Art rock
Bu sayfanın tamamının ya da bir kısmının Türkçeye çevrilmesi gerekmektedir. Bu sayfanın tamamı ya da bir kısmı Türkçe dışındaki bir dilde yazılmıştır. Madde, alakalı dilin okuyucuları için oluşturulmuşsa o dildeki Vikipedi'ye aktarılmalıdır. İlgili değişiklikler gerçekleşmezse maddenin tamamının ya da çevrilmemiş kısımların silinmesi sözkonusu olabilecektir. İlgili çalışmayı yapmak üzere bu sayfadan destek alabilirsiniz |
Art rock | |
---|---|
Müzikal kökenleri | Deneysel rock,[1] avangart,[1] folk,[2] caz,[1] klasik,[3] |
Kültürel kökenleri | 1960'lar, Birleşik Krallık, ABD |
Popülerlik | 1960'lar-1970'ler |
Diğer konular | |
Art rock, rock müziğin bir alt türüdür. Deneysel ve kavramsal bir müzikal duruş takınarak, rock müziği bir ergen eğlencesinden sanatsal ifade boyutuna taşımayı amaçlar.[4][2] Klasik müzik, deneysel rock, avangart ve daha sonraları caz müzikten kaynağını alır.[1] En temel duruşlarından biri, dans etmek yerine dinlenilip düşünülmesi için besteleniyor olmasıdır.[2] Sıklıkla elektronik efektler ve eski dönem rock müziğinin tahrik edici ritminden uzaklaşmış easy listening dokuların varlığıyla kendini belli eder.[4]
Progresif rock bazen art rock ile değişimli olarak kullanılır. Progresif rock genelde klasik eğitimli enstrümental tekniklerle ve senfonik dokularla karakterize olurken, art rock daha zorlu, gürültülü, gelenek-dışı, deneysel ve avangart karakteriyle ön plana çıkar. Diğer bir deyişle, rock müziğini sadece albüm bazında konseptler ve sanatsal ifadelerle yüksek sanat konumuna eriştirmeye çalışmaktan ziyade, art rock, rock müziğine daha modernist, avangart bir yaklaşım getirmeyi amaçlar.
Türün en popüler dönemi erken 1970'lerde Britanyalı sanatçılar aracılığıyla gelişti. Müzik ve buna eşlik eden teatral performanslar, barındırdığı ustalık ve müzikal/söz yazımı karmaşıklığının da yardımıyla, sanata ilgili ergenler ve genç yetişkinler için çekici bir konuma erişti.[2] Art rock, rock müziğin özel bir tarihi dönemini ifade eder: 1966–67 gibi başlayarak punk'ın 1970'ler ortasında gelişiyle son bulur.[5] Bundan sonra bu müzik türü, 1970'ler-90'lar arasındaki popüler müzik türleriyle birleşerek evrilmeye devam eder.[2]
Özellikleri
Eleştirmen John Rockwell'a göre art rock, yaratıcılıkta farklılaşma hissi, klasik müzik iddiası, deneysel/avangart eğilimleriyle rock müziğin en çeşitlenen ve eklektik türlerinden biridir.[6] Terim sıklıkla progresif rock ile eş anlamlı kullanılır.[7][6][1][2] Tarihi olarak, "art rock" en az iki birbirinden farklı rock müzik türünü tanımlamak için kullanılmıştır.[8] Bunlardan birincisi progresif rock olup ikincisi psychedelia ve hippi karşı kültürünü reddederek the Velvet Underground grubu tarafından ortaya konulan modernist/avangart yaklaşımları savunan gruplardır.[8] Deneme yazarı Ellen Willis bu iki tipi şöyle karşılaştırdı:
Erken 1960'lardan beri … rock and roll müzikte bolca propagandası yapılmış art-rock sentezinden (progresif rock) çok daha fazla yüksek sanatlarla ilişkilenen bir karşıt gelenek vardı; aşağı yukarı bilinçli olarak temel formel rock and roll kurallarını alarak (tıpkı pop sanatçılarının kitlesel sanatı genel malzeme kaynağı olarak kullanması gibi) bunları arıttılar, geliştirdiler, birbirine düşürdüler ve böylece … 'rock-and-roll sanatı'nı ürettiler. Her ne kadar art rock, belli belirsiz olarak rock and roll müziğin daha yerleşik sanat formları gibi olduğu/olabileceği iddiasını taşıdıysa da, rock-and-roll sanatı, rock and roll müziğin diline takıntılı bir bağlılık taşıyan ve hatta aynı ölçüde bu müziğin dilin küçümseyerek onu reddeden veya onu yumuşatıp kolaylaştırmak isteyen bir fikre dönüştü … yeni akım karşıt geleneği miras aldı.[9]
Larry Starr ve Christopher Waterman'ın American Popular Music'i art rock'ı "rock elemanlarını Avrupa klasik müziğiyle karıştıran bir rock türü" olarak tanımladı ve King Crimson, Emerson, Lake & Palmer ve Pink Floyd gibi İngiliz grupları örnek olarak gösterdi.[10] Türün yaygın özelliklerinden biri, şarkılardan ziyade kompozisyonlardan oluşan albüm odaklı müzik olmasıydı. Bu tarz albümlerde karmaşık ve uzun enstrümental kısımlar, senfonik orkestrasyon gözlenmekteydi.[2] Buna paralel olarak müzik, geleneksel olarak konsept kayıtlar şeklinde kendini gösterirken, şarkı sözleri tema olarak "hayalperest" ve siyaset odaklı olmaya meyilliydi.[2]
Art rock ve progresif rock arasında bazı farklar öne sürülür. Art rock avangart veya deneysel müzik etkilenimleriyle "alışılmamış müzik yapısı"nı vurgularken, progresif rock klasik eğitimli enstrümental tekniği, edebi içeriği ve senfonik özellikleri vurgular.[1] Progresif rock'a nazaran, art rock "daha iddialı, gürültülü ve gelenek dışı" olup "daha az klasikten kaynağını alan" bir yapıdadır; avangart müzik etkilenimleri göze çarpar.[1] Bu iki türün benzerliği ise, her ikisinin de rock müziği yeni bir sanatsal itibara taşımak isteyen Britanya kökenli çabalar olması[1] ve konsept albümler ile rock opera gibi vokal-bazlı alanlara enstrümental analog oluşturmasıydı.[11]
Art rock aynı zamanda klasik biçimde şekillenen rock müziği veya progresif rock-folk müzik birleşimlerini tanımlamak için de kullanılmaktadır.[2] Bruce Eder'in The Early History of Art-Rock/Prog Rock adlı makalesine göre "'progresif rock' veya bazen bilinen adıyla 'art rock' veya 'classical rock'", "grupların şarkılar yerine süitler çaldığı; Chuck Berry ve Bo Diddley yerine Bach, Beethoven, ve Wagner'den müzik formları ödünç aldığı; Carl Perkins veya Willie Dixon yerine William Blake veya T. S. Eliot'ın diline yakın bir dil kullandığı" müzik türüdür.[12]
Tarih
Kökenleri (1960s)
20. yüzyılın ikinci yarısı boyunca sanat ve pop müziğin arasındaki sınır gittikçe daha bulanık bir hal aldı.[13] Merriam-Webster Online Dictionary'ye göre "art rock" teriminin ilk kullanımı 1968 yılına dayanmaktadır.[3] Pop müziğin baskın formatı olan tekliler albümlere kaymaya başlayınca[nb 1] birçok rock grubu büyük sanatsal ifadeler barındıran işlere heveslendi ve art rock doğmuş oldu.[15] 1960'ların sonlarında gelişme gösterdikçe – progressive rock'ın da gelişmesine paralel olarak – art rock, deneysel rock ile beraber nam saldı.[16]
Art rock'ta bilinen en eski figür, "klasik muazzamlık" hevesinin bir sonucu olarak Wall of Sound prodüksiyonlarında kendi bakış açısını yansıtan kayıt yapımcısı ve söz yazarı Phil Spector'dır.[17] Biyografi yazarı Richard Williams'a göre: "[Spector] yeni bir konsept yarattı: baştan sona bir yaratıcı süreçte yönetici rol üstlenen yapımcı. Her şeyin kontrolünü ele aldı, sanatçıları seçti, materyal üretti veya seçti, düzenlemeleri denetledi, sanatçılara nasıl ifade edeceklerini söyledi, detaylara kadar en sancılı itinayı göstererek tüm süreci yönetti ve son ürünü kendi etiketiyle yayımladı."[18] Spector, bir performans sanatı olarak rock müziğini, sadece kayıt stüdyosunda var olan bir sanata dönüştürdü ve bu "art rock'a yol açtı".[19]
The Beach Boys'un lideri Brian Wilson da bu sürece tümüyle dahil olan müzik yapımcılarının ilk örneklerinden biri olarak gösterilir.[20][nb 2] Spector'a benzer bir şekilde, Wilson da takıntılı bir şekilde stüdyoda inzivaya çekilerek, sahip olduğu kayıt teknolojisi ustalığının da yardımıyla yoğun emek vererek yeni ses manzaraları üretti.[22] Biyografi yazarı Peter Ames Carlin'e göre, Wilson, "sanatın üstün potansiyelleriyle pop müziğin ana akım erişilebilirliğini bir araya getiren yeni bir art-rock"ın müjdecisiydi.[23] 1960'ların ortasından itibaren Wilson'ın işlerinden ve The Beatles prodüktörü George Martin'den etkilenen müzik yapımcıları, kayıt stüdyolarını da beste sürecine yardımcı olabilecek bir müzik enstrümanı olarak görmeye başladı.[20] Eleştirmen Stephen Holden, Wilson, Spector ve The Beatles'ın sıklıkla "art pop"un başlangıcına tekabül ettiğini ve bunun daha sonraları 1960'lar sonuyla beraber "ağdalı, klasik olarak eğilip bükülmüş" art rock'a dönüştüğünü ifade etti.[15]
Yazar Matthew Bannister, "daha ne yaptığını bilen, cafcaflı art rock estetiği"nin kökenini pop sanatçısı Andy Warhol ve Warhol'un art/pop sentezine öykünen The Velvet Underground'a dayandırdı.[24] Buna paralel olarak: "Warhol Spector'ın yüksek kültürün bedenden ayrılma, 'mesafe' ve geliştirme yöntemleriyle rock and roll gibi kitlesel kültür formlarının 'dolaysızlık' özelliğini alarak bir aşama ileri taşıdı. ... Ancak Warhol'un estetiği Spector'ınkinden daha çok ve bütüncül işlenmekteydi, bu durum da eski moda bütüncül yapımcılardan tamamen postmodern ve ayrışmış pop art ilkelerine doğru bir geçişi temsil ediyordu. ... Warhol'un yaklaşımı, art rock'ın her boyutunda kendine yer edindi. Yaklaşımın en görünen yanı, onun mesafeli ve ilişkiyi kesmeye yönelik duruşuydu."[25]
Erken dönemin nüfuzlu albümleri
—Michael Campbell, Popular Music in America, 2012[7]
Rock's deepest immersion in art began in 1966, the year in which the Beach Boys' Pet Sounds and the Mothers of Invention's Freak Out! were released, and lasted for about a decade.[26] Academic Michael Johnson associates "the first documented moments of ascension in rock music" to Pet Sounds and to the Beatles' Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band (1967),[27] whereas Clash Music names the Velvet Underground's debut March 1967 album The Velvet Underground & Nico "the original art-rock record".[28][nb 3]
Journalist Richard Goldstein met Brian Wilson in the mid 1960s, recalling that Wilson had been deeply insecure of his creative instincts and feared that the songs he was working on were too "arty" to sell. Goldsten found it a common trait among pop musicians, calling it "the major tragedy of rock in the sixties". He explained that the "line between violating musical conventions and making truly popular music" caused artists who didn't have strong enough egos (in contrast to Bob Dylan and the Beatles) to be "doomed to a respectful rejection, and a few albums with disappointing sales usually meant silence. ... They yearned for fame, as only needy people can, but they also wanted to make art, and when both of those impulses couldn’t be achieved they recoiled in a ball of frantic confusion."[31]
Released in May 1966, Pet Sounds came from Wilson's desire to make a "complete statement", believing that the Beatles' had previously done so with their album Rubber Soul (1965).[32][nb 4] In 1978, biographer David Leaf wrote that Pet Sounds heralded art rock,[34] while according to The New York Observer, "Pet Sounds proved that a pop group could make an album-length piece comparable with the greatest long-form works of Bernstein, Copland, Ives, and Rodgers and Hammerstein."[35] Pet Sounds is also noted as the first rock concept album.[36][37][nb 5] In 1971, Cue magazine proclaimed: "In the year and a half that followed Pet Sounds, the Beach Boys were among the vanguard in practically every aspect of the counter culture – psychedelia, art rock, a return to roots, ecology, organic food, [and] the cooled-out sound."[38]
Jacqueline Edmondson's 2013 encyclopedia Music in American Life states that, despite earlier precedents, Frank Zappa and the Mothers of Invention's debut album Freak Out! (June 1966) would be hailed as the first successful incorporation of art music in a pop context, noting that Zappa's Los Angeles locale contained a unique, preexisting avant-garde community that would hold a traceable effect on the rest of his creative work.[13] Writer and pianist Michael Campbell noted that the album "contains a long noncategorical list of Zappa's influences, from classical avant-garde composers to obscure folk musicians".[7]
Bannister writes of the Velvet Underground: "no other band exerted the same grip on the minds of 1970s/1980s art/alternative rock artists, writers and audiences."[39] Their influence would recur from the 1970s onwards to various worldwide indie scenes,[39][nb 6] and in 2006, The Velvet Underground & Nico was inducted into the Library of Congress' National Recording Registry, who commented: "For decades [it] has cast a huge shadow over nearly every sub-variety of avant-garde rock, from 70s art-rock to no-wave, new-wave, and punk."[40][nb 7] However, when the Velvet Underground first appeared in the mid 1960s, they faced rejection and were commonly dismissed as a "fag" band.[43]
The Beatles' Paul McCartney deemed Pet Sounds "the record of the time", and in June 1967, the band responded with their own album: Sgt. Pepper's,[44][nb 8] which was also influenced by Freak Out!.[45] AllMusic states that the first wave of art rock musicians were inspired by Sgt. Pepper's and believed that for rock music to grow artistically, they should incorporate elements of European and classical music to the genre.[1][nb 9] Many British groups flowered in the album's wake; those whom are listed in Music in American Life include the Moody Blues, the Strawbs, Genesis, and "most notably", Pink Floyd.[47][nb 10] The band's Roger Waters later stated that both Sgt. Pepper and Pet Sounds "completely changed everything about records" for him[49]
Peak years (early 1970s)
Art rock's greatest level of popularity was in the early 1970s through British artists.[2]
Dissipation (1970s–90s)
Enthusiasm for art rock explorations waned in the mid 1970s.[7] Encyclopædia Britannica states that beyond the mid 1970s, the genre's tendencies were continued by some British and American hard rock and pop rock artists, and that Brian Eno's late 1970s and early 1980s collaborations with Talking Heads and David Bowie are exemplary of "the successful infusion of art rock tendencies into other popular music genres".[2] Bowie and Eno collaborated on a series of consecutive albums called the "Berlin Trilogy", characterized as an "art rock trifecta" by Consequence of Sound, who noted that at the time of their release, "The experimental records weren’t connecting with audiences on the scale Bowie was used to. ... New Wave had exploded, and a generation of Bowie descendants had taken the stage."[50]
Notlar
- ^ The Beatles, the Beach Boys, Phil Spector ve Frank Zappa gibi müzisyenlerin tümü uzun-çalar formattaki kayıtlardan daha yaratıcı bir formata evrilmenin işaretlerini verdi. 1960'lar boyunca bu sanatçıların birbirlerinin işlerine misilleme yaparcasına farklılaştığı gelişmeler gözlendi.[14]
- ^ Kendi içinde tutarlı bir sanatsal ifade üretmek adına üretilmiş erken dönem bir rock albümü olarak, yazar Scott Schinder, The Beach Boys Today! (1965) albümünü ve albümün "süit benzeri yapısı"nı örnek gösterir. Bu albümün bir yüzü yüksek tempolu şarkılar barındırırken diğer yüzünde baladlar yer alır.[21]
- ^ In late 1966, the Velvet Underground's principal songwriter Lou Reed praised Spector, crowning his "You've Lost That Lovin' Feelin'" (1964) "the best record ever made". In addition, he wrote: "There is no God and Brian Wilson is his son." Reed was also fond of various doo-wop groups, and songwriters of the era such as Holland–Dozier–Holland, Gerry Goffin, Carole King, Jeff Barry, Burt Bacharach, and Hal David.[29] On the Beatles, he said "I never liked [them] ... [they're] garbage".[30]
- ^ In March 1966, Wilson called Pet Sounds "a more conscious, arty production ... it's like I'm right in the golden age of what it's all about. ... The folk thing has been important. I think it has opened up a whole new intellectual bag for the kids. They're making "thinking" records now. That's really what it is."[33]
- ^ Carys Wyn Jones observes that Pet Sounds, the Beatles' Revolver (1966) and Sgt. Pepper, and the Who's Tommy (1969) are variously cited as "the first concept album", usually for their "uniform excellence rather than some lyrical theme or underlying musical motif".[5]
- ^ Bannister adds that indie rock musicians would be significantly influenced by the "pop" offshoots of psychedelia that includes the later Beatles, the later Beach Boys, the Byrds, early Pink Floyd, and Love.[8]
- ^ In 1982, musician Brian Eno famously stated that while The Velvet Underground & Nico initially only sold 30,000 copies, "everyone who bought one of those 30,000 copies started a band.".[41] In 2000, New Times Broward-Palm Beach's Jeff Straton riposted: "In the case of the Beach Boys' 1966 opus Pet Sounds, it's likely that each of its 13 songs inspired its own subset of pop offspring."[42]
- ^ It is frequently cited for its Pet Sounds influence, as McCartney explains: "If records had a director within a band, I sort of directed Pepper ... and my influence was basically the Pet Sounds album."[44] The interplay between the Beach Boys and the Beatles' creative work thus inextricably links the two albums together.[44]
- ^ In the Encyclopedia of Popular Music, Colin Larkin wrote of Sgt. Pepper: "[It] turned out to be no mere pop album but a cultural icon, embracing the constituent elements of the 60s' youth culture: pop art, garish fashion, drugs, instant mysticism and freedom from parental control."[46]
- ^ Pink Floyd recorded their 1967 debut album Piper at the Gates of Dawn next door to the Sgt. Pepper's sessions at London's EMI Studios. Fans believe that the Piper track "Pow R. Toc H." would derive from Pepper's "Lovely Rita", whose sessions Pink Floyd were witness to.[48]
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i "Pop/Rock » Art-Rock/Experimental » Prog-Rock". AllMusic. 8 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e f g h i j k "Art Rock". Encyclopædia Britannica. Retrieved 15 December 2011.
- ^ a b "Art-Rock". Merriam Webster. Retrieved 15 December 2011.
- ^ a b Campbell 2012, s. 393.
- ^ a b Jones 2008, s. 49.
- ^ a b Edmondson 2013, s. 146.
- ^ a b c d Campbell 2012, s. 251.
- ^ a b c Bannister 2007, s. 37.
- ^ Bannister 2007, ss. 37–38.
- ^ "Key Terms and Definitions". 3 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 March 2008.
- ^ Campbell 2012, s. 845.
- ^ Eder, Bruce, "The Early History of Art-Rock/Prog Rock", All-Music Guide Essay, Vanguar Church.
- ^ a b Edmondson 2013, s. 1233.
- ^ Julien 2008, ss. 30, 160.
- ^ a b Holden, Stephen (28 Şubat 1999). "MUSIC; They're Recording, but Are They Artists?". The New York Times. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2013.
- ^ Rosenberg 2009, s. 179.
- ^ Bannister 2007, s. 48.
- ^ Williams 2003, ss. 15–16.
- ^ Williams 2003, s. 38.
- ^ a b Edmondson 2013, s. 890.
- ^ Schinder 2007, s. 111.
- ^ Bannister 2007, s. 39.
- ^ Carlin, Peter Ames (25 Mart 2001). "MUSIC; A Rock Utopian Still Chasing An American Dream". The New York Times.
- ^ Bannister 2007, ss. 26, 45.
- ^ Bannister 2007, ss. 40, 44.
- ^ Campbell 2012, s. 250.
- ^ Johnson 2009, s. 197.
- ^ "Classic Albums: The Velvet Underground - The Velvet Underground & Nico". Clash Music. December 11, 2009. Erişim tarihi: March 28, 2015.
- ^ Unterberger 2009, s. 122.
- ^ Grow, Kory (February 17, 2015), "Lost Lou Reed Interview: 'I Never Liked the Beatles'", Rolling Stone
- ^ Goldstein, Richard (April 26, 2015). "I got high with the Beach Boys: "If I survive this I promise never to do drugs again"". Salon. 10 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Jones 2008, s. 56.
- ^ Grevatt, Ron (March 19, 1966). "Beach Boys' Blast". Melody Maker.
- ^ Leaf 1985, s. 74.
- ^ Sommer, Tim (July 21, 2015). "Beyond the Life of Brian: The Myth of the 'Lesser' Beach Boys". The New York Observer.
- ^ Kent 2009, ss. 23–24.
- ^ Davis, Stephen (June 22, 1972). "Pet Sounds". Rolling Stone. 12 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Pet Sounds". Cue. 40 (27). 1971.
- ^ a b Bannister 2007, s. 44.
- ^ Unterberger 2009, ss. 6, 358.
- ^ Gensler, Andy (October 28, 2013). "Lou Reed RIP: What If Everyone Who Bought The First Velvet Underground Album Did Start A Band?". Billboard. New York. 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Stratton, Jeff (October 26, 2000). "Bandwidth". New Times Broward-Palm Beach.
- ^ Bannister 2007, s. 45.
- ^ a b c Jones 2008, s. 50.
- ^ Julien 2008, ss. 158–160.
- ^ Larkin, Colin (2006). Encyclopedia of Popular Music. 1. Muze. ss. 487–489. ISBN 0-19-531373-9.
- ^ Edmondson 2013, s. 184.
- ^ Geslani, Michelle (November 14, 2014). "Nick Mason details Pink Floyd and The Beatles' first encounter in 1967". Consequence of Sound. 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Roger Waters Interview", Rolling Stone, March 12, 2003
- ^ "Ranking: Every David Bowie Album From Worst to Best". Consequence of Sound. January 8, 2016.
Bibliyografi
- Bannister, Matthew (2007). White Boys, White Noise: Masculinities and 1980s Indie Guitar Rock. Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-0-7546-8803-7.
- Campbell, Michael (2012). Popular Music in America:The Beat Goes On. Cengage Learning. ISBN 1-133-71260-6.
- Edmondson, Jacqueline, (Ed.) (2013). Music in American Life: An Encyclopedia of the Songs, Styles, Stars, and Stories that Shaped our Culture. ABC-CLIO. ISBN 978-0-313-39348-8.
- Jones, Carys Wyn (2008). The Rock Canon: Canonical Values in the Reception of Rock Albums. Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-0-7546-6244-0.
- Johnson, Michael (2009). Pop Music Theory: Harmony, Form, and Composition (2nd bas.). Boston, Mass.: Cinemasonique Music. ISBN 978-0-578-03539-0.
- Julien, Oliver (2008). Julien, Olivier (Ed.). Sgt. Pepper and the Beatles: It Was Forty Years Ago Today. Ashgate. ISBN 978-0-7546-6708-7.
- Kent, Nick (2009). "The Last Beach Movie Revisited: The Life of Brian Wilson". The Dark Stuff: Selected Writings on Rock Music. Da Capo Press. ISBN 9780786730742.
- Leaf, David (1985). The Beach Boys. Courage Books. ISBN 978-0-89471-412-2.
- Rosenberg, Stuart (2009). Rock and Roll and the American Landscape: The Birth of an Industry and the Expansion of the Popular Culture, 1955-1969. iUniverse. ISBN 978-1-4401-6458-3.
- Schinder, Scott (2007). "The Beach Boys". Schinder, Scott; Schwartz, Andy (Ed.). Icons of Rock: An Encyclopedia of the Legends Who Changed Music Forever. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 978-0313338458.
- Unterberger, Richie (2009). White Light/White Heat: The Velvet Underground Day by Day. Jawbone. ISBN 978-1-906002-22-0.
- Williams, Richard (2003). Phil Spector: Out of His Head. Music Sales Group. ISBN 978-0-7119-9864-3.