Xem mã nguồn của Bảng chữ cái Hy Lạp

{{1000 bài cơ bản}}{{Thông tin hệ chữ viết
|name=Bảng chữ cái Hy Lạp
|type=[[Bảng chữ cái]]
|languages=[[tiếng Hy Lạp]], với rất nhiều biển đổi trong nhiều ngôn ngữ khác nhau
|time=~800 TCN đến nay<ref>Pierre Swiggers, ''Transmission of the Phoenician Script to the West,'' in Daniels and Bright, ''The World's Writing Systems,'' 1996</ref>
|fam1=[[Bảng chữ cái Tiền-Canaan]]
|fam2=[[Bảng chữ cái Phoenicia]]
|children=[[Bảng chữ cái Gothic|Gothic]]<br />[[Bảng chữ cái Glagolitic|Glagolitic]]<br />[[Bảng chữ cái Kirin|Kyrill]]<br />[[Bảng chữ cái Copt|Copt]]<br />[[Bảng chữ cái Armenia|Armenia]]<br />[[Bảng chữ cái Ý cổ]]<br />[[Bảng chữ cái Latinh]]<br />
|iso15924=Grek
|sample=Greekalphabet.svg
|image_size=250px
}}
{{Hệ thống chữ cái Hy Lạp|letter=}}
'''Bảng chữ cái Hy Lạp''' ([[Tiếng Hy Lạp]]: "Ελληνικό αλφάβητο" - ''Elleniká alphábeto'') là hệ thống 24 ký tự được dùng để viết [[tiếng Hy Lạp]] từ cuối thế kỷ thứ IX trước Công nguyên hoặc đầu thế kỷ thứ VIII trước Công nguyên. Theo nghĩa hẹp đây là [[bảng chữ cái]] đầu tiên và lâu đời ghi mỗi nguyên âm và phụ âm bằng một biểu tượng riêng.<ref name="Blackwell">{{Chú thích sách|last=Coulmas|first=Florian|title=The Blackwell Encyclopedia of Writing Systems|year=1996|publisher=Blackwell Publishers Ltd.|location=Oxford|isbn=0-631-21481-X}}</ref> Nó cũng được sử dụng như vậy cho đến ngày nay. Những chữ cái này cũng được dùng trong bảng số Hy Lạp từ thế kỷ thứ II trước Công nguyên.

Bảng chữ cái Hy Lạp được kế thừa từ [[Bảng chữ cái Phoenicia]], và nó không hề liên quan đến hệ thống chữ viết trước của Hy Lạp là [[Linear B]] hay [[Cypriot]]. Nó cũng là nền tảng cho nhiều bảng chữ cái khác ở [[châu Âu]] và [[Trung Đông]], bao gồm cả hệ chữ Kirin (Được Nga sử dụng) và [[bảng chữ cái Latinh]].<ref name="Blackwell" /> Ngoài việc được sử dụng để viết [[tiếng Hy Lạp|tiếng Hy Lạp hiện đại]], ngày nay các chữ cái này cũng được dùng như những biểu tượng Toán và khoa học, [[tên các hạt|Vật lý hạt]] trong Vật lý, hay tên các ngôi sao, tên của các cơn [[xoáy thuận nhiệt đới|bão nhiệt đới]] siêu cấp và trong những mục đích khác, chẳng hạn như hóa học...

== Ký tự chính ==
Dưới đây là bảng chữ cái Hy Lạp, cùng với dạng của nó sau khi đã chuyển tự. Bảng này cũng cung cấp các [[Bảng chữ cái Phoenicia|ký tự Phoenicia]] tương ứng với mỗi chữ cái Hy Lạp. Phát âm sử dụng [[Bảng mẫu tự phiên âm quốc tế]].

{|border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center"
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|Chữ cái
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|Chữ cái<br />[[Bảng chữ cái Phoenicia|Phoenicia]]<br />tương ứng
!colspan="4" style="background:#ccf;"|Tên
!colspan="2" style="background:#ccf;"|Chuyển tự
!colspan="2" style="background:#ccf;"|Phát âm
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|Số<br />tương ứng
|-
!style="background:#ccffff;"|Tiếng Anh
!style="background:#ccffff;"|Tiếng<br />Hy Lạp<br />cổ đại
!style="background:#ccffff;"|Tiếng<br />Hy Lạp<br />(Trung cổ)
!style="background:#ccffff;"|Tiếng<br />Hy Lạp<br />hiện đại
!style="background:#ccffff;"|Tiếng<br />Hy Lạp<br />cổ đại
!style="background:#ccffff;"|Tiếng<br />Hy Lạp<br />hiện đại
!style="background:#ccffff;"|Tiếng<br />Hy Lạp<br />cổ
!style="background:#ccffff;"|Tiếng<br />Hy Lạp<br />hiện đại
|-
|style="font-size:133%;"|Α α
|[[Tập tin:Phoenician aleph.svg|20px|Aleph]] [[Aleph (chữ)|Aleph]]
|[[Alpha]]
|colspan="2"|{{polytonic|ἄλφα}}
|άλφα
|colspan="2"|a
|{{IPA|[a] [aː]}}
|{{IPA|[a]}}
|1
|-
|<span style="font-size:133%;">Β β
|[[Tập tin:Phoenician beth.svg|20px|Beth]] [[Beth (chữ)|Beth]]
|[[Beta]]
|colspan="2"|{{polytonic|βῆτα}}
|βήτα
|b
|v
|{{IPA|[b]}}
|{{IPA|[v]}}
|2
|-
|style="font-size:133%;"|Γ γ
|[[Tập tin:Phoenician gimel.svg|20px|Gimel]] [[Gimel (chữ)|Gimel]]
|[[Gamma]]
|colspan="2"|{{polytonic|γάμμα}}
|γάμμα<br />γάμα
|g
|gh, g, j
|{{IPA|[g]}}
|{{IPA|[{{unicode|ɣ}}], [{{unicode|ʝ}}]
|3
|-
|style="font-size:133%;"|Δ δ
|[[Tập tin:Phoenician daleth.svg|20px|Daleth]] [[Daleth]]
|[[Delta]]
|colspan="2"|{{polytonic|δέλτα}}
|δέλτα
|d
|d, dh, th
|{{IPA|[d]}}
|{{IPA|[ð]}}
|4
|-
|<span style="font-size:133%;">Ε ε
|[[Tập tin:Phoenician he.svg|20px|He]] [[He (chữ)|He]]
|[[Epsilon]]
|{{polytonic|ε{{unicode|ἶ}}}}
|{{polytonic|{{unicode|ἒ}} ψιλόν}}
|έψιλον
|colspan="2"|e
|colspan="2"|{{IPA|[e]}}
|5
|-
|style="font-size:133%;"|Ζ ζ
|[[Tập tin:Phoenician zayin.svg|20px|Zayin]] [[Zayin]]
|[[Zeta]]
|colspan="2"|{{polytonic|ζῆτα}}
|ζήτα
|colspan="2"|z
|{{IPA|[zd]}}<br />(hay [[Zeta (chữ)#Phát âm|{{IPA|[dz]}}]])<br />sau đó là {{IPA|[zː]}}
|{{IPA|[z]}}
|7
|-
|<span style="font-size:133%;">Η η
|[[Tập tin:Phoenician heth.svg|20px|Heth]] [[Heth (chữ)|Heth]]
|[[Eta]]
|colspan="2"|{{polytonic|ἦτα}}
|ήτα
|e, ē
|i
|{{IPA|[{{unicode|ɛ}}ː]}}
|{{IPA|[i]}}
|8
|-
|<span style="font-size:133%;">Θ θ
|[[Tập tin:Phoenician teth.svg|20px|Teth]] [[Teth]]
|[[Theta]]
|colspan="2"|{{polytonic|θῆτα}}
|θήτα
|colspan="2"|th
|{{IPA|[t{{unicode|ʰ}}]}}
|{{IPA|[θ]}}
|9
|-
|style="font-size:133%;"|Ι ι
|[[Tập tin:Phoenician yodh.svg|20px|Yodh]] [[Yodh]]
|[[Iota]]
|colspan="2"|{{polytonic|ἰῶτα}}
|ιώτα<br />γιώτα
|colspan="2"|i
|{{IPA|[i] [iː]}}
|{{IPA|[i], [{{unicode|ʝ}}]}}
|10
|-
|<span style="font-size:133%;">Κ κ
|[[Tập tin:Phoenician kaph.svg|20px|Kaph]] [[Kaph]]
|[[Kappa]]
|colspan="2"|{{polytonic|κάππα}}
|κάππα<br />κάπα
|colspan="2"|k
|{{IPA|[k]}}
|{{IPA|[k], [c]}}
|20
|-
|style="font-size:133%;"|Λ λ
|[[Tập tin:Phoenician lamedh.svg|20px|Lamedh]] [[Lamedh]]
|[[Lamda|Lambda]]
|{{polytonic|λάβδα}}
|{{polytonic|λάμβδα}}
|λάμδα<br />λάμβδα
|colspan="2"|l
|colspan="2"|{{IPA|[l]}}
|30
|-
|style="font-size:133%;"|Μ μ
|[[Tập tin:Phoenician mem.svg|20px|Mem]] [[Mem]]
|[[Mu (chữ cái)|Mu]]
|colspan="2"|{{polytonic|μῦ}}
|μι<br />μυ
|colspan="2"|m
|colspan="2"|{{IPA|[m]}}
|40
|-
|style="font-size:133%;"|Ν ν
|[[Tập tin:Phoenician nun.svg|20px|Nun]] [[Nun (chữ)|Nun]]
|[[Nu]]
|colspan="2"|{{polytonic|νῦ}}
|νι<br />νυ
|colspan="2"|n
|colspan="2"|{{IPA|[n]}}
|50
|-
|style="font-size:133%;"|Ξ ξ
|[[Tập tin:Phoenician samekh.svg|20px|Samekh]] [[Samekh]]
|[[Xi]]
|{{polytonic|ξεῖ}}
|{{polytonic|ξῖ}}
|ξι
|x
|x, ks
|colspan="2"|{{IPA|[ks]}}
|60
|-
|style="font-size:133%;"|Ο ο
|[[Tập tin:Phoenician ayin.svg|20px|Ayin]] [[Ayin|'Ayin]]
|[[Omicron]]
|{{polytonic|οὖ}}
|{{polytonic|ὂ μικρόν}}
|όμικρον
|colspan="2"|o
|colspan="2"|{{IPA|[o]}}
|70
|-
|<span style="font-size:133%;">Π π
|[[Tập tin:Phoenician pe.svg|20px|Pe]] [[Pe (letter)|Pe]]
|[[Pi (chữ cái)|Pi]]
|{{polytonic|πεῖ}}
|{{polytonic|πῖ}}
|πι
|colspan="2"|p
|colspan="2"|{{IPA|[p]}}
|80
|-
|<span style="font-size:133%;">Ρ ρ
|[[Tập tin:Phoenician res.svg|20px|Res]] [[Resh]]
|[[Rho]]
|colspan="2"|{{polytonic|ῥῶ}}
|ρω
|r ({{polytonic|ῥ}}: rh)
|r
|{{IPA|[r]}}, {{IPA|[r̥]}}
|{{IPA|[r]}}
|100
|-
|<span style="font-size:133%;">Σ σ ς
|[[Tập tin:Phoenician sin.svg|20px|Sin]] [[Shin (chữ)|Sin]]
|[[Sigma]]
|colspan="2"|{{polytonic|σῖγμα}}
|σίγμα
|colspan="2"|s
|colspan="2"|{{IPA|[s]}}
|200
|-
|style="font-size:133%;"|Τ τ
|[[Tập tin:Phoenician taw.svg|20px|Taw]] [[Taw (chữ)|Taw]]
|[[Tau]]
|colspan="2"|{{polytonic|ταῦ}}
|ταυ
|colspan="2"|t
|colspan="2"|{{IPA|[t]}}
|300
|-
|<span style="font-size:133%;">Υ υ
|[[Tập tin:Phoenician waw.svg|20px|Waw]] [[Waw (chữ)|Waw]]
|[[Upsilon]]
|{{polytonic|ὖ}}
|{{polytonic|ὖ ψιλόν}}
|ύψιλον
|u, y
|y, v, f
|{{IPA|[y] [yː]<br />(earlier [ʉ] [ʉː])}}
|{{IPA|[i]}}
|400
|-
|<span style="font-size:133%;">Φ φ
|rowspan="3"|nguồn gốc tranh cãi<br />(Xem trong bài)
|[[Phi (chữ cái)|Phi]]
|{{polytonic|φεῖ}}
|{{polytonic|φῖ}}
|φι
|ph
|f
|{{IPA|[pʰ]}}
|{{IPA|[f]}}
|500
|-
|style="font-size:133%;"|Χ χ
|[[Chi (chữ cái)|Chi]]
|{{polytonic|χεῖ}}
|{{polytonic|χῖ}}
|χι
|ch
|ch, kh
|{{IPA|[kʰ]}}
|{{IPA|[x], [ç]}}
|600
|-
|style="font-size:133%;"|Ψ ψ
|[[Psi]]
|{{polytonic|ψεῖ}}
|{{polytonic|ψῖ}}
|ψι
|colspan="2"|ps
|colspan="2"|{{IPA|[ps]}}
|700
|-
|style="font-size:133%;"|Ω ω
|[[Tập tin:Phoenician ayin.svg|20px|Ayin]] [[Ayin|'Ayin]]
|[[Omega]]
|{{polytonic|ὦ}}
|{{polytonic|ὦ μέγα}}
|ωμέγα
|o, ō
|o
|{{IPA|[ɔː]}}
|{{IPA|[o]}}
|800
|-
|}

== Ký tự không dùng nữa ==
Những chữ cái sau đây không nằm trong bảng chữ cái Hy Lạp tiêu chuẩn, nhưng đã được sử dụng vào thời tiền cổ và trong một số thổ ngữ nhất định. Những chữ cái: digamma, stigma, heta, san, koppa, sampi, sho; cũng được sử dụng trong bảng số Hy Lạp.

{|border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center"
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|Chữ cái
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|Chữ cái<br />[[Bảng chữ cái Phoenicia|Phoenicia]]<br />tương ứng
!colspan="3" style="background:#ccf;"|Tên
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|Chuyển tự
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|Phát âm
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|Số tương ứng
|-
!style="background:#ccffff;"|Tiếng Anh
!style="background:#ccffff;"|Tiếng<br />Hy Lạp<br />cổ đại
!style="background:#ccffff;"|Tiếng <br />Hy Lạp<br />trung cổ
|-
|style="font-size:133%;"|[[Tập tin:digamma uc lc.svg|30px|Digamma]] ([[Tập tin:pamphylian digamma uc lc.svg|30px|Digamma]] xen kẽ)
|[[Tập tin:phoenician waw.svg|20px|Waw]] [[Waw]]
|[[Digamma]]
|{{unicode|ϝαῦ}}
|{{unicode|δίγαμμα}}
|w
|{{IPA|[w]}}
|6
|-
|style="font-size:133%;"|[[Tập tin:stigma uc lc.svg|30px|Stigma]]
|
|[[Stigma (chữ cái)|Stigma]]
| -
|{{unicode|στῖγμα}} 
|st
|{{IPA|[st]}}
|6
|-
|style="font-size:133%;"|[[Tập tin:heta uc lc.svg|30px|Heta]]
|[[Tập tin:phoenician heth.svg|20px|Heth]] [[Heth]]
|[[Heta]]
|{{unicode|ἧτα}}
|{{unicode|ήτα}}
|h
|{{IPA|[h]}}
| -
|-
|style="font-size:133%;"|[[Tập tin:san uc lc.svg|30px|San]]
|[[Tập tin:phoenician sade.svg|20px|Tsade]] [[Tsade]]
|[[San (chữ cái)|San]]
|{{unicode|ϻάν}}
|{{unicode|σάν}}
|s
|{{IPA|[ŝ]}}
| -
|-
|style="font-size:133%;"|[[Tập tin:qoppa uc lc.svg|30px|Koppa]] ([[Tập tin:qoppa new uc lc.svg|30px|Koppa]] xen kẽ)
|[[Tập tin:phoenician qoph.svg|20px|Qoph]] [[Qoph]]
|[[Koppa (chữ cái)|Koppa]]
|{{unicode|ϙόππα}}
|{{unicode|κόππα}}
|q
|{{IPA|[q]}}
|90
|-
|style="font-size:133%;"|[[Tập tin:sampi uc lc T-shaped.svg|30px|Sampi]] ([[Tập tin:sampi uc lc.svg|30px|Sampi]] xen kẽ)
|[[Tập tin:phoenician sade.svg|20px|Tsade]] [[Tsade]]
|[[Sampi]]
| -
|{{unicode|σαμπῖ}}
|ss
|{{IPA|[š]}}
|900
|-
|style="font-size:133%;"|[[Tập tin:sho uc lc.svg|30px|Sho]]
|[[Tập tin:phoenician sade.svg|20px|Tsade]] [[Tsade]]
|[[Sho]]
| -
| -
|sh
|{{IPA|[š]}}
| -
|}

{{Bảng Unicode chữ Hy Lạp và Copt}}
{{Bảng Unicode chữ Hy Lạp mở rộng}}

== Tham khảo ==
* {{chú thích tạp chí|first=Robert|last=Elsie|title=Albanian Literature in Greek Script: the Eighteenth and Early Nineteenth-Century Orthodox Tradition in Albanian Writing|journal=Byzantine and Modern Greek Studies|volume=15|issue=20|year=1991|url=http://www.elsie.de/pub/pdf_articles/A1991AlbLitGreek.pdf|format=PDF 0.0&nbsp;bytes}}{{Liên kết hỏng|date = ngày 26 tháng 1 năm 2021 |bot=InternetArchiveBot }}
* {{Chú thích sách|last=Humez|first=Alexander|others=Nicholas Humez|title=Alpha to omega: the life & times of the Greek alphabet|url=https://archive.org/details/alphatoomegalife0000hume|publisher=Godine|year=1981|isbn=0-87923-377-X}} — A popular history, more about Greek roots in English than about the alphabet itself.
* {{Chú thích sách|last=Jeffery|first=Lilian Hamilton|title=The local scripts of archaic Greece: a study of the origin of the Greek alphabet and its development from the eighth to the fifth centuries B.C.|publisher=Oxford|year=1961|isbn=0-19-814061-4}}
* {{Chú thích sách|first=Michael S. (ed.)|last=Macrakis|title=Greek letters: from tablets to pixels: proceedings of a conference sponsored by the Greek Font Society|publisher=Oak Knoll|year=1996|isbn=1-884718-27-2}} — Includes papers on history, typography, and character coding by [[Hermann Zapf]], [[Matthew Carter]], Nicolas Barker, John A. Lane, Kyle McCarter, Jerôme Peignot, Pierre MacKay, Silvio Levy, ''et al.''
* {{Chú thích sách|last=Hansen and Quinn|title=Greek - An Intensive Course, Second Revised Edition|publisher=Fordham University Press|year=1992 - especially noted for an excellent discussion on traditional accents and breathings, as well as verbal formation}}
* {{Chú thích sách|last=Powell|first=Barry B.|title=Homer and the Origin of the Greek Alphabet|url=https://archive.org/details/homeroriginofgre0000powe|year=1991}} — discusses dating, early inscriptions, and ties to origin of texts of Homer. ISBN 0-521-58907-X
* {{Chú thích sách|last=Macrakis|first=Stavros M.|title=Character codes for Greek: Problems and modern solutions|year=1996|url=http://www.writingsystems.net/systems/greek/languages.htm|access-date = ngày 24 tháng 6 năm 2009 |archive-date = ngày 16 tháng 12 năm 2005 |archive-url=https://web.archive.org/web/20051216225737/http://www.writingsystems.net/systems/greek/languages.htm|url-status=dead}} — Includes discussion of the Greek alphabet used for languages other than Greek.
* C. J. Ruijgh (1998) Sur la date de la création de l’alphabet grec. ''Mnemosyne'' 51, 658–687

== Chú thích ==
{{Tham khảo}}

== Liên kết ngoài ==
* [http://unicode.org/charts/PDF/U0370.pdf U0370.pdf] Phạm vi Hy Lạp {{en}}
* [http://ellinikasimera.dartmouth.edu/resources/texts/shapes1.html Examples of Greek handwriting] {{en}}
* [http://www.opoudjis.net/unicode/unicode.html Greek Unicode Issues] {{en}}
* [http://www.unicode.org/faq/greek.html Unicode FAQ - Greek Language and Script] {{en}}
* [http://www.alanwood.net/unicode/greek.html Unicode alphabetic test for Greek Unicode range] {{en}}
* [http://www.alanwood.net/unicode/ancient-greek-numbers.html Unicode numeric test for Greek Unicode range] {{en}}
* [http://www.opoudjis.net/unicode/unicode_stories.html Unicode review for all Greek-related Unicode ranges] {{en}}

{{thể loại Commons|Greek writing}}
{{Hy Lạp cổ đại}}

{{DEFAULTSORT:}}
[[Thể loại:Bảng chữ cái Hy Lạp| ]]
[[Thể loại:Bài cơ bản dài trung bình]]
[[Thể loại:Chữ viết được mã hóa trong Unicode|Hy Lạp]]
[[Thể loại:Chữ cái Hy Lạp| ]]