Maldiv orollari

Maldiv (Dhivehi Rajjge), Maldiv Respublikasi (Dhivehi Rajjeyge Jumhooriyya) — Jan. Osiyoda, Hind oke-anining shim.-gʻarbiy qismidagi Maldiv o.larida joylashgan davlat. Shri Lanka o.ningjan.garbida. Mayd. 298 km2. Aholisi 310,7 ming kishi (2001). Poytaxti — Male sh. Maʼmuriy jihatdan 20 orollar guruhiga boʻlinadi.

Davlat tuzumi. M. — respublika. Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlik tarkibida. Amaldagi konstitutsiyasi 1968 y. 11 noyab.da kuchga kirgan, unga 1972 va 1997 y.larda tuzatishlar kiritilgan. Davlat boshligʻi — prezident, aholi tomonidan 5 y. muddatga saylanadi (1978 y.dan Moʻmin Abdul Qay-yum). Qonun chiqaruvchi hokimiyat — bir palatali parlament (majlis). Ijroiya hokimiyatni prezident va u tayinlaydigan vazirlar mahkamasi amalga oshiradi.

Tabiati. Maldiv arxipelagi 2 mingdan ortiq kichik orol (atoll)dan iborat, shundan 200 tasida odam yashaydi. Orollarning aksariyati marjon qoyalar bilan oʻralgan. Iqlimi ekvatorga xos, mussonli. Havo t-rasi 24—30°. Yomgʻir koʻp yogʻishiga qaramay (yiliga 2500 mm gacha) chuchuk suv yetishmaydi. Kokos palmasi, banan, sitruszorlar bor. Non daraxti oʻsadi.

Aholisining 99% maldiv (divexi)lar, shuningdek, arablar va malayyalar ham yashaydi. Asosiy dini — islom. Rasmiy tili — maldiv (divexi) tili. Shahar aholisi 30%, birdanbir shahar — Maleda istiqomat qiladi.

Tarixi. Mil.av. 3—1-a.larda Seylon va Hindistondan singallar, hindlar kelib oʻrnashgan. Ular budda diniga eʼtiqod qilgan. 5—12-a.larda arablar va forslar kelgach, islom dini Tapkalgan, 1153 y.da islom sultonligi vujudga kelib, Didi sulolasi 1968 y.gacha hukmronlik qildi. Sultonlik 1558 y.dan portugallarga, 17-a.ning 2-yarmidan gollandlarga qaram boʻldi. 1796 y. dan Buyuk Britaniya hukmronligi oʻrnatildi, 1887 y. dek.da uning protektoratiga aylandi. 1965 y.da toʻliq mustaqillikka erishdi. 1968 y.da esa rus-publika deb eʼlon qilindi. M. 1965 y.dan BMT aʼzosi. Siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari yoʻq. OʻzR bilan diplomatiya munosabatlarini 1994 y. 7 dek. da oʻrnatdi. Milliy bayrami — 26 iyul — Mustaqillik kuni (1965).

Xoʻjaligi. M. — iqtisodiy qoloq mamlakat. Yalpi ichki mahsulotda baliqchilikning ulushi 13%, sayyoxlik 18%, xizmat koʻrsatish sohasi 20%, q.x. ulushi 23,7% va sanoat ulushi 7,7% ni tashkil etadi. Baliq ovlash flotida 4 mingdan ortiq kema bor. Dengizdan chigʻanoq, marvarid, marjon ham olinadi. Q.x.ning asosi — kokos palmasi. Sholi va sabzavot, sitrus mevalar, mango, banan, batat, yams ham yetishtiriladi. Chorvachiligi yoʻqdarajada: bir oz parranda boqiladi. Sanoati bir necha mayda ustaxonalardan iborat (baliqMaldiv baliqchilari okeanda baliq ovlamoqdalar.

ovlash kemalari quriladi, toʻr toʻqiladi, meva konservalari tayyorlanadi, marjonlardan bezaklar qilinadi, kokos yongʻogʻi qayta ishlanadi, baliq uni ishlab chiqariladi, uy-roʻzgʻor asboblari yasaladi va h.k.). Xorijiy sayyoxlik rivojlangan: yiliga 150 mingga yaqin sayyoh kelib-ketadi. Yuklar asosan kemalarda tashiladi. Savdo flotida 60 dan koʻproq kema bor. Asosiy dengiz porti — Male. Xulule o.da aeroport bor. Chetga quritilgan va dudlangan baliq, badiiy hunarmandchilik buyumlari, kokos palmasi mahsulotlari sotiladi. Chetdan oziq-ovqat va sanoat mollari, neft mahsulotlari keltiriladi. Savdo-sotiqdagi asosiy mijozlari: Hindiston, AQSH, Tailand, Yaponiya, Buyuk Britaniya, Singapur, Shri Lanka. Pul birligi — rufiya (Maldiv rupiyasi).

Maorifi. Mamlakat katta yoshdagi aholisining aksariyati savodsiz. Boshlangʻich maktabda oʻqish muddati 5 y. (bolalar 6 yoshdan qabul qilinadi), oʻrta maktabda 5 yoki 6 y. Boshlangʻich maktabda maldiv tilida, oʻrta maktabda ingliztilidaoʻqitiladi. Quyi kasbhunar maktabi ham bor. Oʻrta maxsus va oliy oʻquv yurtlari yoʻq. Yoshlar oʻrta maxsus va oliy taʼlim olish uchun Hindiston va Shri Lankaga boradilar.

Matbuoti, radioeshittirishi va telekoʻrsatuvi. M.da nashr etiladigan asosiy gaz.lar: "Aafathis" ["Yangi tong", maldiv (divexi) va ingliz tilidagi kundalik gaz.], "Maldivz nyus bulletin" ("Maldiv yangiliklari byulleteni", ingliz tilidagi haftanoma), "Xaviru" ["Oqshom", maldiv (divexi) va ingliz tilidagi kundalik gaz, 1979 y.dan]. XANS agentligi, yangiliklar mahkamasi, 1989 y. tashkil etilgan. Axborot va radioeshittirish departamenta 1978 y. tuzilgan. Maldivlar ovozi, hukumatning radioeshittirish xizmati, 1962 y. asos solingan. Maldivlar televideniyesi, 1978 y.dan koʻrsa-tuvlar olib boradi.

Maldives (Maldivalar Respublikasi) poytaxti — Male shahri. BMT aʼzosi