İçeriğe atla

III. Zygmunt Waza: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Madrox (mesaj | katkılar)
Devriyeler
75.875 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Madrox (mesaj | katkılar)
Devriyeler
75.875 değişiklik
 
(12 kullanıcı tarafından yapılan 33 ara revizyon gösterilmiyor)
1. satır: 1. satır:
{{Kraliyet bilgi kutusu
{{Kraliyet bilgi kutusu
| isim = III. Zygmunt Waza
| isim = III. Sigismund
| resim = Soutman Sigismund III Vasa in coronation robes.jpg
| başlık =
⚫
| altyazı = [[Pieter Soutman]] tarafından portresi (1624)
| resim = Zygmunt Waza Soutman.jpg
⚫
| veraset = [[Polonya hükümdarları listesi|Polonya kralı]]<br>[[Litvanya liderleri listesi|Litvanya Büyük Dükü]]
| resim_boyutu =
⚫
| hüküm_süresi = 19 Ağustos 1587 – 30 Nisan 1632
⚫
| altyazı = [[Pieter Soutman]] tarafından III. Zygmunt Waza.
⚫
| taç_giymesi = 27 Aralık 1587
⚫
| veraset = [[Polonya hükümdarları listesi|Polonya kralı]] <br> [[Litvanya Büyük Dükalığı|Litvanya Büyük Dükü]]
⚫
| önce_gelen = [[Anna Jagiellon]] ve [[Stephen Báthory]]
⚫
| hüküm_süresi = 18 Eylül 1587 - 19 Nisan 1632
⚫
| sonra_gelen = [[IV. Władysław Waza|IV. Władysław]]
⚫
| taç_giymesi = 27 Aralık 1587
⚫
| veraset1 = [[İsveç hükümdarları listesi|İsveç kralı]]<br>[[Finlandiya hükümdarları listesi|Finlandiya Büyük Dükü]]
⚫
| önce_gelen = [[Anna Jagiellon]] ve [[Stephen Báthory]]
⚫
| hüküm_süresi1 = 17 Kasım 1592 – 24 Temmuz 1599
⚫
| sonra_gelen = [[IV. Władysław Waza]]
⚫
| taç_giymesi1 = 19 Şubat 1594
⚫
| veraset1 = [[İsveç hükümdarları listesi|İsveç kralı]] <br> Finlandiya Büyük Dükası
⚫
| önce_gelen1 = [[III. Johan (İsveç kralı)|III. John]]
⚫
| hüküm_süresi1 = 17 Kasım 1592 - 24 Temmuz 1599
⚫
| sonra_gelen1 = [[IX. Karl|IX. Charles]]
⚫
| taç_giymesi1 = 19 Şubat 1594
| eşi = {{Yalın liste|
⚫
| önce_gelen1 = [[III. Johan (İsveç kralı)|III. Johan]]
* {{evlilik|[[Anna Habsburżanka (1573–1598)|Avusturya Arşidüşesi Anne]]|1592|1598|end=died}}
⚫
| sonra_gelen1 = [[IX. Karl]]
* {{evlilik|[[Konstancja Habsburżanka|Avusturya Arşidüşesi Constance]]|1605|1631|end=died}}
| veliaht =
⚫
}}
| eşi =
| hanedan = [[Vasa Hanedanı|Vasa]]
| çocukları =
⚫
| babası = [[III. Johan (İsveç kralı)|İsveç kralı III. John]]
| tam ismi = [[Lehçe]]: ''Zygmunt Waza'' <br> [[İsveççe]]: ''Sigismund Vasa''
| hanedan = [[Vasa Hanedanı]]
| annesi = [[Catherine Jagiellon]]
⚫
| doğum_tarihi = 20 Haziran 1566
⚫
| babası = [[III. Johan (İsveç kralı)|III. Johan]]
⚫
| doğum_yeri = [[Mariefred]], İsveç
| annesi = [[Catherine Jagiellon]]
| ölüm_tarihi = {{ölüm tarihi ve yaşı|1632|4|30|1566|6|20}}
⚫
| doğum_tarihi = 20 Haziran 1566
⚫
| ölüm_yeri = [[Varşova]], Polonya
⚫
| doğum_yeri = [[Mariefred]], [[İsveç Krallığı]]
⚫
| defin_tarihi = 4 Şubat 1633
| ölüm_tarihi = 30 Nisan 1632 (65 yaşında)
⚫
| defin_yeri = [[Kraków]]
⚫
| ölüm_yeri = [[Varşova]], [[Lehistan-Litvanya Birliği]]
⚫
| imza = Sigismundus III Rex - signature.png
⚫
| defin_tarihi = 4 Şubat 1633
| dini = [[Katoliklik]]
⚫
| defin_yeri = Wavel Katedrali, [[Kraków]]
| dini = [[Roma Katolikliği]]
| meslek =
⚫
| imza = Sigismundus III Rex - signature.png
}}
}}


'''III. Sigismund Vasa''' ([[Lehçe]]: ''Zygmunt III Waza'', [[İsveççe]]: ''Sigismund'', [[Litvanca]]: ''Žygimantas Vaza''; d. 20 Haziran 1566 – ö. 30 Nisan 1632) 1587'den 1632'ye kadar [[Polonya-Litvanya Birliği]] ve [[Litvanya Büyük Dükalığı]] hükümdarı, 1592'den 1599'da kadar [[İsveç hükümdarları listesi|İsveç kralı]] ve Finlandiya Büyük Dükü idi.
'''III. Sigismund Vasa''' ([[Lehçe]]: ''Zygmunt III Waza'', [[İsveççe]]: ''Sigismund'', [[Litvanca]]: ''Žygimantas Vaza''; 20 Haziran 1566 – 30 Nisan 1632) 1587'den 1632'ye kadar [[Polonya-Litvanya Birliği]] ve [[Litvanya Büyük Dükalığı]] hükümdarı, 1592'den 1599'da kadar [[İsveç hükümdarları listesi|İsveç kralı]] ve Finlandiya Büyük Dükü.


== Hayatı ==
== Hayatı ==
[[Dosya:Dolabella Shuysky Czars before Sigismund III.png|thumb|sol|alt|200px|III. Zygmunt, [[Rus]] [[boyar]]larını huzuruna kabul ediyor.]]
[[Dosya:Dolabella Shuysky Czars before Sigismund III.png|küçükresim|sol|alt|upright=0.91|III. Zygmunt, [[Ruslar|Rus]] [[boyar]]larını huzuruna kabul ediyor.]]
III. Zygmunt, kendisinden önceki İsveç kralı [[III. Johan (İsveç kralı)|III. Johan]]'ın ilk eşi [[Catherine Jagiellon]]'dan oğludur.<ref name="encyclopediaofukraine.com">{{Web kaynağı |url=http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CS%5CI%5CSigismundIIIVasa.htm|başlık=Sigismund III Vasa|yayıncı=|erişimtarihi=
III. Zygmunt, kendisinden önceki İsveç kralı [[III. Johan (İsveç kralı)|III. Johan]]'ın ilk eşi [[Catherine Jagiellon]]'dan oğludur.<ref name="encyclopediaofukraine.com">{{Web kaynağı | url = http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CS%5CI%5CSigismundIIIVasa.htm | başlık = Sigismund III Vasa | yayıncı = | erişimtarihi = 30 Ekim 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190928010046/http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CS%5CI%5CSigismundIIIVasa.htm | arşivtarihi = 28 Eylül 2019 | ölüurl =evet}}</ref> [[Polonya-Litvanya Birliği]] tahtına seçildikten sonra 1592'de [[İsveç Krallığı]] arasında (Polonya-İsveç birliği) kişisel bir birlik kurmaya çalıştı ve bir süre başarılı oldu. 1599'da [[Protestan]] amcası İsveçli [[IX. Karl]] ve Riksens Meclisi tarafından yapılan bir iç isyan ile ([[Zygmunt'a Karşı Savaş]]) İsveç tahtından indirildi, hayatının geri kalanını İsveç tahtını geri almak için harcadı.<ref name="encyclopediaofukraine.com"/>
30 Ekim 2016}}</ref> [[Polonya-Litvanya Birliği]] tahtına seçildikten sonra 1592'de [[İsveç Krallığı]] arasında (Polonya-İsveç birliği) kişisel bir birlik kurmaya çalıştı ve bir süre başarılı oldu. 1599'da [[Protestan]] amcası İsveçli [[IX. Karl]] ve Riksens Meclisi tarafından yapılan bir iç isyan ile ([[Zygmunt'a Karşı Savaş]]) İsveç tahtından indirildi, hayatının geri kalanını İsveç tahtını geri almak için harcadı.<ref name="encyclopediaofukraine.com"/>


Dindar ama düzensiz bir hükümdar olan Sigismund, kral olduğu tüm egemenliklerinde [[Mutlak monarşi|mutlak güç]] olmaya çalıştı. İç muhalefet üzerindeki zaferinden kısa bir süre sonra Sigismund, 1605'te [[Karışıklık Dönemi]] olarak bilinen [[Moskova]]'da ki sivil huzursuzluk döneminden yararlandı ve daha sonra iki yıl (1610-12) [[Smolensk]]'i işgal etti ve elinde tuttu. 1611'de barış imzalandı ancak 1617'de [[1605-1618 Lehistan-Rusya Savaşı|Lehistan-Rusya Savaşı]] tekrar patlak verdi. Sigismund'un ordusu [[Moldavya]]'daki [[Osmanlı]] güçleriyle savaşırken (1617-21), İsveç Kralı [[II. Gustaf Adolf]], Sigismund'un topraklarını işgal etti, 1621'de [[Riga]]'yı ele geçirdi ve neredeyse tüm Polonya [[Livonya]]larını ele geçirdi. 1629'da Altmark Antlaşması ile barış imzalandı fakat III. Sigismund, İsveç tacını bir daha asla geri alamadı. İsveç ile yaptığı savaşlar, [[Polonya]]'nın kuzey [[Livonya]] topraklarını kaybetmesine ve krallığın uluslararası prestijinin azalmasına neden oldu.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/543630/Sigismund-III-Vasa|başlık=Sigismund III Vasa - king of Poland and Sweden|yayıncı=|erişimtarihi=30 Ekim 2016}}</ref>
Dindar ama düzensiz bir hükümdar olan Sigismund, kral olduğu tüm egemenliklerinde [[Mutlak monarşi|mutlak güç]] olmaya çalıştı. İç muhalefet üzerindeki zaferinden kısa bir süre sonra Sigismund, 1605'te [[Karışıklık Dönemi]] olarak bilinen [[Moskova]]'daki sivil huzursuzluk döneminden yararlandı ve daha sonra iki yıl (1610-12) [[Smolensk]]'i işgal etti ve elinde tuttu. 1611'de barış imzalandı ancak 1617'de [[1605-1618 Lehistan-Rusya Savaşı|Lehistan-Rusya Savaşı]] tekrar patlak verdi. Sigismund'un ordusu [[Moldavya]]'daki [[Osmanlı]] güçleriyle savaşırken (1617-21), İsveç Kralı [[II. Gustaf Adolf]], Sigismund'un topraklarını işgal etti, 1621'de [[Riga]]'yı ele geçirdi ve neredeyse tüm Polonya [[Livonya]]larını ele geçirdi. 1629'da Altmark Antlaşması ile barış imzalandı fakat III. Sigismund, İsveç tacını bir daha asla geri alamadı. İsveç ile yaptığı savaşlar, [[Polonya]]'nın kuzey [[Livonya]] topraklarını kaybetmesine ve krallığın uluslararası prestijinin azalmasına neden oldu.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/543630/Sigismund-III-Vasa | başlık = Sigismund III Vasa - king of Poland and Sweden | yayıncı = | erişimtarihi = 30 Ekim 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150110004323/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/543630/Sigismund-III-Vasa | arşivtarihi = 10 Ocak 2015 | ölüurl =hayır}}</ref>


1596'da başkenti [[Kraków]]'dan [[Varşova]]'ya taşıdı ve uzun saltanatında [[Lehistan-Litvanya Birliği]] prestij, güç ve ekonomik etkisinin zirvesine ulaştı. 1603'de [[Polonya]]'da ortaya çıkan [[I. Dmitriy]]'in himayesine asker verdi ve [[Rusya Çarlığı]] tahtına çıkması için destek sağladı. 1605'te Dmitry tahta çıktığında ülkedeki Leh soylularını [[Moskova]]'ya yolladı. 1606'de halk tekrar isyan edince [[I. Dmitriy]] öldürüldü. Rus [[boyar]]larından olan [[IV. Vasili]] kendisini çar ilan etti. III. Sigismund, [[IV. Vasili]]'nin tahttan indirilmesi için elinden geleni yaptı ve 1610'da tahttan indirildi. Boşta kalan Rus tahtına oğlu [[IV. Władysław Waza]]'i çıkartmak istedi. IV. Władysław, [[Rus çarı]] unvanını alsa da [[Moskova]]'ya gidip Rus tahtına çıkamadı.<ref>{{Web kaynağı |url=https://books.google.com.au/books?id=wRaKDwAAQBAJ&pg=PT27&dq=winged+hussars+army+powerful&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjIofHjgcfhAhUrCqYKHS-iCJMQ6AEIVzAI#v=onepage&q=winged+hussars+army+powerful&f=false|başlık=Pocket History of Poland|ad=Dariusz|soyadı=Sirko|tarih=25 Şubat 2019|yayıncı=Rozpisani.pl|erişimtarihi=11 Nisan 2019|via=Google Books}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://books.google.com.au/books?id=ok7iVsgiNmAC&pg=PA19&dq=time+of+troubles+sweden&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjVw8b9gcfhAhVGc3AKHRZsDpYQ6AEIMDAB|başlık=A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the War in Chechnya|ad=David R.|soyadı=Stone|tarih=11 Nisan 2019|yayıncı=Greenwood Publishing Group|erişimtarihi=11 Nisan 2019|via=Google Books}}</ref>
1596'da başkenti [[Kraków]]'dan [[Varşova]]'ya taşıdı ve uzun saltanatında [[Lehistan-Litvanya Birliği]] prestij, güç ve ekonomik etkisinin zirvesine ulaştı. 1603'te [[Polonya]]'da ortaya çıkan [[I. Dmitriy]]'in himayesine asker verdi ve [[Rusya Çarlığı]] tahtına çıkması için destek sağladı. 1605'te Dmitry tahta çıktığında ülkedeki Leh soylularını [[Moskova]]'ya yolladı. 1606'de halk tekrar isyan edince [[I. Dmitriy]] öldürüldü. Rus [[boyar]]larından olan [[IV. Vasili]] kendisini çar ilan etti. III. Sigismund, [[IV. Vasili]]'nin tahttan indirilmesi için elinden geleni yaptı ve 1610'da tahttan indirildi. Boşta kalan Rus tahtına oğlu [[IV. Władysław Waza]]'i çıkartmak istedi. IV. Władysław, [[Rus çarı]] unvanını alsa da [[Moskova]]'ya gidip Rus tahtına çıkamadı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://books.google.com.au/books?id=wRaKDwAAQBAJ&pg=PT27&dq=winged+hussars+army+powerful&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjIofHjgcfhAhUrCqYKHS-iCJMQ6AEIVzAI#v=onepage&q=winged+hussars+army+powerful&f=false | başlık = Pocket History of Poland | ad = Dariusz | soyadı = Sirko | tarih = 25 Şubat 2019 | yayıncı = Rozpisani.pl | erişimtarihi = 11 Nisan 2019 | ile = Google Books | arşivengelli = evet }}{{Ölü bağlantı|date=Mart 2022 }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://books.google.com.au/books?id=ok7iVsgiNmAC&pg=PA19&dq=time+of+troubles+sweden&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjVw8b9gcfhAhVGc3AKHRZsDpYQ6AEIMDAB | başlık = A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the War in Chechnya | ad = David R. | soyadı = Stone | tarih = 11 Nisan 2019 | yayıncı = Greenwood Publishing Group | erişimtarihi = 11 Nisan 2019 | ile = Google Books | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200222172111/https://books.google.com.au/books?id=ok7iVsgiNmAC&pg=PA19&dq=time+of+troubles+sweden&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjVw8b9gcfhAhVGc3AKHRZsDpYQ6AEIMDAB | arşivtarihi = 22 Şubat 2020 | ölüurl =hayır}}</ref>


== Saltanatı ==
== Saltanatı ==
[[Dosya:Bacciarelli - Sigismund III.jpg|thumb|sağ|160px|[[Marcello Bacciarelli|Bacciarelli]] tarafından çizilmiş portresi.]]
[[Dosya:Bacciarelli - Sigismund III.jpg|küçükresim|sağ|upright=0.73|[[Marcello Bacciarelli|Bacciarelli]] tarafından çizilmiş portresi.]]
Yaptığı savaşlar ile [[Lehistan-Litvanya Birliği]]'ni istikrara kavuşturmaya çalıştı. Polonya'daki seçim monarşisi, geniş güçler ve büyük bir bölünme yaratmıştı. III. Zygmunt, [[kral]] için daha fazla güç elde etmek ve hükümet işlerinin oy birliği yerine [[parlamento]]nun oylarının çoğuyla geçmesine izin vermek için çalıştı, bu da o dönemde başarılması çok zordu ve çoğu zaman işlerin yapılmadığı anlamına geliyordu.
Yaptığı savaşlar ile [[Lehistan-Litvanya Birliği]]'ni istikrara kavuşturmaya çalıştı. Polonya'daki seçim monarşisi, geniş güçler ve büyük bir bölünme yaratmıştı. III. Zygmunt, [[kral]] için daha fazla güç elde etmek ve hükûmet işlerinin oy birliği yerine [[parlamento]]nun oylarının çoğuyla geçmesine izin vermek için çalıştı, bu da o dönemde başarılması çok zordu ve çoğu zaman işlerin yapılmadığı anlamına geliyordu.
Bütün bu eylemler bir [[isyan]]a yol açtı, ama Zygmunt nihayetinde üstün geldi. Tarihçi [[Paweł Jasienica]]'nın eleştirilerine rağmen, saltanatı Polonya'nın altın çağı yaşadığı dönemdi. Zygmunt, nihayetinde Leh-Litvanya Birliğini [[Orta Avrupa|Orta]] ve [[Doğu Avrupa]]'nın baskın gücü haline getirdi ve Polonya'nın [[Protestan]] saldırıları karşısında sağlam bir [[Katolik]] ülke olarak kalmasını sağladı. Dindarlığı ve sanatsal yeteneği ile kanıtlandığı gibi, [[Rönesans]] bir insanın özelliklerine sahip cesur ve aydınlanmış bir hükümdar olarak kabul edildi. Zygmunt ayrıca yetenekli bir sanatçı, [[ressam]] ve [[kuyumcu]]ydu.<ref>Jolanta Talbierska, Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, Warszawa 2011, s. 32</ref>
Bütün bu eylemler bir [[isyan]]a yol açtı, ama Zygmunt nihayetinde üstün geldi.
Tarihçi [[Paweł Jasienica]]'nın eleştirilerine rağmen, saltanatı Polonya'nın altın çağı yaşadığı dönemdi. Zygmunt, nihayetinde Leh-Litvanya Birliğini [[Orta Avrupa|Orta]] ve [[Doğu Avrupa]]'nın baskın gücü haline getirdi ve Polonya'nın [[Protestan]] saldırıları karşısında sağlam bir [[Katolik]] ülke olarak kalmasını sağladı. Dindarlığı ve sanatsal yeteneği ile kanıtlandığı gibi, [[Rönesans]] bir insanın özelliklerine sahip cesur ve aydınlanmış bir hükümdar olarak kabul edildi. Zygmunt ayrıca yetenekli bir sanatçı, [[ressam]] ve [[kuyumcu]]ydu.<ref>Jolanta Talbierska, Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, Warszawa 2011, s. 32</ref>


== Ölümü ==
== Ölümü ==
30 Nisan 1632'de 65 yaşında [[Varşova]]'daki [[Kraliyet Kalesi, Varşova|Kraliyet Kalesi]]'nde [[felç]] geçirerek öldü ve [[Kraków]]'daki Wawel Katedrali'ne defnedildi. Yerine oğlu [[IV. Władysław Waza]] tahta çıktı.<ref name="gameo.org">{{cite web|url=http://gameo.org/index.php?title=Sigismund_III_Vasa,_King_of_Poland_(1566-1632)|başlık=Sigismund III Vasa, King of Poland (1566-1632) - GAMEO|publisher=|accessdate=30 Ekim 2016}}</ref>
30 Nisan 1632'de 65 yaşında [[Varşova]]'daki [[Kraliyet Kalesi, Varşova|Kraliyet Kalesi]]'nde [[felç]] geçirerek öldü ve [[Kraków]]'daki Wawel Katedrali'ne defnedildi. Yerine oğlu [[IV. Władysław Waza]] tahta çıktı.<ref name="gameo.org">{{Web kaynağı | url = http://gameo.org/index.php?title=Sigismund_III_Vasa,_King_of_Poland_(1566-1632) | başlık = Sigismund III Vasa, King of Poland (1566-1632) - GAMEO | yayıncı = | erişimtarihi = 30 Ekim 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200219200901/https://gameo.org/index.php?title=Sigismund_III_Vasa,_King_of_Poland_(1566-1632) | arşivtarihi = 19 Şubat 2020 | ölüurl =evet}}</ref>


== Galeri ==
== Galeri ==
59. satır: 57. satır:
File:40 ducats of Sigismund III Vasa from 1621.PNG|Kral III. Sigismund Vasa'yı tasvir eden 40 duka para, 1621.
File:40 ducats of Sigismund III Vasa from 1621.PNG|Kral III. Sigismund Vasa'yı tasvir eden 40 duka para, 1621.
File:Apoteoza Zygmunta III.jpg|III. Sigismund'un [[Hotin Muharebesi (1621)|Hotin Muharebesi]]'nde [[Osmanlı]]'ya karşı aldığı galibiyet.
File:Apoteoza Zygmunta III.jpg|III. Sigismund'un [[Hotin Muharebesi (1621)|Hotin Muharebesi]]'nde [[Osmanlı]]'ya karşı aldığı galibiyet.
File:Gdansk tourist pictures 2009 0077.JPG|[[Gdańsk]]'da ki Altın Ev'de cephe kabartması.
File:Gdansk tourist pictures 2009 0077.JPG|[[Gdańsk]]'daki Altın Ev'de cephe kabartması.
</gallery>
</gallery>


66. satır: 64. satır:
* [[İsveç hükümdarları listesi]]
* [[İsveç hükümdarları listesi]]
* [[İsveç tarihi]]
* [[İsveç tarihi]]
* [[Zygmunt'a Karşı Savaş]]
* [[Lehistan-İsveç savaşları]]


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==
;Özel
⚫
{{kaynakça|2}}
;Genel
{{Kaynak başı}}
{{Kaynak başı}}
*{{Kitap kaynağı |ref=harv
*{{Kitap kaynağı
|kaynak=harv
|soyadı1=Podhorodecki
|soyadı1=Podhorodecki
|ad1=Leszek
|ad1=Leszek
77. satır: 81. satır:
|yıl=1978
|yıl=1978
|yayıncı=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej
|yayıncı=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej
|location=Warszawa
|yer=Warszawa
|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200523052831/https://books.google.com/books?id=B69FAAAAIAAJ
⚫
}}
|arşivtarihi=23 Mayıs 2020
|ölüurl=hayır
⚫
}}
* Frost, R. I., 2000, ''The Northern Wars, 1558–1721'', Harlow: Pearson Education Limited, {{ISBN|9780582064294}}
* Frost, R. I., 2000, ''The Northern Wars, 1558–1721'', Harlow: Pearson Education Limited, {{ISBN|9780582064294}}
* David Stone, ''The Polish Lithuanian State, 1386-1795'' (University of Washington 2001).
* David Stone, ''The Polish Lithuanian State, 1386-1795'' (University of Washington 2001).
89. satır: 96. satır:
{{Kaynak sonu}}
{{Kaynak sonu}}
{{Kaynak başı}}
{{Kaynak başı}}
*{{Kitap kaynağı |ref=harv
*{{Kitap kaynağı
|kaynak=harv
|soyadı1=Podhorodecki
|soyadı1=Podhorodecki
|ad1=Leszek
|ad1=Leszek
97. satır: 105. satır:
|yıl=1978
|yıl=1978
|yayıncı=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej
|yayıncı=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej
|location=Warszawa
|yer=Warszawa
|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200523052831/https://books.google.com/books?id=B69FAAAAIAAJ
⚫
}}
|arşivtarihi=23 Mayıs 2020
|ölüurl=hayır
}}
* Frost, R. I., 2000, ''The Northern Wars, 1558–1721'', Harlow: Pearson Education Limited, {{ISBN|9780582064294}}
* Frost, R. I., 2000, ''The Northern Wars, 1558–1721'', Harlow: Pearson Education Limited, {{ISBN|9780582064294}}
* David Stone, ''The Polish Lithuanian State, 1386-1795'' (University of Washington 2001).
* David Stone, ''The Polish Lithuanian State, 1386-1795'' (University of Washington 2001).
108. satır: 119. satır:
* Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, ''Poczet polskich królów i książąt'', p.&nbsp;929.
* Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, ''Poczet polskich królów i książąt'', p.&nbsp;929.
{{Kaynak sonu}}
{{Kaynak sonu}}
=== Satır içi alıntılar ===
⚫
{{kaynakça}}


{{S-start}}
{{S-start}}
116. satır: 125. satır:
|-
|-
{{S-vac|last=[[Anna Jagiellon|Anna]]''' ve '''[[Stephen Báthory|Stephen]]}}
{{S-vac|last=[[Anna Jagiellon|Anna]]''' ve '''[[Stephen Báthory|Stephen]]}}
{{S-ttl|title=[[Polonya hükümdarları listesi|Polonya kralı]]<br />[[Litvanya Büyük Dükalığı|Litvanya Büyük Dükü]]|years=1587–1632}}
{{S-ttl|title=[[Dosya:Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodow.svg|40px]] <br> [[Polonya hükümdarları listesi|Polonya kralı]]<br />[[Litvanya Büyük Dükalığı|Litvanya Büyük Dükü]]|years=1587–1632}}
{{S-vac|next=[[IV. Władysław Waza]]}}
{{S-vac|next=[[IV. Władysław Waza]]}}
{{S-break}}
{{S-break}}
{{S-bef|before=[[III. Johan (İsveç kralı)|III. Johan]]}}
{{S-bef|before=[[III. Johan (İsveç kralı)|III. Johan]]}}
{{S-ttl|title=[[İsveç hükümdarları listesi|İsveç kralı]] <br> Finlandiya Büyük Dükası|years=1592–1599}}
{{S-ttl|title=[[Dosya:Great coat of arms of Sweden (shield and chain).svg|40px]] <br> [[İsveç hükümdarları listesi|İsveç kralı]] <br> Finlandiya Büyük Dükası|years=1592–1599}}
{{S-vac|next=[[IX. Karl]]}}
{{S-vac|next=[[IX. Karl]]}}
|-
|-
127. satır: 136. satır:
{{Polonya hükümdarları}}
{{Polonya hükümdarları}}
{{İsveç hükümdarları}}
{{İsveç hükümdarları}}
{{Otorite kontrolü}}
{{Hükümdar-taslak}}
{{Soyluluk-taslak}}
{{Polonyalı-biyo-taslak}}


[[Kategori:1566 doğumlular]]
[[Kategori:1566 doğumlular]]
⚫
[[Kategori:İsveç kralları]]
[[Kategori:Polonyalı Roma Katolikleri]]
[[Kategori:Polonyalı Roma Katolikleri]]
[[Kategori:1632 yılında ölenler]]
[[Kategori:1632 yılında ölenler]]
[[Kategori:16. yüzyıl hükümdarları]]
[[Kategori:16. yüzyıl hükümdarları]]
[[Kategori:Polonya hükümdarları]]
⚫
[[Kategori:Litvanya Büyük Dükleri]]
[[Kategori:Kraków'da defnedilenler]]
[[Kategori:Kraków'da defnedilenler]]
[[Kategori:Roma Katolik hükümdarları]]
[[Kategori:Roma Katolik hükümdarları]]
[[Kategori:Vasa Hanedanı]]
⚫
[[Kategori:Litvanya Büyük Dükleri|Zygmunt 03]]
[[Kategori:16. yüzyılda İsveç kralları|Zygmunt 03]]
[[Kategori:16. yüzyılda Polonya kralları|Zygmunt 03]]
[[Kategori:17. yüzyılda Polonya kralları|Zygmunt 03]]
⚫
[[Kategori:Polonya kralları]]

20.14, 17 Eylül 2024 itibarı ile sayfanın şu anki hâli.

III. Sigismund
Pieter Soutman tarafından portresi (1624)
Polonya kralı
Litvanya Büyük Dükü
Hüküm süresi19 Ağustos 1587 – 30 Nisan 1632
Taç giymesi27 Aralık 1587
Önce gelenAnna Jagiellon ve Stephen Báthory
Sonra gelenIV. Władysław
İsveç kralı
Finlandiya Büyük Dükü
Hüküm süresi17 Kasım 1592 – 24 Temmuz 1599
Taç giymesi19 Şubat 1594
Önce gelenIII. John
Sonra gelenIX. Charles
Doğum20 Haziran 1566
Mariefred, İsveç
Ölüm30 Nisan 1632 (65 yaşında)
Varşova, Polonya
Defin4 Şubat 1633
Kraków
Eş(ler)i
HanedanVasa
Babasıİsveç kralı III. John
AnnesiCatherine Jagiellon
DiniKatoliklik
İmza

III. Sigismund Vasa (Lehçe: Zygmunt III Waza, İsveççe: Sigismund, Litvanca: Žygimantas Vaza; 20 Haziran 1566 – 30 Nisan 1632) 1587'den 1632'ye kadar Polonya-Litvanya Birliği ve Litvanya Büyük Dükalığı hükümdarı, 1592'den 1599'da kadar İsveç kralı ve Finlandiya Büyük Dükü.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]
III. Zygmunt, Rus boyarlarını huzuruna kabul ediyor.

III. Zygmunt, kendisinden önceki İsveç kralı III. Johan'ın ilk eşi Catherine Jagiellon'dan oğludur.[1] Polonya-Litvanya Birliği tahtına seçildikten sonra 1592'de İsveç Krallığı arasında (Polonya-İsveç birliği) kişisel bir birlik kurmaya çalıştı ve bir süre başarılı oldu. 1599'da Protestan amcası İsveçli IX. Karl ve Riksens Meclisi tarafından yapılan bir iç isyan ile (Zygmunt'a Karşı Savaş) İsveç tahtından indirildi, hayatının geri kalanını İsveç tahtını geri almak için harcadı.[1]

Dindar ama düzensiz bir hükümdar olan Sigismund, kral olduğu tüm egemenliklerinde mutlak güç olmaya çalıştı. İç muhalefet üzerindeki zaferinden kısa bir süre sonra Sigismund, 1605'te Karışıklık Dönemi olarak bilinen Moskova'daki sivil huzursuzluk döneminden yararlandı ve daha sonra iki yıl (1610-12) Smolensk'i işgal etti ve elinde tuttu. 1611'de barış imzalandı ancak 1617'de Lehistan-Rusya Savaşı tekrar patlak verdi. Sigismund'un ordusu Moldavya'daki Osmanlı güçleriyle savaşırken (1617-21), İsveç Kralı II. Gustaf Adolf, Sigismund'un topraklarını işgal etti, 1621'de Riga'yı ele geçirdi ve neredeyse tüm Polonya Livonyalarını ele geçirdi. 1629'da Altmark Antlaşması ile barış imzalandı fakat III. Sigismund, İsveç tacını bir daha asla geri alamadı. İsveç ile yaptığı savaşlar, Polonya'nın kuzey Livonya topraklarını kaybetmesine ve krallığın uluslararası prestijinin azalmasına neden oldu.[2]

1596'da başkenti Kraków'dan Varşova'ya taşıdı ve uzun saltanatında Lehistan-Litvanya Birliği prestij, güç ve ekonomik etkisinin zirvesine ulaştı. 1603'te Polonya'da ortaya çıkan I. Dmitriy'in himayesine asker verdi ve Rusya Çarlığı tahtına çıkması için destek sağladı. 1605'te Dmitry tahta çıktığında ülkedeki Leh soylularını Moskova'ya yolladı. 1606'de halk tekrar isyan edince I. Dmitriy öldürüldü. Rus boyarlarından olan IV. Vasili kendisini çar ilan etti. III. Sigismund, IV. Vasili'nin tahttan indirilmesi için elinden geleni yaptı ve 1610'da tahttan indirildi. Boşta kalan Rus tahtına oğlu IV. Władysław Waza'i çıkartmak istedi. IV. Władysław, Rus çarı unvanını alsa da Moskova'ya gidip Rus tahtına çıkamadı.[3][4]

Saltanatı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bacciarelli tarafından çizilmiş portresi.

Yaptığı savaşlar ile Lehistan-Litvanya Birliği'ni istikrara kavuşturmaya çalıştı. Polonya'daki seçim monarşisi, geniş güçler ve büyük bir bölünme yaratmıştı. III. Zygmunt, kral için daha fazla güç elde etmek ve hükûmet işlerinin oy birliği yerine parlamentonun oylarının çoğuyla geçmesine izin vermek için çalıştı, bu da o dönemde başarılması çok zordu ve çoğu zaman işlerin yapılmadığı anlamına geliyordu. Bütün bu eylemler bir isyana yol açtı, ama Zygmunt nihayetinde üstün geldi.

Tarihçi Paweł Jasienica'nın eleştirilerine rağmen, saltanatı Polonya'nın altın çağı yaşadığı dönemdi. Zygmunt, nihayetinde Leh-Litvanya Birliğini Orta ve Doğu Avrupa'nın baskın gücü haline getirdi ve Polonya'nın Protestan saldırıları karşısında sağlam bir Katolik ülke olarak kalmasını sağladı. Dindarlığı ve sanatsal yeteneği ile kanıtlandığı gibi, Rönesans bir insanın özelliklerine sahip cesur ve aydınlanmış bir hükümdar olarak kabul edildi. Zygmunt ayrıca yetenekli bir sanatçı, ressam ve kuyumcuydu.[5]

Ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Nisan 1632'de 65 yaşında Varşova'daki Kraliyet Kalesi'nde felç geçirerek öldü ve Kraków'daki Wawel Katedrali'ne defnedildi. Yerine oğlu IV. Władysław Waza tahta çıktı.[6]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kral III. Zygmunt'un Peter Paul Rubens tarafından çizilen at üzerindeki portresi.
    Kral III. Zygmunt'un Peter Paul Rubens tarafından çizilen at üzerindeki portresi.
  • I. Dmitriy, III. Sigismund'a bağlılık yemini ediyor.
    I. Dmitriy, III. Sigismund'a bağlılık yemini ediyor.
  • Varşova'daki III. Sigismund heykeli.
    Varşova'daki III. Sigismund heykeli.
  • Kral III. Sigismund Vasa'yı tasvir eden 40 duka para, 1621.
    Kral III. Sigismund Vasa'yı tasvir eden 40 duka para, 1621.
  • III. Sigismund'un Hotin Muharebesi'nde Osmanlı'ya karşı aldığı galibiyet.
    III. Sigismund'un Hotin Muharebesi'nde Osmanlı'ya karşı aldığı galibiyet.
  • Gdańsk'daki Altın Ev'de cephe kabartması.
    Gdańsk'daki Altın Ev'de cephe kabartması.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta III. Zygmunt Waza ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ a b "Sigismund III Vasa". 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2016. 
  2. ^ "Sigismund III Vasa - king of Poland and Sweden". 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2016. 
  3. ^ Sirko, Dariusz (25 Şubat 2019). "Pocket History of Poland". Rozpisani.pl. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019 – Google Books vasıtasıyla. [ölü/kırık bağlantı]
  4. ^ Stone, David R. (11 Nisan 2019). "A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the War in Chechnya". Greenwood Publishing Group. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019 – Google Books vasıtasıyla. 
  5. ^ Jolanta Talbierska, Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, Warszawa 2011, s. 32
  6. ^ "Sigismund III Vasa, King of Poland (1566-1632) - GAMEO". 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2016. 
Genel
  • Podhorodecki, Leszek (1978). Stanisław Koniecpolski ok. 1592–1646. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2011. 
  • Frost, R. I., 2000, The Northern Wars, 1558–1721, Harlow: Pearson Education Limited, 9780582064294
  • David Stone, The Polish Lithuanian State, 1386-1795 (University of Washington 2001).
  • Jolanta Talbierska, Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, Warsaw 2011, p. 32
  • Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, Wielki Poczet polskich królów i książąt, Wrocław 2006, p. 923.
  • Janusz Tazbir: Historia kościoła katolickiego w Polsce 1460–1795. Warsaw: 1966, p. 91.
  • Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski: Poczet polskich królów i książąt. p. 927.
  • Warszawa w latach 1526–1795, Warsaw 1984 83-01-03323-1, p. 13.
  • Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, Poczet polskich królów i książąt, p. 929.
  • Podhorodecki, Leszek (1978). Stanisław Koniecpolski ok. 1592–1646. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2011. 
  • Frost, R. I., 2000, The Northern Wars, 1558–1721, Harlow: Pearson Education Limited, 9780582064294
  • David Stone, The Polish Lithuanian State, 1386-1795 (University of Washington 2001).
  • Jolanta Talbierska, Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, Warsaw 2011, p. 32
  • Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, Wielki Poczet polskich królów i książąt, Wrocław 2006, p. 923.
  • Janusz Tazbir: Historia kościoła katolickiego w Polsce 1460–1795. Warsaw: 1966, p. 91.
  • Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski: Poczet polskich królów i książąt. p. 927.
  • Warszawa w latach 1526–1795, Warsaw 1984 83-01-03323-1, p. 13.
  • Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, Poczet polskich królów i książąt, p. 929.
III. Zygmunt Waza
Doğumu: 20 Haziran 1566 Ölümü: 30 Nisan 1632
Resmî unvanlar
Boş
Başka isim ile kullanılan makam
Anna ve Stephen
Polonya kralı
Litvanya Büyük Dükü
1587–1632 		Boş
Sonraki tarafından düzenlenen makam
IV. Władysław Waza
Önce gelen
III. Johan
İsveç kralı
Finlandiya Büyük Dükası
1592–1599 		Boş
Sonraki tarafından düzenlenen makam
IX. Karl
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=III._Zygmunt_Waza&oldid=33812794" sayfasından alınmıştır