Marshall-plan
Die Marshall-plan was 'n omvattende materiële hulpplan vir Europa wat drie jaar na die Tweede Wêreldoorlog in werking getree het op inisiatief van die destydse Amerikaanse minister van Buitelandse Sake, George C. Marshall.
Die Europese Herstelprogram (ERP) was gerig op die ekonomiese heropbou van die lande wat deur die oorlog in Europa geraak is. 'n Belangrike motief vir hierdie hulp was om 'n sterk buffer te vorm teen die uitbreiding van kommunisme uit die Sowjetunie van Josef Stalin. Die betrekkinge tussen die Verenigde State en die Sowjetunie het vinnig agteruitgegaan en tot die "Truman-doktrine" gelei.
Totstandkoming
[wysig | wysig bron]
Marshall het die voorstel op 5 Junie 1947 amptelik gemaak in 'n toespraak aan die Harvard-universiteit in, Cambridge Massachusetts. Hy stel die voorwaarde dat die deelnemende lande met 'n gemeenskaplike Europese plan vorendag moet kom.
Einde Junie het die Britse minister van buitelandse sake, Bevin, 'n drie-moothedekonferensie in Parys gereël. Die Russiese minister Molotof is gekant teen die Marshall-plan, wat hy as 'n 'bedreiging vir die soewereiniteit van die kleiner Europese lande' beskou.
Sestien Europese lande is op 'n konferensie in Parys in Julie 1947 verteenwoordig om die plan te bespreek. Spanje (wat formeel neutraal onder Francisco Franco gebly het) en die Sowjetunie is nie genooi nie. Verskeie Oos-Europese lande wat ook in aanmerking kom vir hulp en deelname het nie weens Stalin se beswaar aan die konferensie deelgeneem nie.
Die Wes-Europese lande het in September 1947 gesamentlik 'n ekonomiese herstelplan opgestel wat daarna aan die Amerikaanse senaat oorhandig is.
Uitvoering
[wysig | wysig bron]Tussen 1948 en 1952 het die hulp bestaan uit geld, goedere, grondstowwe en voedsel, deels in die vorm van 'n lening, die res as 'n skenking.[1][2]. Van 1948 tot 1951 was die implementering van die plan in die hande van die Amerikaanse regeringsagentskap die Economic Cooperation Administration. Vir baie mense het hierdie hulp die verskil tussen lewe en dood beteken. Uiteindelik beloop die Marshall-hulp 'n totale waarde van 12,4 miljard dollar uit die Verenigde State. Hiervan het 1,5 miljard na die verwoeste Duitsland gegaan, sodat hierdie land op 20/21 Julie 1948 die ou waardelose Reichsmark met die Duitse mark sou kon vervang en die leë winkelrakke weer kon gevul word. Die ander lande wat ook gedeel het in die Marshall-plan, het ook 'n belangrike impuls gekry om hul nywerhede en energievoorrade op te bou.
Daar word dikwels verkeerdelik gedink dat die ekonomiese herstel in Wes-Europa, wat kort na die Tweede Wêreldoorlog begin het, grootliks aan Marshall-plan toegeskryf kan word. Aan die einde van 1947, voor die implementering van die Marshall-plan, was die Britse, Franse en Nederlandse produksie reeds op die vooroorlogse vlak. Aan die einde van 1948 volg Italië en België. In Nederland het industriële produksievermoë gedurende die eerste jare van die besetting gegroei. Na die bevryding kon dit gebruik word vir heropbou.[3][4] Vir Nederland was die Marshall-hulp hoofsaaklik van ekonomiese belang omdat die Amerikaanse valutatoekenning veral die ekonomiese herstel van Wes-Duitsland bevorder het en doeltreffende Europese samewerking aangemoedig het.[5]
Dit was van ekonomiese belang vir die ERP-lande dat die Marshall-hulp hulle aangemoedig het om hul monetêre beleid in diens te stel van die herstel en uitbreiding van internasionale handel en prysstabiliteit. Hierdie ontwikkelings was belangrik vir verdere Europese ekonomiese ontwikkeling na die beëindiging van Marshall-hulp.
Voorwaardes
[wysig | wysig bron]Daar is duidelike voorwaardes gestel vir hulp in Frankryk en Italië. In Mei 1947 word die kommuniste onder druk uit die Franse regering gesit. 'n Maand later kry die Italiaanse regering ook 'n duidelike anti-kommunistiese aangesig. Vir Nederland het Marshall-hulp gedreig om twee keer voortydig te eindig. In 1949 dreig die Verenigde State met die terugtrekking van Marshall-hulp na polisie-optrede in Nederlands-Indië. Toe die Verenigde State in 1950 die Koreaanse oorlog teen kommunisme begin, het hulle Nederland gevra om troepe te stuur. Toe Nederland weier, het die VSA gedreig om Marshall-hulp weer te kanselleer.[6]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Timothy W. Guinnane, FINANCIAL VERGANGENHEITSBEWÄLTIGUNG: THE 1953 LONDON DEBT AGREEMENT
- ↑ John Agnew, J. Nicholas Entrikin, The Marshall Plan today: model and metaphor
- ↑ Jan Luiten van Zanden, The Economic History of the Netherlands 1914-1995, Routledge, 1998, ISBN 04 1515 003 5
- ↑ Hein A.M. Klemann, De Nederlandse economie en de Tweede Wereldoorlog, in: “Tijdschrift voor geschiedenis”, Volume 110, bl. 3-40, 1997
- ↑ Pierre van der Eng, De Marshall-hulp, Een Perspectief voor Nederland, 1947-1953. Houten: De Haan, 1987. ISBN 9026942478
- ↑ Helma Houtman-De Smedt & Ludo Cuyvers, 5 eeuwen wereldeconomie, Universitaire Pers Leuven, 1999, ISBN 9789061869245, bl.423 - 426]
Literatuur
[wysig | wysig bron]- Benn Steil, The Marshall Plan. Dawn of the Cold War, 2018, ISBN 9780198757917
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Marshall-plan.
Notas
[wysig | wysig bron]| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal. |
