Acara (tarihsel bölge)
Acara (Gürcüce: აჭარა; translit.: "aç'ara"), Gürcistan’ın tarihsel-coğrafik bölgelerinden biridir. Bu bölge, Acara Çayı (Acaristskali) vadisine yayılır. Günümüzde Acara Özerk Cumhuriyeti sınırları içinde yer alır.
| Acara აჭარა | |
|---|---|
 | |
| Ülke | Gürcistan |
| Bölge | Mesheti |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1873,4 km² |
.svg)
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Acara adı VII. yüzyıldan itibaren kullanılmıştır. Coğrafi აჭი "Açi" adıyla alakalı olduğu öne sürülmektedir. Muhtemelen iki adlandırma da ჭანი "Çani" (Lazlar) ile ilişkilidir ve საჭანო "Saçano" (Lazistan) anlamına gelmektedir.
Coğrafi konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Acara eski tarihlerde, Gürcistan'ın güneybatı kesimindeki tarihsel Mesheti bölgesinin bir parçasıydı. Bölge, eskiden itibaren Yukarı Acara (Zemo Acara) ve Aşağı Acara (Kvemo Acara) olarak ikiye ayrılıyordu. Yukarı Acara'nın merkezi sırasıyla Did-Acara, Hihahi ve Hulo adlı yerleşim merkezleriydi. Aşağı Acara'nın merkezi ise Keda idi. Acara adı aynı zamanda Acara Çayı vadisini adlandırmak için kullanılıyordu. Bundan dolayı Aşağı Acara ve Yukarı Acara arasında kalan bölgeye, “orta vadi” anlamına gelen Şuahevi (şua:orta; hevi: vadi) deniyordu.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Acara bölgesi, M. Ö. III. yüzyıldan itibaren Gürcü krallıklarının ve prensliklerinin yönetimi altında kaldı. XVI. yüzyılda Osmanlılar tarafından fethedildi. 1578'de kurulan Çıldır Eyaleti’ne iki sancak olarak bağlandı. Bu sancaklara da Acara-yı Ulya (Yukarı Acara) ve Acara-yı Süfla (Aşağı Acara) adları verildi.[1] 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında Çıldır Eyaleti’nin sınırları değişince bu iki sancağın idari statüleri de zaman içinde değişiklikler geçirdi. Değişik tarihlerde kaza veya nahiye olarak yönetilen Acara-yı Ülya ve Acara-yı Süfla, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde Lazistan Sancağı sınırları içinde yer alıyordu. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Acara bölgesi, Çarlık yönetiminin eline geçti ve bu tarihten sonra Gürcistan sınırları içinde kaldı. Bu savaşın ardından bölge nüfusunun önemli bölümü Osmanlı topraklarına göç etti. Temmuz 1921’de, Acara bölgesine Batum ve Çüruksu (Kobuleti) yöreleri de katılarak, bütün Müslüman nüfusunu içine alacak biçimde Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihsel Acara bölgesi halkı, kendilerini Acaralı (Açareli) olarak adlandırır. Bu bölgeden Osmanlı ülkesine göçen Gürcüler de bu adlandırmayı kullanmışlardır. Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra, özerk cumhuriyetteki müslüman Gürcüler Acaralı olarak adlandırıldı. Acaralılar Sovyetler Birliği’nin kuruluşundan sonra yapılan nüfus sayımlarında Gürcü ulusunu parçalara ayırma politikası çerçevesinde ayrı bir halk olarak kabul edildi. Acaralı Gürcüler ancak 1936 tarihinden itibaren nüfus sayımlarında Gürcü olarak sayıldılar. Türkiye’de Cumhuriyet döneminde Acara bölgesi "Acaristan" olarak adlandırılmaya başlandı.
Dil
[değiştir | kaynağı değiştir]Acaralılar, tarihsel olarak Gürcüce'nin bir diyalektini konuşuyorlardı. Acara diyalekti (Acaruli) yazılı bir dil değildir ve Acaralılar eğitim ve yazı dili olarak standart Gürcüceyi kullanırlar.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 83 ve diğer sayfalar.
