Mekteb-i Aşîret-i Hümâyun

Aşiret Mektebi'nin 1880 ve 1893 yılları arasında bir tarihte çekilmiş olan fotoğrafı (Abdullah Biraderler, ABD Kongre Kütüphanesi)

Bir grup Mekteb-i Aşiret-i Hümayun (Osmanlıca: مَكْتَبِ عشیرت همايون) öğrencisi (Abdullah Biraderler, 1892-1893)

Aşiret Mektebi (Osmanlıca: مَكْتَبِ عشیرت همايون) (özgün adıyla Mekteb-i Aşiret-i Hümayun), Osmanlı Devleti'nde önde gelen aşiret liderlerinin çocuklarının Osmanlı eğitim sistemi içerisinde yetiştirilerek devlete ve saltanata bağlamak amacıyla Sultanı Sultan II. Abdülhamid tarafından İstanbul'da 21 Eylül 1892 tarihinde açılan okul.

12-16 yaş arasında erkek çocukların öğrenim gördüğü orta dereceli parasız yatılı bir okul idi. İstanbul'da Akaretler'deki bir binada bir yıl faaliyet gösteren bu okul Kabataş'taki Esma Sultan Konağına taşınmış, kapanana kadar burada eğitime devam etmiştir. Okul kapandıktan sonra aynı binada Kabataş Lisesi eğitime başlamıştır.

Mektebe ilk olarak Halep, Bağdat, Suriye, Musul, Basra, Diyarbakır, Trablusgarp vilayetlerinden ve Kudüs, Bingazi ile Zur sancaklarından, kabiliyetli ve muteber ailelerin 12 ile 16 yaş arasındaki çocukları alınmıştır.

Bunlar, özenle yetiştirildiler ve daha sonraki senelerde sayıları arttırıldı. İki yıllık öğretim programı, beş yıla çıkarılan okulda Kuran, fıkıh, ilmihal gibi din bilgileri yanında, zamanın fen bilgileri, Fransızca, Türkçe, coğrafya, tarih, edebiyat ve askerî dersler okutuldu.

Başlangıçta sadece Arap aşiret reislerinin çocukları alınırken, sonraki yıllarda, okulun prestijinin artması üzerine Kürt ve Arnavut aşiret reislerinin çocukları da kabul edilmeye başlandı. Böylece mektep, bütün aşiretlere hitap eder duruma geldi. Aşiret mektebinden mezun olan çocuklar, Harbiye ve Mülkiye mekteplerine gönderildiler.

Zamanla okulun öğrenci sayısı ve masrafı arttı; Maarif Nezareti okulun ihtiyacı olan parayı bulmakta zorlanmaya başladı. Ayrıca okulda özellikle Kürt ve Arap talebeler arasında sık sık kavgalar yaşanmaktaydı. Kavgaları önlemek ve güvenliği sağlamak amacıyla okul bahçesine bir karakol binası yapılmak zorunda kalındı. Arşivler 1906'da çıkan yemeklerle ilgili bir ayaklanmada kapatıldığını yazsa da, politik bir ayaklanma sonucu kapatıldığı sanılmaktadır.