Benito Mussolini
| Benito Mussolini italiança Benito Amilcare Andrea Mussolini .jpg) | |||
| Benito Mussolini | |||
| |||
|---|---|---|---|
| |||
| aña qädär: | nigezlänä | ||
| däwamçısı: | yuqqa çığa | ||
| Tuu: | 29 iyül 1883 | ||
| Ülem: | 28 aprel 1945 (61 yäş) | ||
Benito Mussolini, tulı isem Benito Amilkare Andrea Mussolini (italiança Benito Amilcare Andrea Mussolini, 1883-1945) — İtaliä säyäsät häm däwlät eşleklese, Milli faşist firqäseneñ citäkçese, diktator, yulbaşçı (duçe), İtaliä premyer-ministrı bularaq 1922-1943 yıllarda ilne citäkli. İmperiä berençe marşalı (1938).
1943 yılğa qädär xäkimiättä bula, 1943 yılnıñ iyülendä bärep töşerelä, qulğa alına.
1943 yılnıñ sentäberendä alman maxsus ğäskäre belän azat itelä.
1945 yılğa qädär tönyaq İtaliädä qurçaq İtaliä sotsial' cömhüriäten citäkli.
1945 yılnıñ 28 aprelendä partizannar tarafınnan üterelä.
Mussolini - İtaliä faşizmına nigez saluçı, aña korporativizm, ekpansionizm, antikommunizm, tsenzura, däwlät propagandası xas bula.
Tormış yulı
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1883 yılda Forli-Çezena wiläyäte Emiliä-Romanye şähärendä tuğan. Änise - uqıtuçı, ätise - timerçe, Bakunin fikerläre tarafdarı.
1892 yılda mäktäptä sıynıftaşnı pıçaq belän çänçä.
1900 yılda sotsialist firqäsenä kerä.
1902 yılda Eswiçrägä kitä, taşçı bulıp eşli.
Eswiçrädä ber cıyında Lenin belän tanışa.
1903 yılda qulğa alına, İtaliägä cibärelä, 1904 yılda azat itelä, häm ğäskärgä bara.
1906 yılda uqıtuçı bulıp eşli, 1908 yılda frantsuz kölliätendä professor däräcäsenä layıq bula.
1907 yılda möxärrir bulıp eşli.
1915 yıldan Berençe Bötendönya suğışında qatnaşa.
1917 yılda minadan qatı yaralana.
1917 yılda sotsializmnan baş tarta, 1919 yılda "İtaliä köräş berlege" digän faşist oyışmasına nigez sala.
Xakimiätkä kilü
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1922 yılda Rimğa höcüm digän faşist firqäseneñ yöreşe başlana. Näticädä Mussolini patşa Viktor Emmanuil II tarafınnan premyer-ministr itep bigelänä.
1923 yılda Açebo qanunı qabul itelä: ciñgän firqä (min. 25%) parlamentta 66% urın ala. Säyäsi bastırular başlana.
Suğışlar
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1923 yılda Korfu utrawın basıp ala.
1935 ylda Efiopiägä qarşı suğış başlıy, 1936 yılda basıp ala.
1934 yılda Hitler belän oçraşa.
1939 yılda Albaniäne yawlap ala. Almaniä belän Qorıç paktın tözi.
1940 yılda Frantsiä, Böyekbritaniägä suğış iğlan itä, Somalilend ilen yawlıy, Yunanstanğa, Misırğa höcüm itä.
1941 yılda partizannar yärdämendä ingliz ğäskäre Somali häm Eritreyäne azat itä.
1942 yılda Erwin Rommel ğäskäre Kirenaikanı kire qaytara häm Äl-Älämäyn şähärenä qädär alğa çığa.
Ciñelü
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1942 yılnıñ 23 oktäberendä ingliz ğäskäre Äl-Älämäyn yanında İtaliä häm alman ğäskären ciñä.
1943 yılda 250 meñle İtaliä-Almaniä ğäskäre Tunista çigenä.
1943 yılğa qädär xäkimiättä bula, 1943 yılnıñ iyülendä bärep töşerelä, qulğa alına.
1943 yılnıñ sentäberendä alman maxsus ğäskäre belän azat itelä.
1945 yılğa qädär tönyaq İtaliädä qurçaq İtaliä sotsial' cömhüriäten citäkli.
1945 yılnıñ 28 aprelendä partizannar tarafınnan söyärkäse Klara Petaççi belän üterelä. Mäyetlär Milanda benzokonkada asılıp quyılğan.
Monı da qarağız
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Ädäbiät
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Антонов М. Ф. Глава 2. Историческая миссия Бенито Муссолини // От лжекапитализма к тоталитаризму! Мир в XXI веке и судьбы России. — М.: Альта-Принт, 2008. — 592 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-5-98628-110-0.
- Белоусов Л. Бенито Муссолини. — АСТ-Пресс, 1999. — 128 с. — ISBN 5-7805-0457-1.
- Виноградова А. Конец Муссолини // Вопросы истории, № 5. — 1990. — 166 с.
- Ильинский М. М. Жизнь и смерть Бенито Муссолини. М.. 2000.
- Колье Р. Дуче! Взлёт и падение Бенито Муссолини = Duce! A biography of Benito Mussolini. — М.: Центрполиграф, 2001. — 493 с.
- Муссолини Р. Дуче, мой отец. — М.:РИПОЛ классик, 2009. — 224 с. — ISBN 978-5-386-01633-3.
- Ридли Д. Муссолини. М., 1999.
- Смит Д. М. Муссолини. — ИнтерДайджест, 1995. — 384 с. — ISBN 985-10-0010-8.
- Хибберт К. Бенито Муссолини = Benito Mussolini, A Biography. — Ростов-на-Дону: Феникс, 1998. — 512 с. — ISBN 5-222-00227-6.
- Чиано Галеаццо. Дневник фашиста. 1939—1943. — М.: Издательство «Плацъ», Серия «Первоисточники новейшей истории», 2010. — 676 с. — ISBN 978-5-903514-02-1.