Yucatán
Yucatán (phát âm tiếng Tây Ban Nha: [ɟ͡ʝukaˈtan] (
nghe)), chính thức là Tiểu bang Tự do và có Chủ quyền Yucatán (tiếng Tây Ban Nha: Estado Libre y Soberano de Yucatán), là một trong 31 tiểu bang, cùng với thành phố México, tạo nên 32 chủ thể liên bang của México. Nó được chia thành 106 municipio (hạt), với thành phố thủ phủ là Mérida.
| Yucatán | |
|---|---|
| — Tiểu bang — | |
| Estado Libre y Soberano de Yucatán | |
 | |
 Hiệu kỳ  Ấn chương | |
| Tên hiệu: La Hermana República de Yucatán (Nước cộng hòa chị em Yucatán)[1][2] | |
.svg) Tiểu bang Yucatán trong México | |
.svg)  Yucatán | |
| Quốc gia | México |
| Thủ phủ | Mérida |
| Thành phố lớn nhất | Mérida |
| Municipios | 106 |
| Kết nạp | Ngày 23 tháng 12 năm 1823[3][4] |
| Thứ tự | thứ 8[a] |
| Thủ phủ | Mérida |
| Chính quyền | |
| • Thống đốc | Rolando Zapata .svg){kind=logo} |
| • Các thượng nghị sĩ[5] | Daniel Avila Ruiz .svg){kind=logo} Adriana Diaz Angelica Araujo |
| • Deputies[6] | |
| Diện tích[7] | |
| • Tổng cộng | 39.524 km2 (15,260 mi2) |
| Thứ 20 | |
| Độ cao cực đại[8] | 210 m (690 ft) |
| Dân số (2020)[9] | |
| • Tổng cộng | 2,320,898 |
| • Thứ hạng | thứ 21 |
| • Mật độ | 0/km2 (0,00.015/mi2) |
| • Thứ hạng mật độ | thứ 17 |
| Tên cư dân | Yucateco (a) |
| Múi giờ | CST (UTC−6) |
| • Mùa hè (DST) | CDT (UTC−5) |
| Mã bưu chính | 97 |
| Mã ISO 3166 | MX-YUC |
| HDI |  0,734 cao thứ 20 |
| GDP | US$ 9.191.180,625 th[b] |
| Trang web | Official Web Site |
| ^ a. Tham gia Liên bang México với tên Cộng hòa Liên bang Yucatán, gồm các tiểu bang Yucatán, Campeche và Quintana Roo hiện nay. ^ b. GDP của bang là 117.647.112 nghìn peso năm 2008,[10] tương đương 9.191.180,625 nghìn dollar, mỗi dollar giá 12,80 peso (giá trị vào ngày 3 tháng 6 năm 2010).[11] | |
.svg){kind=logo}
Bang Yucatán tọa lạc ở miền Đông Nam México, ở miền bắc của bán đảo Yucatán, tiếp giáp với bang Campeche về phía tây nam và Quintana Roo về phía đông nam, hướng ra vịnh Mexico ngoài khơi bờ biển phía bắc.
Trước khi người Tây Ban Nha đến bán đảo Yucatán, tên của vùng này là el Mayab.[12] Trong tiếng Maya Yucatec, "ma' ya'ab" có nghĩa là "một ít",[13] và đây cũng là nguồn của từ "Maya". Đây từng là một khu vực rất quan trọng với nền văn minh Maya, mà đã đạt đỉnh cao phát triển tại đây, nơi người Maya thiết lập các thành phố Chichen Itza, Izamal, Motul, Mayapan, Ek' Balam và Ichcaanzihóo (còn gọi là T'ho), nay là Mérida.[14]
Sau sự độc lập và tan vỡ của đế quốc México năm 1823, đệ nhất Cộng hòa Yucatán được thành lập, nhưng đó tự nguyên sáp nhập vào cộng hòa Liên bang các Tiểu bang México Liên hiệp ngày 21 tháng 12 năm 1823.[3] Sau đó vào ngày 16 tháng 3 năm 1841, do kết quả của sự xung đột văn hóa và chính trị, Yucatán lại tuyên bố độc lập khỏi México để tạo ra nước cộng hòa Yucatán thứ hai, nhưng rồi vào ngày 14 tháng 7 năm 1848, Yucatán tái gia nhập México.
Ngày nay, Yucatán là một trong các tiểu bang an toàn nhất México[15][16] và Mérida được trao giải Thành phố Hòa bình năm 2011.[17][18]
Chú thích
sửa- ^ “La bandera de Yucatán”. Diario de Yucatán. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 1 năm 2019. Truy cập ngày 30 tháng 8 năm 2010.
- ^ “La historia de la República de Yucatán”. Portal Electronico de Dzidzantun Yucatán. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 1 năm 2019. Truy cập ngày 30 tháng 8 năm 2010.
- ^ a b “Las Diputaciones Provinciales” (PDF) (bằng tiếng Tây Ban Nha). tr. 15.
- ^ Nettie Lee Benson; Colegio de México. Centro de Estudios Históricos; Universidad Nacional Autónoma de México (1994). La diputación provincial y el federalismo mexicano. UNAM. tr. 227–. ISBN 978-968-12-0586-7. Truy cập ngày 20 tháng 2 năm 2011.
- ^ “Senadores por Yucatán LXII y LXII Legislatura”. Senado de la Republica. Truy cập ngày 4 tháng 9 năm 2012.
- ^ “Listado de Diputados por Grupo Parlamentario del Estado de Yucatán”. Camara de Diputados. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 1 năm 2019. Truy cập ngày 4 tháng 9 năm 2012.
- ^ “Resumen”. Cuentame INEGI. Bản gốc lưu trữ ngày 19 tháng 4 năm 2013. Truy cập ngày 12 tháng 2 năm 2013.
- ^ “Relieve”. Cuentame INEGI. Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 20 tháng 10 năm 2010.
- ^ “México en cifras”. Tháng 1 năm 2016.
- ^ “Mexico en Cifras”. INEGI. Truy cập ngày 9 tháng 4 năm 2011.
- ^ “Reporte: Jueves 3 de Junio del 2010. Cierre del peso mexicano”. pesomexicano.com.mx. Truy cập ngày 10 tháng 8 năm 2010.
- ^ de San Buenaventura, Joseph (1994). Historias de la conquista del Mayab, 1511–1697. tr. 183. ISBN 968-6843-59-0.
- ^ Bricker, Victoria (1998). Dictionary Of The Maya Language: As Spoken in Hocabá, Yucatán. University of Utah Press. tr. 181. ISBN 978-0874805697.
- ^ (Molina Solís 1896, tr. 33)
- ^ “Yucatán, el Estado más seguro del país”. Punto Medio. Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 8 năm 2010. Truy cập ngày 10 tháng 4 năm 2010.
- ^ “Confirman a Yucatán como estado más seguro”. Grupo Sipse. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 10 năm 2011. Truy cập ngày 10 tháng 4 năm 2010.
- ^ “Declararán a Mérida ciudad de la paz”. Vanguardia. Truy cập ngày 10 tháng 4 năm 2010.
- ^ “Aprovecha Mérida nombramiento de 'Ciudad de la Paz' para atraer inversiones”. Diario de Yucatán. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 1 năm 2012. Truy cập ngày 10 tháng 4 năm 2010.
Liên kết ngoài
sửa