János Hunyadi
| Hünyadi Yanoş | |
|---|---|
| Macaristan Krallığı taht naibi Erdel Voyvodası | |
 | |
| Doğum | 1406 civarı |
| Ölüm | 11 Ağustos 1456 Zemun, Macaristan Krallığı (şimdi Sırbistan) |
| Defin | Alba Iulia, Macaristan Krallığı (şimdi Romanya) |
| Eş(ler)i | Erzsébet Szilágyi |
| Çocuk(lar)ı | Ladislaus Hunyadi Matyas Corvinus |
| Hanedan | Hünyadi Ailesi |
| Babası | Voyk |
| Annesi | Elizabeth Morsina |
| İmza |  |
_big.svg)
Hünyadi Yanoş ya da Yanoş Hunyadi (Macarca: Hunyadi János, 1407 civarı – 11 Ağustos 1456), Orta Çağ Macar ordu komutanıdır. Hunyadi soyadı, János adıdır, Macar geleneğine göre önce soyadı, sonra adı yazılır, Türkçeye de bu şekilde geçmiştir.
Erdel (Transilvanya) bölgesinden, büyük olasılıkla Macar-Sekel kökenli bir aile olan Hünyadi'ler (Macar-Sekel kökenli olduklarına dair pek çok kanıt olduğu gibi, Hünyadi Yanoş'un I. Kosova Savaşı'nda ölen aynı isimli yeğeni Sekel Yanoş-János Székely olarak anılır.) 1409 yılında Kutsal Roma Germen İmparatoru ve Macaristan Kralı Sigismund'dan Hünyad kalesinin derebeylik haklarını aldılar.
Hünyadi Yanoş gençliğinde Kral Sigismund'un askeri hizmetine girdi. Bulgarlara, sonra Osmanlılara karşı savaşlarda yararlılıklar gösterdi. 1440'ta II. Murad'in yaptığı Belgrad kuşatmasında şehrin komutanı olarak direniş gösterdi ve şehir Osmanlılar eline düşmedi. Macaristan Kralı olarak seçilen I. Ladislas (Lehistan kralı III. Wladyslaw) tarafından 1441'de Erdel (Transilvanya) voyvodalığına atandı. Macar Kralı I. Ladislas iki komutanını, Hünyadi Yanoş ve Nicholas Ujlaki'yi Osmanlı tehdidi altındaki sınırları korumakla görevlendirdi. Bunlardan Hünyadi Yanoş Belgrad'daki karargahından Osmanlı topraklarına karşı taarruzlar yapmaya başladı.
1441'de Erdel'i işgal eden ve Sibin'i kuşatan akıncı ordusunu bozguna uğratıp komutanı Mezid Beyi öldürdü. Kaçış yolları kapatılan Mezid Bey'in Osmanlı akıncı birlikleri tamamen imha edildi.
1442 yılının Eylül ayında Mezid Bey'in intikamını almak isteyen Şahabeddin Paşa da Vazag Muharebesi'nde aynı akıbete uğrayıp yenildi ve büyük kayıplar vererek geri çekilmek zorunda kaldı.
Hünyadi Yanoş 1444'te ordusu ile Balkanlardan inip gönderilen Osmanlı eyalet askeri ordularına karşı galip gelip Balkan Dağları üzerindeki İzladi Geçidi'ne kadar geldi. Bu geçitte savunmaya geçen II. Murad komutasındaki Osmanlı ordusuna karşı yaptığı İzladi Derbendi Muharebesi'nde mağlup oldu, ama Erdel'e geri kaçmayı başardı. Bu muharebede mağlup Macar ordusu da galip Osmanlı ordusu da büyük zayiat verdiler.
II. Murad, Macarlarla 1444 yılında yeminli Segedin Barışı'nı imzaladı. İki hükümdar kutsal kitaplarına el basarak yemin ettiler. II. Murad Osmanlı tahtından çekilip yerine genç oğlu II. Mehmed padişahlığa geçti. Haçlı Seferi organize etmek isteyen Papa IV. Eugene'nin ve Macar kralına temsilcisi Kardinal Giuliano Cesarini'nin teşviki ile barış bozuldu. Macar Kralı I. Ladislas ve Hünyadi Yanoş'un komutasında bir büyük Haçlı ordusu Balkanlardan ilerledi Niş'te bir savaş kazandı. Doğu'ya ilerleyerek Sofya'yı işgal etti; Karadeniz kıyısında bulunan, Varna'yı kuşattı. Varna Muharebesinde Haçlılar müthiş bir bozguna uğradılar. Yemin bozan Macar Kralı I. Ladislas ve papalık temsilcisi Kardinal Cesarini bu muharebede öldürüldüler. Hünyadi Yanoş zor olarak küçük bir birlikte kaçtı. Savaşta ölen Kral I. Ladislas'nıın yerine Macar Kralı seçilen V. László'nun çocuk yaşta olmasından dolayı, Hünyadi Yanoş "taht naibi" sıfatı ile Macaristan'a hakim oldu. Bu görevini 1446 ve 1453 yılları arasında sürdürdü.
1447'de II. Murad'da bağlılık sunmak isteyen Eflak Voyvodası Vlad Drakul Erdel Voyvodası olan Hünyadi Yanoş tarafından öldürtüldü. Ayni yıl Hünyadi Yanoş kendi seçtirdiği yeni Eflak Voyvodası'nın ordusu ile Bohemyalı ve Almanyalı birliklerle takviyeli yeni bir Macar ordusu ile birlikte yeni bir Balkan seferine girişti. Once Sırbistan'a hücum edip Sırp Despotu Brankoviç'in desteğini sağlamaya çalıştı. Sırbistan başkenti olan Semendire kalesi önünde Kovin'de bir ay kaldı ama Sırp despotunun desteğini almakta başarısız kaldı. Sonra ordusu ile Sırbistan'ı yağma ederek Kosova'ya yöneldi. II. Murad komutasındaki Osmanlı ordusu ile yaptığı II. Kosova Muharebesi'ni tekrar büyük bir zayiatla kaybetti.
Hünyadi Yanoş'un II. Mehmed'in 1456 Belgrad Kuşatması sırasında Osmanlı kuvvetlerinin yenilmesinde oynadığı rol, daha sonraki yüzyıllarda Macar ulusal kahramanı olarak benimsenmesini sağladı. Hünyadi, 1456 kuşatması sırasında ordusunda yayılan veba salgını yüzünden öldü. Oğullarından Mátyás, I. Mátyás adıyla Macaristan kralı olarak hüküm sürdü. (Matyas Corvinus, Hunların bakiyesi olan Sekellerden geldiğini belirtmek için kendisini 2. Attila olarak adlandırmıştır.) (1458–1490).
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Xenopol, Alexandru D., Histoire des Roumains, i, Paris, 1896
- Milton G. Lehrer and David Martin, Transylvania: History and Reality, Bartleby Press; 1986
- Ion Grumeza, Dacia: Land of Transylvania, Cornerstone of Ancient Eastern Europe, Hamilton Books, 2009
- Constantin C Giurescu, Transylvania in the history of Romania: An historical outline, Garnstone P; 1969
- Stefan Pascu, A History of Transylvania, Wayne State Univ Pr, 1983
