Тулчйн

Тулчйн Тульчин
Шаҳар
Байроқ Герб
Асос солинган	1607
Аҳолиси  (2022)	14 446

Тулчйн (украинча: Тульчин , транслит. Тулчин, эски номи Нестервар (венгрия Нестер — Днестр ва уруш шаҳарчасидан), лотинча Тулcинум, полякча: Тулcзйн , идишча: טולטשין , руминча: Тулcин) — Украина ғарбидаги Винница вилоятидаги шаҳар, олдин Подолия. У Тулчин туманининг маъмурий маркази бўлиб, декабристлар жанубий жамиятининг бош маркази бўлган, қўзғолонни режалаштириш пайтида Павел Пестел шу ерда жойлашган Шаҳарда украиналик бастакор Николай Леонтовичнинг уйи бўлгани учун машҳур бўлиб, шу ерда бир нечта хор дурдоналарини (жумладан, дунёга машҳур " Қўнғироқлар Керолини ") яратган. Шаҳарнинг диққатга сазовор жойи 1780-йилларда Жозеф Лакроих томонидан ишлаб чиқилган режаларга мувофиқ Палладиан меъморчилиги тамойиллари асосида қурилган Потокки оиласининг саройидир. Полша ватанпарвари Жозеф Висоcки (генерал) 1809-йилда Тулчйн шаҳрида туғилган, Памиэтник Женерала Wйсоcиэго, Доwодcй Легиону Полскиэго На Wегрзеч З Cзасу Кампании Wегиэрскиэж W Року 1848 −1849 йиллари муаллифи. Аҳолиси: 14,446 (2022-йил)

Тулчйн 1908-йил

1910-йилда Сйнагогуэ

Полшада Тулчйн биринчи марта 1607-йилда тилга олинган. Бу Полша Қироллиги тожининг Браcлаw воэводешипидаги қироллик шаҳри бўлган.1609-йилда қирол Сигисмунд ИИИ Васа шаҳарни Валентий Александр Калиновскийга берди. 1728-йилгача Тулчйн Калиновскийлар оиласининг полшалик магнатлари (Тулчйнлар оиласининг бошқа таниқли аъзолари Адам Калиновски ва Марсин Калиновскилар) мулклари таркибига кирди ва кейин Калиновскининг бошқа филиалларини айланиб ўтиб, Станислав Потокки қўлига ўтди, кейин 1734-йилда. Франcисзек Салезй Потоcки ва унинг ўғли Станисłаw Сзcзęснй Потоcки, Потоcки оиласи Тулчйн бўлимининг энг унутилмас ва машҳур аъзоси бўлган. Тарговица конфедерацияси даврида Тулчйн конфедерацияларнинг бош қароргоҳи бўлҳан. Миэcзйслав Потоcки Тулчйнни куёви Грзегорз Строгоновга сотди, у уни Пиотр Олденбурскийга сотди, у ўз навбатида уни Россия Император Ғазналигига сотди. Полша магнат оилаларининг Струś, Łашcз, Мнишех, Модржеwски, Потоcки ва Тарлонинг саройда тўпланган қадимий архивлари эгалик қилиш пайтида йўқолган, мебел ва санъат коллекциялари эса Мечислав Потокки яшаган Парижга юборилган. Киэв — Одесса поезд линияси қурилганидан кейин Тулчйн иқтисодий таназзулга юз тутди. Полша аскарлари яҳудийларни украинларнинг раҳм-шафқациз ташлаб, атайлаб шаҳарни тарк этган ҳолатлар бўлган. Бу 1648-йилда Тулчйн шаҳрида содир бўлган. Полша аскарлари қозоқлар билан келишиб, шаҳарни тарк этишди. Яҳудийлар шаҳар йиқилиб, ҳаммаси қирғин қилинмагунча, ўзлари уни ҳимоя қилдилар. Октябр инқилобидан олдин Тулчйн катта яҳудийнинг аҳолиси бўлиб ва ҳар йили 24-июл ва 1-октябрда иккита савдо ярмаркаси бўлиб, ҳар йили алоҳида 26 бозор куни бўлиб ўтган. 1917-йилдан 1920-йилгача шаҳарга эгалик қилиш ҳуқуқига поляклар, болшевиклар, оқ руслар ва украинлар ўртасида тез-тез ўзгариб турди.

Иккинчи жаҳон уруши пайтида немис босқинчилари Тулчйн ва унинг атрофидаги ҳудудларни Руминия назоратига топширган. Биринчи марта геттога қамалгандан сўнг, Тулчйнлик яҳудийларнинг аксарияти яқин атрофдаги Печора концлагерига сургун қилинган ва у ерда ҳалок бўлган. Бу ҳудуд 1944-йил март ойида Қизил Армия томонидан озод қилинган.

Ҳозир аҳоли сони тахминан 13,500 атрофида (2005-йил ҳолатига).

Шаҳар суратлари

• 
  Тулчйндаги Доминикан черкови
• 
  Католик черкови
• 
  Тахминан черкови
• 
  Тулчйндаги янги Потокки саройи
• 
  Шаҳар музейи

Тулчйндаги Потокки саройи (тиклаш)

Таниқли шахслар

М. Леонтович ёдгорлиги

• Станислав Трембеcки (1739—1812), полшалик шоир
• Влодзимер Потокки (1789—1812), полшалик граф, артиллерия полковниги
• Миэcзйслав Потоcки (1799—1878), Полша магнати, Тулчиндаги мулк эгаси, 19-асрдаги энг бой поляклардан бири
• Рус ёзувчиси Александр Велтман (1800—1870) бир неча йил шу ерда бўлган (ва бу ерда Пушкин билан учрашган)
• Жозеф Висоcки (1809—1873), Полша ҳарбий қўмондони, Полша армияси генерали, Полша миллий қўзғолонлари ва 1848-йилги Венгрия инқилоби иштирокчиси.
• Мариан Дзиэвиcки (1872—1935), полшалик ҳуқуқшунос, Вилно президенти, маҳаллий ҳукумат фаоли
• Бронислав Матевич-Маcиээвиcз (1882—1911), полшалик учувчи
• Бу ерда украиналик бастакор (Қўнғироқлар Керолини яратган) Николай Леонтович (1877—1921) яшаган.
• Софи Такер, асли украиналик америкалик қўшиқчи, комедиячи, актриса ва радио ёзувчи.

Манбалар

• Сłоwник географиcзнй Крóлестwа Полскиэго и иннйч кражów сłоwианскич, (1880—1914) Том (жилд.) ХИИ, 611-613-бетлар.