Ashelling
| |
|
Die positiewe pool van ’n planeet word bepaal deur die regterhandreël: as die vingers van die regterhand gekrul is in die rotasierigting, dan wys die duim na die positiewe pool. Die ashelling is die hoek tussen die rigting van die positiewe pool en die loodlyn op die wentelvlak. Die hoeke van die Aarde, Uranus en Venus is onderskeidelik sowat 23°, 97° en 177°. |
’n Ashelling in sterrekunde is die hoek tussen ’n voorwerp se rotasie-as en sy wentelas, of die hoek tussen sy ewenaarvlak en wentelvlak (die sonnebaan in ons sonnestelsel).[1] As die helling zero is, wys die twee asse in presies dieselfde rigting; die rotasie-as is dus loodreg op die wentelvlak.
In die loop van ’n wenteling verander die helling gewoonlik nie veel nie en die oriëntasie van die as bly dieselfde met betrekking tot die agtergrondsterre. Dit bring mee dat een pool aan ’n sekere kant van die wentelbaan meer na die Son oorhel en die ander pool aan die ander kant van die wentelbaan – dit veroorsaak die seisoene op Aarde. Die Aarde se ashelling wissel tussen 22,1 en 24,5 grade oor ’n siklus van 41 000 jaar. Dit is tans 23°26′13,7″ (of 23,43714°) en aan die afneem.
Standaarde
[wysig | wysig bron]Daar is twee standaarde waarvolgens die ashelling bepaal word. Die Internasionale Astronomiese Unie (IAU) definieer die "noordpool" van ’n planeet as die een wat aan die Aarde se noordekant van die konstante vlak van die Sonnestelsel lê.[2] Daarvolgens is Venus se helling 3° en roteer hy retrograad, in die teenoorgestelde rigting as die meeste ander planete.[3][4]
Die IAU gebruik ook die "regterhandreël" om ’n "positiewe pool" te bepaal[5] vir die doel van die vasstelling van oriëntasie. (Sien illustrasie regs bo.) Hiervolgens is Venus se helling 177° ("onderstebo").
Aarde
[wysig | wysig bron]
Die Aarde het op die oomblik ’n ashelling van sowat 23,4º (dit word aangedui met die Griekse letter ε).
Die helling is nie konstant nie, maar wissel oor ’n tydperk van 41 000 jaar. Die laaste maksimum was 10 700 jaar gelede (sowat 24,4º)[6] en die volgende minimum sal oor 9 800 jaar wees (sowat 22,6º) – die afname van die helling is tans sowat 47 boogsekondes per eeu. Oor die afgelope vyf miljoen jaar het die helling gewissel tussen 24,5º en 22º.
Seisoene
[wysig | wysig bron]Die Aarde se as bly deur die jaar in dieselfde posisie skeef met betrekking tot die agtergrondsterre (ongeag van waar in sy wentelbaan hy is). Dit beteken die een pool (en die ooreenstemmende halfrond) sal aan die een kant van die wentelbaan weg van die Son af wys en in die ander helfte van die wentelbaan (of jaar) in die Son se rigting. Dit bring mee dat die Aarde seisoene het. Dit is somer in die Suidelike Halfrond wanneer die suidpool in die Son se rigting wys. Wisselings in die Aarde se ashelling kan die seisoene beïnvloed en is moontlik ’n faktor in klimaatsveranderings op lang termyn.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ U.S. Naval Observatory Nautical Almanac Office (1992). P. Kenneth Seidelmann (red.). Explanatory Supplement to the Astronomical Almanac. University Science Books. p. 733. ISBN 0-935702-68-7.
- ↑ Explanatory Supplement 1992, bl. 384
- ↑ Correia, Alexandre C.M.; Laskar, Jacques; de Surgy, Olivier Néron (Mei 2003). "Long-term evolution of the spin of Venus I. theory" (PDF). Icarus. 163 (1): 1–23. Bibcode:2003Icar..163....1C. doi:10.1016/S0019-1035(03)00042-3.
- ↑ Correia, A.C.M.; Laskar, J. (2003). "Long-term evolution of the spin of Venus: II. numerical simulations" (PDF). Icarus. 163 (1): 24–45. Bibcode:2003Icar..163...24C. doi:10.1016/S0019-1035(03)00043-5.
- ↑ "Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006". springer.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 April 2020. Besoek op 26 Februarie 2016.
- ↑ Astronomical Almanac 2010, p. B52
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- National Space Science Data Center
- Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, Brent A.; A'Hearn, Michael F.; et al. (2007). "Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. 98 (3): 155–180. Bibcode:2007CeMDA..98..155S. doi:10.1007/s10569-007-9072-y.
- Obliquity of the Ecliptic Calculator
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
