IAST
Die Internasionale Alfabet van Sanskrit Transkripsie (Engels: International Alphabet of Sanskrit Transliteration) (IAST) is 'n algemene transliterasieskema wat die verlieslose romanisering van Indiese skrifte moontlik maak.
IAST is die mees algemene skema vir die romanisering van Sanskrit en Pali. Dit word baie keer in gedrukte publikasies gebruik, veral in boeke wat handel oor antieke Sanskrit en Pali onderwerpe verwant aan Indiese gelowe. Die beskikbaarheid van Unicode lei ook daartoe dat dit word ook toenemend vir elektroniese tekste gebruik word.
IAST is gegrond op 'n standaard wat deur die International Congress of Orientalists gevestig is in Genève in 1894.[1] Dit laat toe vir verlieslose transliterasie van Devanāgarī (en ander Indiese skrifte, soos die Sharada-skrif), en verteenwoordig in die opsig nie slegs die foneme van Sanskrit nie maar laat ook essensieel fonetiese transkripsies toe (byvoorbeeld: Visarga ḥ is 'n allofoon van die woord-finale r en s).
Die National Library at Kolkata romanization, bedoel vir die gebruik van die romanisering van alle Indiese skrifte is 'n uitbreiding van IAST.
IAST tekeninventaris en konvensies
[wysig | wysig bron]Die tekeninventaris van IAST (in klein- en hoofletters) vertoon met Devanāgarī ekwivalente en fonetiese waardes in IFA, is as volg (geld vir Sanskrit; in Hindi het sommige fonologiese verandering plaasgevind wat tot 'n ander uitspraak lei):
| अ [ə] a A |
आ [ɑː] ā Ā |
इ [i] i I |
ई [iː] ī Ī |
उ [u] u U |
ऊ [uː] ū Ū |
ऋ [ɹ̩] ṛ Ṛ |
ॠ [ɹ̩ː] ṝ Ṝ |
ऌ [l̩] ḷ Ḷ |
ॡ [l̩ː] ḹ Ḹ |
klinkers en approksimante |
| ए [eː] e E |
ऐ [aːi] ai Ai |
ओ [oː] o O |
औ [aːu] au Au |
diftonge |
| अं [ⁿ] ṃ Ṃ |
anusvara |
| अः [h] ḥ Ḥ |
visarga |
| velare | palatale | retroflekse | dentale | labiale | |
| क [k] k K |
च [c] c C |
ट [ʈ] ṭ Ṭ |
त [t̪] t T |
प [p] p P |
stemlose plofklanke |
| ख [kʰ] kh Kh |
छ [cʰ] ch Ch |
ठ [ʈʰ] ṭh Ṭh |
थ [t̪ʰ] th Th |
फ [pʰ] ph Ph |
geaspireerde stemlose plofklanke |
| ग [g] g G |
ज [ɟ] j J |
ड [ɖ] ḍ Ḍ |
द [d̪] d D |
ब [b] b B |
stemhebbende plofklanke |
| घ [gʰ] gh Gh |
झ [ɟʰ] jh Jh |
ढ [ɖʰ] ḍh Ḍh |
ध [d̪ʰ] dh Dh |
भ [bʰ] bh Bh |
geaspireerde stemhebbende plofklanke |
| ङ [ŋ] ṅ Ṅ |
ञ [ɲ] ñ Ñ |
ण [ɳ] ṇ Ṇ |
न [n] n N |
म [m] m M |
Nasale |
| य [j] y Y |
र [r] r R |
ल [l] l L |
व [ʋ] v V |
halfklinkers | |
| श [ɕ] ś Ś |
ष [ʂ] ṣ Ṣ |
स [s] s S |
sibilante | ||
| ह [ɦ] h H |
Stemhebbdne frikatiewe |
Let wel: Anders as slegs-ASCII romaniserings soos ITRANS of Harvard-Kyoto, laat die diakritiese tekens wat vir IAST gebruik word hooflettergebruik van eiename toe. Die hooflketter weergawe van wat nooit aan die begin van 'n woord voorkom nie (Ṇ Ṅ Ñ Ṝ) is nuttig in Pāṇini konteks, waar die konvensie is om die IT klanke as hoofletters te set (sien Aṣṭādhyāyī).
Vergelyking met ISO 15919
[wysig | wysig bron]IAST is grotendeels 'n deelversameling van ISO 15919. Die volgende vyf uitsonderings kom voor as gevolg van ISO standaard se insluiting van 'n uigebreide simboolrepertoire om transliterasie van Devanāgarī en ander Indiese skrifte soos gebruik deur tale anders as Sanskrit moontlik te maak.
| Devanāgarī | IAST | ISO 15919 | Kommentaar |
|---|---|---|---|
| ए/ े | e | ē | ISO e verteenwoordig ऎ/ ॆ. |
| ओ/ो | o | ō | ISO o verteenwoordig ऒ/ॊ. |
| ं | ṃ | ṁ | ISO ṃ verteenwoordig Gurmukhi Tippi ੰ. |
| ऋ/ ृ | ṛ | r̥ | ISO ṛ verteenwoordig ड़ /ɽ/. |
| ॠ/ ॄ | ṝ | r̥̄ | vir konsekwentheid met r̥. |