İçeriğe atla

Bolvadin

Vikipedi, özgür ansiklopedi
13.24, 29 Haziran 2024 tarihinde SpdyBot (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 33402351 numaralı sürüm (Gurbetçilik: Bot: genel dz., olası VP:TBA ile VP:VEFAT ihlalleri ve madde bakımı (hata bildir))
Bolvadin
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlAfyonkarahisar
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • KaymakamTaner Bolat
 • Belediye başkanıDerviş Aynacı (MHP)[1]
Yüzölçümü
 • Toplam1115 km²
Rakım995 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam43.398
 • Kır
12,658
 • Şehir
32.475
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu03300
İl alan kodu0272
İl plaka kodu03

Bolvadin, Türkiye'nin Afyonkarahisar iline bağlı ilçe.

Tarih

Ön tarihi

Bolvadin, Anadolu'nun en eski yerleşim yerlerinden biridir. Mevcut vesikalara göre 10.000 yıllık geçmişi vardır. Bolvadin, antik Paroreos Phrygia vadisinde kurulmuştur.

Bu vadide MÖ 8000'de yerleşik hayata geçilmiştir.

Romalılar ve Bizanslılar dönemi

Arkaik devirde bir site şehri olan Bolvadin, Afyon bölgesindeki 52 yerleşim biriminden birisiydi. Anadolu'daki bütün tarihî devirleri yaşamıştır. Romalılar zamanında Polybotum isminde il merkezidir. Üçhöyük mevkiinde mühim bir iskân merkezi olan Kayster Pedion şehri MÖ 401 yılında Persler tarafından yakıldıktan sonra Polybotum hızla gelişmiştir. Grek tarihçisi Ksnefon, "Anabasis" isimli kitabında Kayster Pedion şehri için "yolların birleştiği yerde kalabalık bir şehirdir" der.

133 yılında Polybotum'u ziyaret eden Roma kralı Hadrianus adına 3 cins para basılmıştır. Kralın heykelleri form ve agoraları süslemiştir. Bizans zamanında "Polybotos" ismiyle anılmıştır. Çevresine tesir eden kültür şehri olmuştur. Bizans'ın son zamanlarında Türk ve Arap akınlarının tesiri ile şehir küçülmüş, nüfus dağılmıştır. Bizans tarihçisi Anne Comnenus "Alexia" isimli eserinde bu şehrin çevresinin merkezi olduğunu yazar. 9. asrın başlarında büyük bir deprem geçirir. Şehrin surları ve binaları yıkılır. Bizans Kralı Aleksi Comnenus şimdiki Hisar Mahallesi'nin olduğu yere büyük bir kale yaptırır, halkın bir kısmı ile askerleri buraya taşır, büyük bir kısmı ise Sivrihisar ve Seyitgazi'ye taşınır. 732 yılında Emevi komutanı Mesleme büyük bir ordu ile Bolvadin'e gelir. Burada Akrenon (Afyon) kalesi kuşatılır. Kuşatmada Seyyid Battal Gazi ve Muhammed'in sahabesi Abdulvahab Gazi yaralanır. Seyit Battal Gazi, Seyit Gazi'de; Abdül Vahap Gazi de Bolvadin'de ölürler. Türbeleri bu yerdedir. Bu olayların hatırası olan Sahabe Abdül Vahap Gazi'nin türbesi Eber Gölü kenarında bir höyük üzerindedir.

Selçuklular dönemi

Bolvadin, Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra 1107 tarihinde yapılan Bolvadin Savaşı sonunda Emir Mengücek Bey tarafından Türklerin eline geçmiştir. Bolvadin Savaşı, Anadolu'nun Türkleşmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Türklerin eline geçtikten sonra Bolvadin'e Yazır, Avşar, Karkın, Çepni boyları gelip yerleşmişlerdir. Daha sonra aşiretlerin iskanları sırasında çeşitli aşiretler, cemaatler yerleştirilmiştir. Bugünkü Bolvadin ve civarındaki halkın kökleri bu aşiretlere dayanır.

Bolvadin merkezinde Yazır, Peçenek, Karkın ve Çerkez aşiretleri etkindir. Daha sonra Sarıkeçili, Karakeçili ve Tekeli Yörükleri gelmişlerdir. Civarda ise Morcaali Türkmenleri (Kemerkaya), Oğuz Türkleri (Çay), Karabağ Türkmenleri (Büyükkarabağ, Ortakarabağ, Derekarabağ), Tabanlı Türkmenleri (Kurucaova Köyü), Selçuklu Yörükleri (Dişli Kasabası), Avşar Yörükleri (Özburun Kasabası), Karakeçili Yörükleri (Yörükkaracaören ve civarı) yerleşmiştir.

Bolvadin Selçuklular zamanında "Karahisar-ı Devle" ismiyle anılan Afyon'a bağlı 10 kadılıktan birisi olup yeniden imar edilmiştir. Bu devirde 11 nahiyesi (Han, Bayat, Musluca, Göçmen Akviranı, Nevahi-i Barkınlı, İshaklu, Çay, Karamık, Şuhut, Karaadilli, Çölabat), 326 köyü, 11 mahallesi vardı. Büyük bir ticaret merkeziydi. Selçuklular'dan günümüze kadar yalnızca Alaca Camii ulaşmıştır. Alaca Çeşmesi ve Ali Efendi Camisi'nin yalnız kitabeleri ulaşabilmiştir. Mevlana'nın oğlu Sultan Veled, Afyon'u ziyareti sırasında "Bolvadin Mevlevihanesi"ni açmıştır.

Anadolu beylikleri dönemi

İlçede yer alan Kırık Minare (Haziran 2019)

Bolvadin, Selçuklu Hanedanı yıkıldıktan sonra Eşrefoğulları, Sahipataoğulları ve Karamanlılar'ın eline geçmiştir. Bu devirde Eşrefoğlu Külliyesi ve Erkmenhisarı Camii yapıldı. Bu eserlerden günümüze Eşrefoğlu Camisi'nin kitabesi ve Erkmenhisarı Camisi'nin minaresi (Kırık Minare) gelebilmiştir.

Osmanlı dönemi

Bolvadin, Sultan I. Murat zamanında Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlı döneminde, önceleri Germiyan vilayetine (Kütahya), 1839'dan sonra Hüdavendigar vilayetine (Bursa) bağlı kaza merkezi oldu. 1850 yılında Muhassılığa yükseldi. Karahisar-ı Sahip Sancağı (Afyon) iki Muhassılığa ayrılmıştır:

  1. Karahisar-ı Sahip Muhassılığı: Merkez Afyon, Sandıklı, Sincanlı, Dinar (bu dönemde Denizli'nin Çal ve Çivril ilçeleri Geyikler isminde olan Dinara bağlıdır)
  2. Bolvadin Muhassılığı: Merkez Bolvadin, Han, Bayat, Musluca (Emirdağ), Nevahid-i Barçınlı (Kemerkaya), İshaklı (Sultandağı), Karamık, Çay, Şuhut, Karaadilli, Çölabat kazaları

Büyük bir kültür merkezi olan Bolvadin'de ticari hayat ve sanat çok gelişmiştir. 1831 yılında yapılan nüfus sayımındaki istatistiklere göre 150 çeşit meslek grubu vardır. Ziraat Bankası 22. şubesini 1873 yılında Bolvadin'de açmıştır. Bunu takiben Osmanlı Bankası ve Akşehir Bankası da şube açmışlardır. Daha sonra Bolvadinliler 1 Haziran 1914 yılında, Osmanlı Döneminin ilk özel bankalarından olan "Bolvadin İktisadi Osmani Bankası"nı kurmuştur.

Kültür hayatını temsil eden medreselere, tekkelere, ahi kuruluşlarına Selçuklular zamanında raslanır. Bu teşkilatlar Osmanlı zamanında gelişmiştir. Nakşibendi, Kadri, Rufai ve Şazeli tarikatlarının merkezi olmuştur. Arşivlerdeki vesikalara göre 14 tekke vardır. 1924 yılında medreselerin kaldırıldığı tarihte, 28 tane medrese bulunuyordu. Aynı tarihte Afyon'da 19, Sandıklı'da 6, Aziziye (Emirdağ)'de 1 medrese vardı. 1839'dan sonra medreselerin yanı sıra kurulan okullardan Bolvadin'de 7 ibtidaiye (ilkokul), 1 rüştiye (ortaokul) vardır. Ayrıca 63 tane sıbyan (mahalle mektebi) bulunuyordu.

Kurtuluş Savaşı

Bolvadin, Türk Kurtuluş Savaşında stratejik yönden önemli bir merkez olmuştur. Birinci ve İkinci Ordu Bolvadin'de kurulmuştur. Cemal Kutay’ın değerlendirmesine göre Mehmet Fahrettin Koçak, “az faniye nasip olacak bir şerefin sahibi”dir. Zira Koçak, Yunan Başkumandanı Nikolaos Trikupis’i esir eden kıtalardan birinin Başçavuşudur ve esir düşman generalini Gazi Mustafa Kemal’in Başkumandanlık Karargâhına götürenler arasındadır.[2] Mehmet Fahrettin Koçak Hicrî 1315'te Bolvadin’de doğmuş, 1978 yılında 79 yaşında ölmüştür.

Coğrafya

Konum

Bolvadin, 31 derece 2 dakika doğu meridyeni ile 38 derece 43 dakika kuzey paralelinin kesiştiği noktada, derin ve uzun bir alüvyon ova üzerine kurulmuştur.

Ege bölgesi'nin İç Batı Anadolu kesminde yer alan Bolvadin güneyden Sultandağları, kuzeydoğudan Emirdağları ile çevrilidir.

Ulaşım açısından İç Anadolu, Ege ve Akdeniz bölgelerini birbirine bağlayan kilit noktadadır. Deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 1016 metre ve yüzölçümü 1108 km² dir. Afyon yüzölçümünün %12,85' ünü oluşturur.

Yüzey şekilleri ve iklim

Bolvadin'in arazileri genellikle ovadır. İlçenin yüzölçümünün ortalama %40'ı tarımsal saha olup büyük bir kısmında tahıl üretilmekte, ikinci sırayı meyvelik, bağ ve bahçe sahaları almaktadır. İlçenin dağlarında sarı meşe, ardıç ve çam ormanları vardır.

Bolvadin iklim bakımından İç Anadolu Bölgesi ile Ege Bölgesi arasında yer aldığından, zaman zaman karasal, zaman zaman ılıman hava kütlelerinin tesiri altında kalmaktadır. Genel olarak yazları kurak ve sıcak, kışları soğuk ve kar yağışlı geçmektedir.

Bolvadin yeraltı suları bakımından zengin bir kuşakta yer almasına rağmen akarsular bakımından fakirdir. Bölgedeki tek akarsu Ahır Dağlarından doğup, Bolvadin'in güneyinden geçerek Eber Gölü'ne dökülen Akarçay'dır. Üzerinde Altıgöz, Develi, Kırkgöz ile Sırt köprüsü gibi köprüler vardır.

Eber Gölü, Bolvadin'in güneydoğusunda bulunur. Bolvadin, Çay ve Sultandağı ilçelerine kıyısı vardır. Denizden yüksekliği 967 metre ve yüzölçümü 125 km² dir. Akarçay ve Sultandağlarından gelen sel suları ile beslenmekte olup, gölde yetişen kamış, hasırotu ile gölde bulunana sazan ve turna balıkları göl çevresinde bulunan köylüler için geçim kaynağı sağlamaktadır.

Nüfus

Nüfus ve Vatandaşlık Genel Müdürlüğü tarafından Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) uygulamasıyla yapılan nüfus sayımlarının sonuçlarını açıkladı. Açıklanan nüfus sayımında Afyonkarahisar'ın Bolvadin ilçesinin merkezi nüfusu 52 bin'den 31 bin'e gerileyerek yüzde 40 azaldı.

Nüfus ve Vatandaşlık Genel Müdürlüğü[3] internet sitesinde yayınlanan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) uygulamasıyla yapılan nüfus sayımlarının sonuçlarına göre, Bolvadin ilçe merkezinde 15 bin 618 erkek, 15 bin 734 Kadın yaşıyor. Sayım sonuçlarına göre, ilçe merkezi ve ilçe genelinde kadın sayısı erkek sayısından fazla çıktı.

Sayım sonucuna göre, Bolvadin'e bağlı kasabaların nüfusu ise şöyle: "Dişli Kasabası 3 bin 766, Kemerkaya Kasabası 2 bin 232, Özburun Kasabası 1 bin 966, Büyükkarabağ Kasabası 1 bin 621 olarak açıklandı."

İlçe 2 belde, 14 köy ve 64 mahalleden oluşmaktadır.

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[4] 39.238 7.953 31.285
1935[5] 43.119 9.195 33.924
1940[6] 45.151 9.492 35.659
1945[7] 47.817 9.851 37.966
1950[8] 53.299 10.946 42.353
1955[9] 61.113 12.575 48.538
1960[10][a] 29.765 16.026 13.739
1965[11] 35.464 20.139 15.325
1970[12] 41.026 25.417 15.609
1975[13] 46.223 29.218 17.005
1980[14] 47.643 30.599 17.044
1985[15] 55.427 35.509 19.918
1990[16] 66.438 44.969 21.469
2000[17] 79.888 52.398 27.490
2007[18] 46.520 31.352 15.168
2008[19] 45.751 30.754 14.997
2009[20] 45.962 31.284 14.678
2010[21] 45.949 31.387 14.562
2011[22] 45.263 30.993 14.270
2012[23] 45.694 31.810 13.884
2013[24] 45.710 31.691 14.019
2014[25] 45.098 31.328 13.770
2015[26] 44.550 31.227 13.323
2016[26] 44.539 31.464 13.075
2017[26] 43.842 30.784 13.058
2018[26] 43.398 30.385 13.013
2019[26] 45.384 32.610 12.774
2020[26] 45.133 32.475 12.658

Ekonomi

Bolvadin'de ekonomik hayat tarım, hayvancılık, ticaret ve sanayiye bağlıdır. Halkın geçim kaynağındaki ana unsur tarım ve hayvancılıktır. Buğday, arpa, mısır, nohut, fasulye, yeşil mercimek, şekerpancarı, haşhaş, ayçiçeği yetiştirilmekte; elma, armut, kayısı, vişne, kiraz gibi meyveler de üretilmektedir. Hayvancılıkta özellikle küçük baş hayvan yetiştiriciliği yaygındır.

Bolvadin, il ve ilçelere sanayi mamulleri pazarlamaktadır. Bunlar emaye ürünleri, işlenmiş kereste, teneke, demir doğrama, kaymak, sucuk, yumurtadır.

Bolvadin denince kaymak üzerinde durmak gerekir. Asıl kaymak Bolvadinli dilinde "camız" denen manda sütünden başkasından yapılmaz. Ancak son senelerde camız nüfusunda bir azalma olduğu söylenmektedir. Camız sütünün kendine has kıvamı, kokusu, yağ oranı ile kaymağın ham maddesi olarak önemli bir yeri vardır.

Burada bir noktayı da belirtmekte fayda var, son zamanlarda Afyon otogarındaki satıcılardan kaymak istendiğinde "kaymak" diye verdiklerinin içinde süt bulunan şekerden başka bir şey olmadığını bilmek ve aldanmamak gerekir. Asıl Bolvadin kaymağı, halis sütün şeker gibi hiçbir katkı maddesi katılmamış halinin özel metodlarla yoğunlaştırılması olduğunu ve mutlaka Bolvadin kaymağının aranması gerektiğinin altını çizmek gerekir.

Ekonomik göçler

Gurbetçilik

Kasaba ve köyler de dahil nüfusun büyük bölümü bu şehirlerinde yaşamaktadır:

Turizm

İlçede yer alan Kırkgöz Köprüsü (Ağustos 2019)

İlçe çok miktarda yeraltı jeotermal kaynağa sahiptir. Afyonkarahisar - Konya yolunun üzerinde olan Heybeli Termal Tatil Köyü, Bizans döneminden beri kullanılan bir kaplıca olup, o dönemde "Kızılkilise" veya "Kızılkirse" adıyla bilinen, Bolvadin'in önemli bir turizm merkezidir. Bolvadin Belediyesi'nin işlettiği tesis, son yıllarda yapılan çalışmalar ile tam bir turizm merkezi haline gelmiştir. Bolvadin’e 37 km uzaklıktadır. Su sıcaklığı 46 °C ile 52 °C arasında değişmekte olup, pH değeri 6,8’dir.

Bayramlarda ve yaz aylarında kapasitesini zorlayan tesis, bölgenin önemli bir termal tesisidir. Suyu şifalıdır. Birçok cilt hastalığına iyi gelmektedir. Bünyesinde 4 yıldızlı Özer Termal Otel'ini de barındırmaktadır. Büyük bir alana yayılmış olan tesiste; çim saha, basketbol sahası, çay bahçesi, çocuk parkı, 2 tane büyük havuz, 2 tane eski ve daha küçük havuz (Orta havuzlar) ve sayamadığımız birçok mekân vardır. Her devremülkte havuz vardır.

Kırkgöz Köprüsü

Bolvadin’in 6 km Güneyinde Bolvadin ile Sultandağı arasında Akarçay üzerindedir.

Köprü hakkında ilk bilgiler Hitit tabletlerinde bulunmaktadır. Köprü 400 metre uzunluğunda 4 metre genişliğinde taş bir köprüdür İstanbul da başlayan ve Bağdat a kadar uzanan taş kaplı bir yolun parçasıdır. 400 metre olan bu köprünün 60 tane gözü vardır. Kırk göz denilmesinin nedeni Türk mitolojisinde 40 çokluğu ifade ettiği için 40 göz denmiştir.

Yaşanılan dönemde Anadolu’yu doğuya bağlayan tek yol tek geçit burası olması köprünün değerini arttırmıştır. Köprünün önemi o kadar büyüktür ki bu köprüye sahip olan Anadolu’ya sahip olurmuş. Hititlerden sonra Frigler kullanmışlardır. Roma döneminde 2 kez tamir geçirmiş ilk tamiri Sezar bu köprüden geçeceği için yapılmış 2. tamiri Hadrianus döneminde MS 133 de gerçekleştirilmiştir. Roma, Bizans, Selçuklular dönemine ait bütün doğu ve batı seferleri, bu köprü üzerinde yapılmıştır Osmanlılar zamanında 1553 tarihinde kanuni sultan Süleyman Bizzat mimar Sinan’ı buraya getirerek burayı 2 defa tamir ettirmiştir ve ayrıca Bolvadin yönündeki 175 m'lik bölümü ile 22 gözünü Mimar Sinan yapmıştır. Köprünün gözlerine bakıldığında bu tamir farkları görülmektedir. Osmanlı döneminde köprünün yatağı üzerine bir de namazgâh eklenmiştir. Köprüden namazgaha girilen kapı üzerindeki beyaz mermer kitabeye bununla ilgili iki satırlık bir yazı yazılmıştır. Bugün bu kitabe Afyon Karahisar Müzesi’ndedir.

Türbeler, Mezarlar

Bolvadin türbe bakımından da zengin bir ilçedir.

  • Abdülkadir Geylani Türbesi: Ağılönü mahallesinde Abdülkadir Geylani'nin torunlarından olan Abdülkadir Geylani Sani Bolvadini'ye ait bir türbe ve yanında camisi bulunmaktadır. Kapalı türbe içerisinde, çocuk ve torunlarının da mezarı bulunmaktadır.
  • Abdül Vahap Gazi Mezarı: Mezarı Eber Gölü kenarındaki bir höyük üzerinde bulunmaktadır.

Spor

Bolvadin İlçesini, Bölgesel Amatör Lig'de Belediye Bolvadin Termalspor temsil ederken Afyonkarahisar Amatör Liglerinde Bolvadin Horan Gençlikspor temsil etmektedir. Takımlar maçlarına 2.500 Kişilik Bolvadin İlçe Stadında oynamaktadır.

İdari yapısı

Beldeleri

Notlar

  1. ^ Çay ve Sultandağı ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

  1. ^ "5 belediye başkanı daha AK Parti'ye katıldı". Tarafsız Haber Ajansı. 19 Şubat 2020. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020. 
  2. ^ Cemal Kutay, Kurtuluşun ve Cumhuriyetin Manevi Mimarları, DİBY, Ankara, Tarihsiz, sayfa 338
  3. ^ http://www.nvi.gov.tr 22 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  5. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  7. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  11. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  24. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  25. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  26. ^ a b c d e f

Dış bağlantılar