331. doi:10.1017/S0269889701000114</ref><ref>Toomer, G.J. Lost greek mathematical works in arabic translation. The Mathematical Intelligencer 6, 32–38 (1984). https://doi.org/10.1007/BF03024153</ref> |
Bazı eserlerin sadece Arapça tercümeleri mevcuttur:<ref>Lorch, R. (2001). Greek-Arabic-Latin: The Transmission of Mathematical Texts in the Middle Ages. Science in Context, 14(1-2), 313-331. doi:10.1017/S0269889701000114</ref><ref>Toomer, G.J. Lost greek mathematical works in arabic translation. The Mathematical Intelligencer 6, 32–38 (1984). https://doi.org/10.1007/BF03024153</ref> |
||
84. satır: | 82. satır: | ||
*[[İskenderiyeli Menelaus|Menelaus]], ''Sphaerica'' |
*[[İskenderiyeli Menelaus|Menelaus]], ''Sphaerica'' |
||
*Pappus, ''Commentary on Euclid's Elements book X'' |
*Pappus, ''Commentary on Euclid's Elements book X'' |
||
*Batlamyus, ''[[Optics ( |
*Batlamyus, ''[[Optics (Batlamyus)|Optics]]'' |
||
*Batlamyus, ''[[Planisphaerium]]'' |
*Batlamyus, ''[[Planisphaerium]]'' |
||
171. satır: | 169. satır: | ||
| soyadı=Heath |
| soyadı=Heath |
||
| yazarbağı= T. L. Heath |
| yazarbağı= T. L. Heath |
||
| başlık=A History of Greek Mathematics |
| başlık=[[A History of Greek Mathematics]] |
||
| yayıncı=Dover publications |
| yayıncı=Dover publications |
||
| yıl=1981 |
| yıl=1981 |
||
203. satır: | 201. satır: | ||
* {{Web kaynağı|url=http://www.famous-mathematicians.com/famous-greek-mathematicians/|başlık=Ünlü Yunan Matematikçiler|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200919115217/https://famous-mathematicians.com/famous-greek-mathematicians/ |arşivtarihi=19 Eylül 2020|dil=İngilizce}} |
* {{Web kaynağı|url=http://www.famous-mathematicians.com/famous-greek-mathematicians/|başlık=Ünlü Yunan Matematikçiler|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200919115217/https://famous-mathematicians.com/famous-greek-mathematicians/ |arşivtarihi=19 Eylül 2020|dil=İngilizce}} |
||
{{Matematik tarihi}} |
|||
{{Yunan matematiği}} |
{{Yunan matematiği}} |
||
{{Otorite kontrolü}} |
{{Otorite kontrolü}} |
19.47, 13 Eylül 2024 itibarı ile sayfanın şu anki hâli.
Yunan matematiği, Doğu Akdeniz kıyılarında MÖ 7. yüzyıldan MS 4. yüzyıla kadar uzanan Arkaik dönemden Helenistik ve Roma dönemlerine kadar yazılan matematik metinleri ile ortaya çıkan fikirleri ifade eder. Yunan matematikçiler, İtalya'dan Kuzey Afrika'ya tüm Doğu Akdeniz'e yayılmış şehirlerde yaşadılar, ancak kültür ve dil açısından birleştiler. "Matematik" kelimesinin kendisi Antik Yunancadan türemiştir: Grekçe: μάθημα: máthēma Yunanca telaffuz: [má.tʰɛː.ma] Yunanca telaffuz: [ˈma.θi.ma], "eğitim konusu" anlamına gelir.[1] Kendi iyiliği için matematik çalışması ve genelleştirilmiş matematik teorilerinin ve kanıtlarının kullanılması, Yunan matematiği ile önceki uygarlıkların matematiği arasındaki önemli bir farktır.[2][3][4]
Yunan matematiğinin kökenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunan matematiğinin kökeni iyi belgelenmemiştir.[5][6] Yunanistan ve Avrupa'daki en eski gelişmiş uygarlıklar, her ikisi de MÖ 2. binyılda gelişen Minoan ve sonraki Miken uygarlıklarıydı. Bu medeniyetler yazıya sahipken ve dört katlı drenajlı saraylar ve arı kovanı şeklindeki mezarlar da dahil olmak üzere ileri mühendislik yeteneğine sahipken, geride hiçbir matematiksel belge bırakmadılar.
Doğrudan bir kanıt bulunmamakla birlikte, genellikle komşu Babil ve Mısır uygarlıklarının genç Yunan geleneği üzerinde bir etkisi olduğu düşünülür.[5][7][8] MÖ 800 ila 600 arasında Yunan edebiyatı gelişmesinin aksine, bu erken dönemde Yunan matematiği hakkında pek bir şey bilinmemektedir,[9] neredeyse tüm bilgiler MÖ 4. yüzyılın ortalarından başlayarak sonraki yazarlar tarafından aktarılmıştır.[10][11]
Arkaik ve Klasik dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunan matematiğinin Miletli Thales (MÖ 624-548 dolayları) ile başladığı iddia edilir. Yunanistan'ın Yedi Bilge Adamı'ndan biri olduğu genel olarak kabul edilse de, hayatı ve eserleri hakkında çok az şey bilinmektedir. Proklos'a göre, matematik ve diğer konuları öğrendiği Babil'e gitti ve şimdi Thales teoremi olarak adlandırılan şeyin kanıtını buldu.[12][13] Ayrıca kesişme teoremi de Thales'e atfedilir. Yarım daire içine çizilen bir açının dik açı olduğunu belirten ilki, Thales tarafından Babil'deyken öğrenilmiş olabilir, ancak gelenek Thales'e teoremin bir kanıtını atfeder. Bu nedenle Thales, matematiğin tümdengelimli organizasyonunun babası ve ilk gerçek matematikçi olarak selamlanır. Thales'in, belirli matematiksel keşiflerin atfedildiği tarihte bilinen en eski adam olduğu da düşünülüyor. Günümüzde çok yaygın olan mantıksal yapıyı matematiğe tanıtan kişinin Thales olup olmadığı bilinmemekle birlikte, iki yüz yıl içinde Yunanların mantıksal yapıyı ve ispat fikrini matematiğe dahil ettikleri bilinmektedir.
Yunan matematiğinin gelişiminde aynı derecede esrarengiz bir şahsiyet, Mısır ve Babil'i ziyaret ettiği varsayılan Sisamlı [Samoslu] Pisagor (MÖ 580–500)'dur[11][14] ve nihayetinde bir tür kült başlattığı Nebuchadnezzar yönetimi altındaki Crotone, Magna Graecia'ya yerleşmiştir. Pisagor, bilgi ve mülkiyeti ortak tutan Pisagorcular adında bir düzen kurdu ve bu nedenle bireysel Pisagorcular tarafından yapılan tüm keşifler bu düzene atfedildi. Pisagorcular "her şeyin sayı olduğuna" inanıyorlardı ve sayılar ile şeyler arasında matematiksel ilişkiler aramaya hevesliydiler.[15] Pisagor'un kendisine beş düzgün katı cismin oluşturulması da dahil olmak üzere daha sonraki birçok keşif için itibar edilmektedir. Antik çağda ustaya tüm itibarı vermek alışılmış bir şey olduğundan, Pisagor'un emriyle yapılan keşifler için kendisine övgü atfedildi. Ancak Aristoteles, herhangi bir şeyi özellikle Pisagor'a atfetmeyi reddetmiş ve yalnızca Pisagorcuların çalışmalarını bir grup olarak tartışmıştır.[16][17]
Pisagor düzeninin en önemli özelliklerinden biri, felsefi ve matematiksel çalışmaların sürdürülmesinin, yaşamın idaresi için ahlaki bir temel olduğunu savunmasıydı. Gerçekte, felsefe (bilgelik sevgisi) ve matematik (öğrenilen) kelimelerinin Pisagor tarafından icat edildiği söylenir.[18] Bu bilgi sevgisinden birçok başarı geldi. Alışılageldiği üzere, Öklid'in Elemanları kitabının ilk iki kitabındaki maddelerin çoğunu Pisagorcular'ın keşfettiği söylenirdi.[19]
Thales ve Pisagor'un çalışmalarını daha sonraki ve önceki matematikçilerin çalışmalarından ayırt etmek, güvenilirliği tartışmalı olan ve muhtemelen günümüze ulaşan yegane "Thales bölümleri" dışında orijinal çalışmalarının hiçbiri hayatta kalmadığı için zordur. Bununla birlikte, Hans-Joachim Waschkies ve Carl Boyer gibi birçok tarihçi, Thales'e atfedilen matematiksel bilginin çoğunun, özellikle de açılar kavramına dayanan yönlerin daha sonra geliştirildiğini, ancak genel ifadelerin kullanımının daha önce, levhalara yazılmış Yunan hukuk metinlerinde bulunanlar gibi, ortaya çıkmış olabileceğini savundu.[20] Thales'in veya Pisagor'un gerçekte ne yaptığının tam olarak net olmamasının nedeni, neredeyse hiçbir çağdaşı belgenin hayatta kalmamış olmasıdır. Tek kanıt, Proclus’un Öklid üzerine yüzyıllar sonra yazılmış yorumu gibi eserlerde kaydedilen atıflardan gelir. Aristo'nun Pisagorcular hakkındaki yorumu gibi daha sonraki çalışmalarından bazıları, yalnızca hayatta kalan birkaç bölümden bilinmektedir.
Thales'in, piramitlerin yüksekliğini gölgelerin uzunluğuna ve gemilerin kıyıya olan mesafesine göre hesaplamak gibi problemleri çözmek için geometri kullanması gerekiyordu. Ayrıca rivayete göre iki geometrik teoremin -yukarıda açıklanan Thales Teoremi ve Kesişme teoremi -ilk ispatını yapmış olmasıyla da anılmaktadır. Pisagor, müzikal armoninin matematiksel temelinin farkına vardığı için büyük ölçüde itibar kazanmıştır ve Proclus'un Öklid hakkındaki yorumuna göre, orantılılar teorisini keşfetti ve düzgün katı cisimleri çizdi. Bazı modern tarihçiler, beş düzgün katı cismi gerçekten çizip çizmediğini sorguladılar, bunun yerine sadece üç tanesini çizdiğini varsaymanın daha makul olduğunu öne sürdüler. Bazı eski kaynaklar Pisagor teoreminin keşfini Pisagor'a bağlarken diğerleri onun keşfettiğinin daha önceden bilinen bu teoremin kanıtı olduğunu iddia ediyor. Modern tarihçiler, prensibin Babilliler tarafından bilindiğine ve muhtemelen onlardan ithal edildiğine inanıyor. Pisagorcular, numeroloji ve geometriyi evrenin doğasını anlamak için temel ve dolayısıyla felsefi ve dini fikirlerinin merkezi olarak görüyorlardı. İrrasyonel sayıların keşfi gibi çok sayıda matematiksel ilerlemeyle tanınırlar. Tarihçiler, Yunan matematiğinin (özellikle sayı teorisi ve geometri), Mısırlıların ve Babillilerin birincil endişesi olan pratik uygulamalara aldırmadan[11][14], kendi başına çalışmaya değer bir konu olarak kabul edilen net tanımlara ve kanıtlanmış teoremlere dayanan tutarlı bir mantıksal sisteme geliştirilmesinde önemli bir rol oynadıklarını belirtmektedirler.
Hippasus'a (MÖ 530-450) atfedilen irrasyonellerin keşfinin yanı sıra Öklid'in Öklid'in Elementleri adlı eserindeki bulguların neredeyse yarısını ve Sakız Adalı Hipokrat'ın (c. 470-410 BC) çalışmasında daireyi kareleştirme için en erken girişimi Pisagorculara atfetmek adetten olmuştur.[21] Bununla birlikte, grupla ilişkilendirilen en büyük matematikçi, küpü iki katına çıkarma problemini çözen, harmonik ortalama ve muhtemelen optik ve mekanik'e katkıda bulunmuş olan Archytas'tır (MÖ 410-350 civarı).[21][22] Bu dönemde aktif olan diğer matematikçiler, herhangi bir okulla ilişkilendirilmeden, Theodorus (MÖ 450), Theaetetus (MÖ 417-369) ve Eudoxus (MÖ 408-355 civarı)'tur.
Yunan matematiği, Klasik dönemde filozofların da ilgisini çeker. Platon Akademisi'nin kurucusu Plato (MÖ 428–348 civarı), diyaloglarının birçoğunda matematikten bahseder. Bir matematikçi olarak kabul edilmese de, Platon sayı hakkındaki Pisagorcuların fikirlerden etkilenmiş gibi görünmektedir ve maddenin elementlerinin geometrik katılara bölünebileceğine inanmaktadır.[23] Ayrıca geometrik oranların [kozmos]'u fiziksel veya mekanik kuvvetlerden ziyade birbirine bağladığına inanıyordu.[24] Peripatetik okul'un kurucusu olan Aristoteles (MÖ 384-322), tıpkı gökkuşağı teorisinde geometri kullandığında ve Hareket analizindeki oranlar gibi teorilerinin çoğunu açıklamak için sıklıkla matematiği kullandı.[24] Bu dönemde antik Yunan matematiği hakkında bilinen bilgilerin çoğu, Aristoteles'in kendi eserlerinde atıfta bulunduğu kayıtlar sayesindedir.[11][25]
Helenistik ve Roma dönemleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Helenistik dönem, MÖ 4. yüzyılda Büyük İskender'in doğu Akdeniz, Mısır, Mezopotamya, İran platosu, Orta Asya ve Hindistan'ın bazı bölgelerini fethiyle başladı ve Yunan dili ile kültürünün bu bölgelerde yayılmasına yol açtı. Yunanca, Helenistik dünyada bilim dili haline geldi ve Klasik dönem Yunan matematiği, Helenistik bir matematiğe yol açmak için Mısır ve Babil matematiği ile birleşti.[27][28]
Yunan matematik ve astronomisi zirvesine, Helenistik ve erken Roma dönemleri sırasında ulaştı ve Öklid (MÖ 300), Arşimet (MÖ 287–212), Apollonius (MÖ 240–190), Hipparchus (MÖ 190–120) ve Batlamyus (y. MS 100–170) gibi bilim adamları tarafından temsil edilen çalışmaların çoğu çok ileri bir seviyedeydi.[29] Örneğin Heron'un (y. MS 10-70) eserlerinde veya Antikythera düzeneği gibi basit analog bilgisayarların yapımında görüldüğü gibi.[30][31]
Bu dönemde birçok Helenistik öğrenme merkezi ortaya çıktı; bunlardan en önemlisi, Helenistik dünyanın dört bir yanından bilim insanlarını (çoğunlukla Yunanları, aynı zamanda Mısırlı, Yahudi, Farsi, Fenikeli ve hatta Hint bilginleri) çeken İskenderiye, Mısır'daki Musaeum idi.[32][33][34] Helenistik matematikçiler sayıları az da olsa birbirleriyle aktif olarak iletişim kurmuşlardır; yayın, birinin çalışmasını meslektaşları arasında dolaştırmak ve kopyalamaktan ibaretti.[35]
Daha sonraki matematikçiler arasında çokgensel sayılar ve modern öncesi cebir (Arithmetica) üzerine yazan Diophantus (MS 214–298),[36][37] Collectionda[38] birçok önemli sonuç derleyen İskenderiyeli Pappus (MS 290-350 dolayları) ve Batlamyus'un Almagest ve diğer eserlerinin editörlüğünü yapan İskenderiyeli Theon (MS 335-405) ve kızı Hypatia (MS 370-415) vardır.[39][40] Diophantus dışında bu matematikçilerin hiçbiri kayda değer özgün eserlere sahip olmasa da, şerhleri ve açıklamaları ile ayırt edilirler. Bu şerhler, yok olmuş eserlerden değerli alıntıları veya orijinal belgelerin yokluğunda, nadir olmaları nedeniyle değerli olan tarihi imaları korumuştur.[41][42]
Yunanca yazılmış matematiksel metinlerin çoğu, yüzyıllar boyunca el yazmalarının kopyalanmasıyla hayatta kaldı, ancak antik çağlardan kalma bazı parçalar Yunanistan, Mısır, Küçük Asya, Mezopotamya ve Sicilya'da bulundu.[29]
Elde edilen başarılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunan matematiği, matematik tarihinde önemli bir dönem oluşturur: geometri ve biçimsel ispat fikri açısından temeldir.[43] Yunan matematikçiler ayrıca sayılar teorisine, matematiksel astronomiye, kombinatoriklere, matematiksel fiziğe katkıda bulundular ve zaman zaman integral kalkülüse yakın fikirlere yaklaştılar.
Knidoslu Eudoxus, Eudoxus'u ilham kaynağı olarak kabul eden Richard Dedekind tarafından geliştirilen "Dedekind kesitleri (Dedekind cut)" kullanarak modern gerçek sayılar teorisine benzerlik gösteren bir orantı teorisi geliştirdi.[44][45][46][47]
Öklid, yüzyıllar boyunca bir geometri ve temel sayı teorisi olan Elementler'de önceki birçok sonuç ve teoremi topladı.[48][49][50]
Arşimet, sonsuz küçük kavramını, integral hesabın modern fikirlerini öngören bir şekilde kullanabildi.[51][52] Çelişki yoluyla ispat biçimine bağlı bir teknik kullanarak, cevapların içinde yer aldığı sınırları belirlerken, keyfi bir doğruluk derecesi ile sorunlara cevaplara ulaşabilirdi. Bu teknik, tükenme yöntemi olarak bilinir ve π (Measurement of the Circle) değerini yaklaşık olarak hesaplamak gibi birçok eserinde kullanmıştır.[53] Arşimet, Parabolün Dörtgenleştirilmesi (İngilizce: The Quadrature of the Parabola) adlı eserinde, bir parabol ve bir düz doğrunun çevrelediği alanın, tabanı ve yüksekliği eşit olan bir üçgenin alanının katı olduğunu kanıtladı. Onun iki ispatından biri, problemin çözümünü toplamı olan sonsuz bir geometrik seri olarak gösterir.[54] Kum Sayacı (İngilizce: The Sand Reckoner) adlı eserde Arşimet, evrenin içerebileceği kum tanelerinin sayısını belirlemeye başladı. Bunu yaparken, kum tanelerinin sayısının sayılamayacak kadar büyük olduğu fikrine meydan okudu ve 10.000'i gösteren myriad'a dayalı kendi sayma planını tasarladı.[55]
Yunan matematiğinin en karakteristik ürünü, büyük ölçüde Helenistik dönemde, öncelikle Apollonius tarafından geliştirilen konik kesitler teorisi olabilir.[56][57][58] Kullanılan yöntemler, ne cebir ne de trigonometriyi açıkça kullanmadı, ikincisi Hipparchus zamanında ortaya çıktı.[59][60]
Antik Yunan matematiği teorik çalışmalarla sınırlı değildi, aynı zamanda ticari işlemler ve arazi ölçümü gibi diğer faaliyetlerde de kullanılıyordu.[61][62]
Aktarma ve el yazması geleneği
[değiştir | kaynağı değiştir]Bulunan en eski Yunanca matematik metinleri, Helenistik dönemden sonra yazılmış olsa da, bunların çoğunun Helenistik dönemde ve öncesinde yazılmış eserlerin kopyaları olduğu düşünülmektedir.[63] İki ana kaynak;
- Orijinallerinden yaklaşık 500 ila 1500 yıl sonra yazılmış olan Bizans kodeksleri ve
- Yunanca eserlerin Süryanice veya Arapça çevirileri ve Arapça versiyonlarının Latin çevirileridir.
Bununla birlikte, orijinal el yazmalarının olmamasına rağmen, çok sayıda örtüşen kronoloji mevcut olduğundan, Yunan matematiğinin tarihleri, günümüze ulaşan Babil veya Mısır kaynaklarından daha kesindir. Buna rağmen, birçok tarih belirsizdir; ama şüphe yüzyıllardan ziyade on yıllar mertebesindedir.
Reviel Netz, kesin olarak 144 antik bilim yazarı saymıştır, bunlardan sadece 29'u Yunandır: Arisarchus, Autolycus, Bizanslı Philo, Biton, Apollonius, Arşimet, Öklid, Theodosius, Hypsicles, Athenaeus, Geminus, Heron, Apollodorus, Smyrnalı Theon, Cleomedes, Gerasalı Nicomachus, Batlamyus, Gaudentius, Anatolius, Aristides Quintilianus, Porphyry, Diophantus, Alypius, Damianus, Pappus, Serenus, İskenderiyeli Theon, Trallesli Anthemius ve Eutocius.[64]
Bazı eserlerin sadece Arapça tercümeleri mevcuttur:[65][66]
- Apollonius, Conics books V to VII
- Apollonius, De Rationis Sectione
- Arşimet, Book of Lemmas
- Arşimet, Construction of the Regular Heptagon
- Diocles, On Burning Mirrors
- Diophantus, Arithmetica books IV to VII
- Öklid, On Divisions of Figures
- Öklid, On Weights
- Heron, Catoptrica
- Heron, Mechanica
- Menelaus, Sphaerica
- Pappus, Commentary on Euclid's Elements book X
- Batlamyus, Optics
- Batlamyus, Planisphaerium
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yunan rakamları
- Antik Yunan matematikçilerinin kronolojisi
- Matematik tarihi
- Antik Yunan matematikçilerinin zaman çizelgesi
- Yunan matematikçiler listesi
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Heath (1931). "A Manual of Greek Mathematics". Nature. 128 (3235): 5. Bibcode:1931Natur.128..739T. doi:10.1038/128739a0.
- ^ Knorr, W. (2000). Mathematics. Greek Thought: A Guide to Classical Knowledge. Harvard University Press. ss. 386-413.
- ^ Boyer, C. B. (1991), A History of Mathematics (2. bas.), New York: Wiley, s. 48, ISBN 0-471-09763-2
- ^ Schiefsky, Mark (20 Temmuz 2012), "The Creation of Second-Order Knowledge in Ancient Greek Science as a Process in the Globalization of Knowledge", The Globalization of Knowledge in History, MPRL – Studies (İngilizce), Berlin: Max-Planck-Gesellschaft zur Förderung der Wissenschaften, ISBN 978-3-945561-23-2, 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Mart 2021
- ^ a b Hodgkin, Luke (2005). "Greeks and origins". A History of Mathematics: From Mesopotamia to Modernity. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-852937-8.
- ^ Knorr, W. (1981). On the early history of axiomatics: The interaction of mathematics and philosophy in Greek Antiquity. Theory Change, Ancient Axiomatics, and Galileo's Methodology, Vol. 1. D. Reidel Publishing Co. ss. 145-186.
- ^ Kahn, C. H. (1991). Some remarks on the origins of Greek science and philosophy. Science and Philosophy in Classical Greece. Garland Publishing Inc. ss. 1-10.
- ^ "Sub-scientific mathematics: undercurrents and missing links in the mathematical technology of the Hellenistic and Roman world | Filosofi og videnskabsteori p? Roskilde Universitetscenter, 3. r?kke: Preprints og reprints" (İngilizce). 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Boyer & Merzbach (1991) s. 41
- ^ Zhmud, Leonid (22 Ağustos 2008). The Origin of the History of Science in Classical Antiquity. Peripatoi (İngilizce). De Gruyter. ss. 23-44. doi:10.1515/9783110194326. ISBN 978-3-11-019432-6. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ a b c d Boyer & Merzbach (2011) pp. 40–89.
- ^ Panchenko, Dmitrii Vadimovich (1993). "Thales and the Origin of Theoretical Reasoning". Configurations. 1 (3): 387-414. doi:10.1353/con.1993.0024. ISSN 1080-6520. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Boyer, Carl (1968). A History of Mathematics. ss. 42-43. ISBN 0471543977.
- ^ a b Heath (2003) s.36–111
- ^ Boyer, Carl (1968). A History of Science. s. 45. ISBN 0471543977.
- ^ Cornelli, Gabriele (20 Mayıs 2016). "A review of Aristotle's claim regarding Pythagoreans fundamental Beliefs: All is number?". Filosofia Unisinos / Unisinos Journal of Philosophy (İngilizce). 17 (1): 50-57. doi:10.4013/fsu.2016.171.06. ISSN 1984-8234. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Hans-Joachim Waschkies, "Introduction" to "Part 1: The Beginning of Greek Mathematics" in Classics in the History of Greek Mathematics, pp. 11–12
- ^ Cicero, Tusc. V 3.8; Diogenes Laertius, Proem
- ^ Janet Moffett (1969), A History of Mathematics Through the Time of Greek Geometry, Ouachita Baptist University
- ^ Hans-Joachim Waschkies, "Introduction" to "Part 1: The Beginning of Greek Mathematics" in Classics in the History of Greek Mathematics, ss. 11–12
- ^ a b Netz, Reviel (2014), Huffman, Carl A. (Ed.), "The problem of Pythagorean mathematics", A History of Pythagoreanism, Cambridge: Cambridge University Press, ss. 167-184, ISBN 978-1-107-01439-8, 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Mayıs 2021
- ^ Burnyeat, M. F. (2005). "Archytas and Optics". Science in Context (İngilizce). 18 (1): 35-53. doi:10.1017/S0269889705000347. ISSN 1474-0664. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Cherniss, Harold (1951). "Plato as Mathematician". The Review of Metaphysics. 4 (3): 395-425. ISSN 0034-6632. JSTOR 20123223. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ a b Lindberg, David (2008). The Beginnings of Western Science. The University of Chicago Press. ss. 82-110. ISBN 9780226482057.
- ^ Mendell, Henry (26 Mart 2004). "Aristotle and Mathematics". Stanford Encyclopedia. 3 Mayıs 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2021.
- ^ Boyer 1991, "Euclid of Alexandria" s. 119
- ^ Green, P. (1990). Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenistic Age (1 bas.). University of California Press. ISBN 978-0-520-08349-3. JSTOR 10.1525/j.ctt130jt89. 20 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Russo, L. (2004), "Hellenistic Mathematics", The Forgotten Revolution: How Science Was Born in 300 BC and Why It Had to Be Reborn (İngilizce), Berlin, Heidelberg: Springer, ss. 31-55, doi:10.1007/978-3-642-18904-3_3, ISBN 978-3-642-18904-3
- ^ a b Jones, A. (1994). "Greek mathematics to AD 300". Companion Encyclopedia of the History and Philosophy of the Mathematical Sciences: Volume One (İngilizce). ss. 46-57. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2021.
- ^ Karin Tybjerg (1 Aralık 2004). "Hero of Alexandria's Mechanical Geometry". Apeiron (İngilizce). 37 (4): 29-56. doi:10.1515/APEIRON.2004.37.4.29. ISSN 2156-7093. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Edmunds, M. G. (2 Ekim 2014). "The Antikythera mechanism and the mechanical universe". Contemporary Physics. 55 (4): 263-285. doi:10.1080/00107514.2014.927280.
- ^ Luce, J. V. (1988). "Greek Science in its Hellenistic Phase". Hermathena (145): 23-38. ISSN 0018-0750. JSTOR 23040930. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Berrey, M. (2017). Hellenistic Science at Court (İngilizce). De Gruyter. doi:10.1515/9783110541939. ISBN 978-3-11-054193-9. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ George G. Joseph (2000). The Crest of the Peacock, ss. 7-8. Princeton University Press. 0-691-00659-8.
- ^ Acerbi, F. (2018). Keyser, Paul T; Scarborough, John (Ed.). "Hellenistic Mathematics". Oxford Handbook of Science and Medicine in the Classical World (İngilizce). ss. 268-292. doi:10.1093/oxfordhb/9780199734146.013.69. ISBN 978-0-19-973414-6. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2021.
- ^ Acerbi, F. (2011). "Completing Diophantus, De polygonis numeris, prop. 5". Historia Mathematica (İngilizce). 38 (4): 548-560. doi:10.1016/j.hm.2011.05.002. ISSN 0315-0860. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Christianidis, J.; Oaks, J. (2013). "Practicing algebra in late antiquity: The problem-solving of Diophantus of Alexandria". Historia Mathematica (İngilizce). 40 (2): 127-163. doi:10.1016/j.hm.2012.09.001. ISSN 0315-0860. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Rideout, Bronwyn (2008). "Pappus Reborn : Pappus of Alexandria and the Changing Face of Analysis and Synthesis in Late Antiquity" (İngilizce). doi:10.26021/3834. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Lambrou, M. (2003). "Theon of Alexandria and Hypatia". History of the Ancient World (İngilizce). 2 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2021.
- ^ Cameron, A. (1990). "Isidore of Miletus and Hypatia: On the Editing of Mathematical Texts". Greek, Roman, and Byzantine Studies (İngilizce). 31 (1): 103-127. ISSN 2159-3159. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Mansfeld, J. (2016). Prolegomena Mathematica: From Apollonius of Perga to the Late Neoplatonism. With an Appendix on Pappus and the History of Platonism (İngilizce). Brill. ISBN 978-90-04-32105-2. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Heath, Thomas (1921). A History of Greek Mathematics. Humphrey Milford.
- ^ Grant, H.; Kleiner, I. (2015), "Axiomatics—Euclid's and Hilbert's: From Material to Formal", Turning Points in the History of Mathematics (İngilizce), Springer, ss. 1-8, doi:10.1007/978-1-4939-3264-1_1, ISBN 978-1-4939-3264-1
- ^ Stein, Howard (1 Ağustos 1990). "Eudoxos and Dedekind: On the ancient Greek theory of ratios and its relation to modern mathematics". Synthese (İngilizce). 84 (2): 163-211. doi:10.1007/BF00485377. ISSN 1573-0964.
- ^ Wigderson, Y. (Nisan 2019), Eudoxus, the most important mathematician you've never heard of. (PDF), 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 28 Temmuz 2021
- ^ Filep, L. (2003). "Proportion theory in Greek mathematics". Acta Mathematica Academiae Paedagogicae Nyí regyháziensis. 19: 167-174. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ J. J. O'Connor & E. F. Robertson (Nisan 1999). "Eudoxus of Cnidus". The MacTutor History of Mathematics archive. University of St. Andrews. 12 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
- ^ Artmann, Benno (1999). Euclid—The Creation of Mathematics (İngilizce). New York: Springer-Verlag. ISBN 978-0-387-98423-0. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ MUELLER, IAN (1 Aralık 1969). "Euclid's Elements and the Axiomatic Method". The British Journal for the Philosophy of Science. 20 (4): 289-309. doi:10.1093/bjps/20.4.289. ISSN 0007-0882.
- ^ "Pierce, D. (2015). The Foundations of Arithmetic in Euclid." (PDF). 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Knorr, W. (1996). The method of indivisibles in Ancient Geometry. Vita Mathematica. MAA Press. ss. 67-86.
- ^ Powers, J. (2020). Did Archimedes do calculus? History of Mathematics Special Interest Group of the MAA [1] 28 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Knorr, Wilbur R. (1976). "Archimedes and the Measurement of the Circle: A New Interpretation". Archive for History of Exact Sciences. 15 (2): 115-140. doi:10.1007/BF00348496. ISSN 0003-9519. JSTOR 41133444. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Swain, Gordon; Dence, Thomas (1998). "Archimedes' Quadrature of the Parabola Revisited". Mathematics Magazine. 71 (2): 123-130. doi:10.2307/2691014. ISSN 0025-570X. JSTOR 2691014. 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Reviel Netz (1 Aralık 2003). "The Goal of Archimedes' Sand Reckoner". Apeiron (İngilizce). 36 (4): 251-290. doi:10.1515/APEIRON.2003.36.4.251. ISSN 2156-7093. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Court, N. A. (1961). "The problem of Apollonius". The Mathematics Teacher. 54 (6): 444-452. doi:10.5951/MT.54.6.0444. ISSN 0025-5769. JSTOR 27956431. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Knorr, Wilbur Richard (1981). "The Hyperbola-Construction in the Conics, Book II: Ancient Variations on a Theorem of Apollonius". Centaurus (İngilizce). 25 (3): 253-291. Bibcode:1981Cent...25..253K. doi:10.1111/j.1600-0498.1981.tb00647.x. ISSN 1600-0498. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Baltus, Christopher (2020), Baltus, Christopher (Ed.), "Conics in Greek Geometry: Apollonius, Harmonic Division, and Later Greek Geometry", Collineations and Conic Sections: An Introduction to Projective Geometry in its History (İngilizce), Cham: Springer International Publishing, ss. 45-57, doi:10.1007/978-3-030-46287-1_4, ISBN 978-3-030-46287-1, erişim tarihi: 27 Mart 2021
- ^ Toomer, G. J. (1974). "The Chord Table of Hipparchus and the Early History of Greek Trigonometry". Centaurus (İngilizce). 18 (1): 6-28. Bibcode:1974Cent...18....6T. doi:10.1111/j.1600-0498.1974.tb00205.x. ISSN 1600-0498. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Duke, D. (2011). "The very early history of trigonometry" (PDF). DIO: The International Journal of Scientific History. 17: 34-42. 12 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Høyrup, J. (1990). "Sub-scientific mathematics: Undercurrents and missing links in the mathematical technology of the Hellenistic and Roman world". Filosofi og videnskabsteori p? Roskilde Universitetscenter, 3. r?kke: Preprints og reprints (İngilizce). 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Robbins, F. E. (1934). "Greco-Egyptian Arithmetical Problems: P. Mich. 4966". Isis. 22 (1): 95-103. doi:10.1086/346874. 25 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ J. J. O'Connor & E. F. Robertson (Ekim 1999). "How do we know about Greek mathematics?". The MacTutor History of Mathematics archive. University of St. Andrews. 30 Ocak 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
- ^ Netz, R. The Bibliosphere of Ancient Science (Outside of Alexandria). N.T.M. 19, 239 (2011). https://doi.org/10.1007/s00048-011-0057-2
- ^ Lorch, R. (2001). Greek-Arabic-Latin: The Transmission of Mathematical Texts in the Middle Ages. Science in Context, 14(1-2), 313-331. doi:10.1017/S0269889701000114
- ^ Toomer, G.J. Lost greek mathematical works in arabic translation. The Mathematical Intelligencer 6, 32–38 (1984). https://doi.org/10.1007/BF03024153
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Boyer, Carl B. (1985), A History of Mathematics, Princeton University Press, ISBN 978-0-691-02391-5
- Boyer, Carl B.; Merzbach, Uta C. (1991), A History of Mathematics, 2., John Wiley & Sons, Inc., ISBN 978-0-471-54397-8
- Jean Christianidis, (Ed.) (2004), Classics in the History of Greek Mathematics, Kluwer Academic Publishers, ISBN 978-1-4020-0081-2
- Cooke, Roger (1997), The History of Mathematics: A Brief Course, Wiley-Interscience, ISBN 978-0-471-18082-1
- Derbyshire, John (2006), Unknown Quantity: A Real And Imaginary History of Algebra, Joseph Henry Press, ISBN 978-0-309-09657-7
- Stillwell, John (2004), Mathematics and its History, 2., Springer Science + Business Media Inc., ISBN 978-0-387-95336-6
- Burton, David M. (1997), The History of Mathematics: An Introduction, 3., The McGraw-Hill Companies, Inc., ISBN 978-0-07-009465-9
- Heath, Thomas Little (1981) [First published 1921], A History of Greek Mathematics, Dover publications, ISBN 978-0-486-24073-2
- Heath, Thomas Little (2003) [First published 1931], A Manual of Greek Mathematics, Dover publications, ISBN 978-0-486-43231-1
- Szabo, Arpad (1978) [First published 1978], The Beginnings of Greek Mathematics, Reidel & Akademiai Kiado, ISBN 978-963-05-1416-3
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Vatikan Sergisi" (İngilizce). 25 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "Ünlü Yunan Matematikçiler" (İngilizce). 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.