Boeddhistiese kloosterlewe

Die Boeddhistiese kloosterlewe is een van die oudste bestaande vorme van georganiseerde kloosterlewe in die geskiedenis van godsdiens. Kloosters is een van die mees basiese instellings van Boeddhisme. Monnike en nonne is verantwoordelik vir die bewaring en verspreiding van die Boeddha se leerstellings en om leiding te gee aan oningewyde Boeddhiste.

Geskiedenis en ontwikkeling

Monnike van die Tibettaanse Boeddhisteklooster Rato Dratsang in Indië.

Die orde van Boeddhistiese monnike en nonne is deur Gautama Boeddha gestig tydens sy lewe meer as 2 500 jaar gelede.

Die Boeddhistiese kloosterleefstyl het ontstaan uit vroeëre sektes van swerwende askete, sommige van hulle onder wie die Boeddha geleer het. Die kloostergemeenskap (sangha) het nie werklik in afsondering gewoon nie; dit was van die oningewyde gemeenskap afhanklik vir basiese kos en klere, en in ruil het die lede van die sangha oningewyde volgelinge gelei op die pad na dharma.

Individuele of klein groepe monnike – ’n onderwyser en sy leerling, of ’n paar bevriende monnike – het saamgereis, aan die buitewyke van plaaslike gemeenskappe gewoon en in die woude gemediteer. Monnike en nonne moes met so min as moontlik besittings klaarkom, en dié moes deur die oningewyde gemeenskap verskaf word. Laasgenoemde moes ook die monnike se daaglike kos verskaf, sowel as blyplek as dit nodig was.

In die Boeddha se leeftyd het ryk burgers baie oorde en tuine verskaf waar die monnike en nonne in die reënseisoen kon woon. Uit dié tradisie het twee soorte leefstyle ontwikkel, soos uiteengesit in die Mahavagga-seksie van die Vinaya- en Varsavastu-geskrifte:

1. avasa: ’n tydelike huis vir monnike wat ’n vihara genoem is. Meer as een monnik het gewoonlik saam in ’n huis gebly, met elk in sy eie sel, of parivena.
2. arama: ’n meer permanente en geriefliker woning as die avasa (Arama beteken beide "aangenaam" en "park"). Ryk burgers het meestal dié blyplekke verskaf en onderhou. Dit het gewoonlik bestaan uit huise met boorde of parke.

Ná die Boeddha se parinirwana (die dood van iemand wat nirwana behaal het) het die Boeddhistiese orde ontwikkel in ’n hoofsaaklik kloosterbeweging. Die praktyk om in die reënseisoen saam te woon, soos die Boeddha voorgeskryf het, het geleidelik ontwikkel in ’n gevestigde kloosterlewe. Die meeste reëls wat monnike en nonne moet nakom – die Patimokkha – hou verband met so ’n bestaan en gee in groot besonderhede riglyne oor hoe om in so ’n gemeenskap te lewe en met mekaar om te gaan. Die getal reëls wissel van orde tot orde; Theravada-monnike volg sowat 227 reëls. Daar is meer reëls vir nonne.

Kloosterlewe

Die Boeddhistiese kloosterorde word teoreties in twee gemeenskappe verdeel: dié van die manlike bhikkhu en die vroulike bhikkhuni. Hoewel al die Boeddha se volgelinge aanvanklik mans was, het hy vroue as volgelinge toegelaat nadat sy stiefma toestemming gevra het om ’n ingewyde beoefenaar van die godsdiens te wees. Ook die Boeddha se dissipel Ananda het daarop aangedring om vroue in te sluit. Vroulike kloosters is nie in al die skole aanvaar nie, soos in Tibet en Nepal, en het in ander gemeenskappe doodgeloop, soos in Theravada-Boeddhisme. Dit kom nog voor in die Oos-Asiatiese gemeenskappe, en daar is pogings om dit te laat herleef in Suidoos-Asië en Sri Lanka.

’n Jong Boeddhistemonnik in ’n debatoefening.

Van monnike en nonne word verwag om ’n verskeidenheid rolle in die Boeddhistegemeenskap te vervul. Eerstens moet hulle die leerstellings en dissipline wat nou as Boeddhisme bekend is, bewaar. Hulle moet ’n lewende voorbeeld vir die oningewydes wees en aan hulle die geleentheid gee om meriete te verdien deur geskenke en steun aan die monnike te gee. In ruil vir dié steun moet monnike ’n eenvoudige lewe lei en fokus op die bestudering van die Boeddistiese leerstellings, die beoefening van meditasie en die handhawing van ’n goeie morele karakter. Die belangrikheid van meditasie is ’n onderwerp van debat in die Boeddhistiese gemeenskap. Baie monnike en nonne behou kontak met hul familie.

’n Bhikkhu of bhikkhuni is eers vir ’n jaar of langer ’n samanera (nuwelingmonnik of nuwelingnon). Daar is sekere voorwaardes vir toelating tot die klooster, soos ’n ouderdom tussen 7 en 70 en om nie die sila (gedragskode) te oortree nie. Manlike nuwelinge is gewoonlik baie jonk, maar meestal nie jonger as 8 nie, terwyl vroue eers aansluit as hulle volwasse is. Samaneras lewe volgens die Tien Grondreëls, maar hoef nie by die volle stel kloosterreëls, die vinaya, te hou nie. ’n Nuweling word gewoonlik eers op die ouderdom van 20 of ouer ’n volle bhikkhu of bhikkhuni. In Thailand kry die monnike groot steun van die gewone gemeenskap. Hulle kan hul eed teruggee en na ’n gewone lewe terugkeer. Volgens die vinaya mag ’n vrou daarna nie weer ’n eed aflê nie, maar mans mag dit tot sewe keer doen. As ’n belangrike reël oortree is, mag iemand vir die res van sy lewe nie weer in ’n klooster opgeneem word nie. In Birma, Taiwan en Hongkong is korttermyn-inwydings, soos vir ’n week of maand, soms vir gewone mense moontlik.

Die reëls vir die kloosterlewe is daarop gemik om ’n eenvoudige en gefokusde lewe te lei eerder as een van onthouding en asketisme. Selibaat is baie belangrik en word beskou as die belangrikste faktor wat onderskei tussen ’n gewone en ’n kloosterlewe. Afhangend van die orde, mag monnike net een keer per dag eet, en wel kos wat deur oningewyde ondersteuners verskaf en dikwels deur hulle in die kombuis gemaak is.

Anders as in Christelike kloosters, hoef Boeddhistemonnike nie aan ’n owerste gehoorsaam te wees nie. Daar word egter van hulle verwag om respekvol teenoor meer senior lede van die sangha op te tree. Die Boeddha het nie ’n opvolger aangewys of reëls oor gehoorsaamheid in die kloosterkode opgestel nie. Individuele groepe neem saam besluite deur gereeld vergaderings te hou. Verhoudings tussen onderwyser/leerder en senior/junior kan deur individuele kloosters bepaal word, maar daar is nie amptelike riglyne nie, en senior monnike het ook nie die mag om bevele en opdragte te gee nie. ’n Ab (gewoonlik ’n senior wat nog jonk genoeg is om aktief te wees) is verantwoordelik vir die alledaagse administrasie van die klooster en kan ander aanstel om hom met sy pligte te help. Soms word hy deur die monnike gekies en soms, soos in Thailand, deur die oningewyde gemeenskap.

Plaaslike verskille

Kloosterpraktyke wissel baie van streek tot streek. Dit kan gedeeltelik toegeskryf word aan die verskille in die Boeddhistiese tradisies wat in verskillende dele van die wêreld aanvaar is. Verder is daar verskillende toegewings wat verskil tussen sosiale, geografiese en klimaatstoestande om die lewe van die monnike en integrasie in plaaslike gemeenskappe te vergemaklik. In kouer klimaatstreke mag monnike byvoorbeeld ekstra klere besit en dra wat nie in die algemene reëls bepaal word nie. In gebiede waar bedelary onmoontlik is (weens die verkeer, geografie of teenstand deur die algemene publiek) het kloosters dikwels ’n kombuispersoneel van monnike of oningewydes wat verantwoordelik is vir etes.

Hoewel daar aanvanklik verskeie inwydingstradisies was, bestaan vandag net drie: die Theravada, Dharmaguptaka en Mulasarvastivada.

’n Monnik in Taiwan in die klere van ’n ab.

Tibet

Voor die kommunistiese oorname van Tibet in die laat 1940's en vroeë 1950's was meer as die helfte van die land se mans monnike. Dit is nie meer die geval nie. Hoewel hulle gewoonlik die Mahayana-Boeddhisme aanhang wat die deugsaamheid van vegetarisme verkondig, eet Tibettaanse monnike vleis as ’n toegewing vir klimaatstoestande, wat ’n plantgebaseerde dieet in ’n groot mate onprakties maak. Hulle volg die Mulasarvastivada-tradisie.

Lamas (onderwysers) wat die eed aflê en ’n bhikkhu word, mag nie trou nie. Ander onderwysers, ngakpas, is egter nie selibaat nie.

Oos-Asië

In Oos-Asië lewe monnike in groter isolasie as in die meeste ander Theravada-lande. Vanweë die plaaslike geografie, klimaatstoestande en houding jeens bedelary doen monnike in China, Korea, Viëtnam en baie dele van Japan gewoonlik nie bedelrondes nie. In plaas daarvan kry kloosters grootmaatkos soos rys en geld vir die koop van ander kos. Baie monnike en nonne is vegetariërs en baie boer self om kos te voorsien of te verkoop.

’n Verskil in Japan is dat monnike en nonne mag trou. Dit is omdat Saicho, die stigter van die Tendai-skool, ingewyde monnike onder die bodhisattvas verkies het eerder as in die tradisionele vinaya. Dié praktyk het ook Boeddhistiese neigings in Korea en Taiwan beïnvloed. Sommige Koreaanse monnike woon saam met hul vroue in kloosters.

’n Jong Boeddhistemonnik in Laos.

Suidoos-Asië

In Sri Lanka, Thailand, Kambodja, Laos en Myanmar, waar die Theravada-skool oorheersend is, is daar ’n lang tradisie van tydelike inwyding. Baie jong mans sal byvoorbeeld in die skoolvakansie vir ’n week of twee ingewy word om meriete vir geliefdes te wen en kennis oor Boeddhisme op te doen. Mans in Thailand word gewoonlik net ingewy voor hul troue; mans in Laos en Myanmar kan van tyd tot tyd terugkeer na die klooster nadat hulle getrou het, solank hulle hul vrou se toestemming het.

In Thailand, waar die Boeddhistiese instelling tradisioneel met die regering en koningskap verbind is, het ’n meer hiërargiese struktuur ontwikkel wat die administrasie en regulering van kloosters betref. Die stelsel het aanvanklik ontwikkel uit die feit dat monnike aangestel is deur abde van "koninklike kloosters", wat deur lede van die koninklike familie ondersteun is, en hulle het groter aansien gehad as dié van ander kloosters. Die stelsel was redelik onreëlmatig, tot met moderniserings in die 19de eeu toe die sentrale regering ’n meer amptelike stelsel geskep het.

Moderne Thaise monnike kry range volgens hul vermoë om eksamens in Boeddhistiese leerstellings en die taal Pali te slaag en hulle word in al hoe hoër posisies aangestel op grond van hul uitslae in dié eksamens sowel as hul steun onder invloedryke lede van die koninklike familie en regering.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Boeddhistiese kloosterlewe.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia