Zerde
| Zerde | |
|---|---|
 | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
Zerde, Türk mutfağında İstanbul, Gaziantep, Balıkesir,[1] Konya,[2] Şanlıurfa[3] Tekirdağ[4] Edirne[4], Adana ve Karaman yörelerine ait geleneksel bir tatlıdır. Pirinçle su pişirilerek ve içine kızamık şekeri (lohusa şekeri) ve karanfil atılarak hazırlanır. Safranla renk ve koku verilen bir çeşit şekerli pirinç peltesidir.[5]
Zerde düğünlerde, bebeklerin dünyaya gelişi kutlamalarında ve Muharrem ayının ilk on gününde servis edilmesiyle meşhurdur.[6]
Osmanlı mutfağındaki çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Lâmiî Çelebi’nin Ferhâd ile Şîrîn Mesnevîsinde Zerde olarak adı geçmektedir.[7]
Yörelere göre çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Urfa zerdesi (Şanlıurfa zerdesi)
[değiştir | kaynağı değiştir]Pirinç ve şekerden yapılan, renk verici olarak haspir (Carthamus tinctorius L.) çiçeği (çiçek taç yaprakları) kullanılan ve özellikle düğün, nişan, sünnet, hac yemeği vb. özel günlerde ve bayramlarda sunulan yöresel vazgeçilmez bir tatlı çeşididir. Urfa Şer’iyye sicillerindeki vakıflarla ilgili kayıtlardan 204, 205, 218 ve 225 no’lu Şer’iyye sicillerinde 1845-1899 yılları arasında Urfa’da tesis edilen vakıflar üzerinde durulmuş olup, Urfa Zerdesinin yapılan ikramların arasında yer aldığı belirtilmektedir. Urfa Zerdesi (Şanlıurfa Zerdesi) yöre ile özdeşleşmiş meşhur bir üründür. Üretim metodunda özellikle renk ve aroma vermesi amacı ile yörede yetişen haspir (Carthamus tinctorius L.) çiçeği (çiçek taç yaprakları) kullanılmaktadır. Bu sebeple benzer tatlılardan farklıdır. Urfa Zerdesi (Şanlıurfa Zerdesi) Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[8][9]
Konya zerdesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Konya Zerdesi 11.10.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[10]
Cizre bırınczer
[değiştir | kaynağı değiştir]Malzemeleri toz beyaz şeker, pirinç, su, tarçın, zerdeçal veya safrandır. Cizre bırınczer 22.12.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Şırnak adına coğrafi işaret almıştır.[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Balıkesir Mutfağı hakkında ansiklopedik bilgi". 23 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2009.
- ^ "Konya'nın Zerde Tatlısı Çumra Çağrı". 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2009.
- ^ Yoksullar Bayram Sabahı'nda Unutulmadı 63haber.com[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b "Türkiye'nin bayram tatları ntvmsnbc.com. 18 Aralık 2007". 10 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2009.
- ^ "Türk Dil Kurumu - Büyük Türkçe Sözlük". 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2009.
- ^ "Zerde Rice Jelly With Honey & Saffron". 28 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2009.
- ^ "Geleneksel Türk Mutfaği ve Lâmiî Çelebi'nin Ferhâd ile Şîrîn Mesnevîsinde Bahsettiği Yiyecek ve İçecekler" (PDF). İLMÎ ARAŞTIRMALAR, Sayi 21, 2006, 121-134. 28 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Aralık 2022.
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38318[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2022.
- ^ "Cizre Bırınczer". Türk Patent ve Marka Kurumu. 5 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2024.
 | Tatlı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |